بده- بستان‌های بزرگ؟
سیگنال‌های متضاد از واشنگتن فرستاده شده و همین امر ابهام‌هایی درباره آینده تحریم‌ها و موضع‌گیری‌های دولت آمریکا به‌وجود آورده است. برای مثال اقدام آمریکا یعنی در نظر گرفتن معافیت برای خریداران بزرگ نفت ایران در مدت ۱۸۰ روز با این بهانه که آمریکا نمی‌خواهد ثبات بازار نفت از میان برود، یکی از این موارد است. با این حال آمریکا برای اتحادیه اروپا که هم‌پیمان این کشور است، معافیت در نظر نگرفته است. این در حالی است که همراهی اروپایی‌ها با تحریم‌های ۵ سال پیش آمریکا علیه ایران فشارهای قابل‌ملاحظه‌ای بر این کشور وارد کرد و اکنون سه کشور اروپایی به همراه چین و روسیه که امضا‌کنندگان پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران هستند، تلاش می‌کنند این پیمان را حفظ کنند.
اکنون بیشترین فشار روی شرکت‌های اروپایی است تا روابط خود را با ایران متوقف کنند. دولت آمریکا در قبال ایران اهدافی دارد که قبلا وزیر امورخارجه آمریکا به آنها اشاره کرده است و بسیاری از تحلیلگران معتقدند ایران هرگز به این درخواست‌ها عمل نخواهد کرد، در نتیجه انتظار می‌رود فشارها ادامه پیدا کند، اما رفتار و سیاست‌های آمریکا در قبال ایران به عوامل دیگر از جمله میزان اثرگذاری این اقدامات، واکنش هم‌پیمان‌های آمریکا، تاثیر فشارها بر ایران بر بازارهای مختلف، وضعیت سیاسی و اقتصادی خاورمیانه و مواضع چین و روسیه وابسته است. برخلاف تحریم‌های قبلی، این‌بار آمریکا از همراهی جامعه جهانی با برنامه تحریم‌ها علیه ایران بی‌بهره است. تعدد عوامل موثر بر رفتار آمریکا در قبال ایران سبب ابهام درباره آینده شده است و در این شرایط اروپایی‌ها و شرکت‌های اروپایی بسیار با احتیاط رفتار می‌کنند.
تصمیم آمریکا برای خروج از پیمان هسته‌ای ایران، عملا آمریکا و امضا‌کنندگان دیگر پیمان یادشده را در دو سوی یک چارچوب پیچیده تحریمی قرار داده است. در ماه‌های اخیر ترامپ تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران را ابزاری قدرتمند برای وادار کردن این کشور به تغییر رفتار و وادار کردن شرکت‌ها به توقف همکاری با ایران توصیف کرده است. در این میان دولت‌های اروپایی تلاش کرده‌اند بدون رویارویی مستقیم با آمریکا اثر این تحریم‌ها بر شرکت‌های خود را به حداقل برسانند. با آنکه شرکت‌های بزرگ اروپایی عموما روابط با ایران را متوقف کرده‌اند، اروپا اعلام کرده مادام که ایران به پیمان هسته‌ای پایبند است، آنها هم به این پیمان پایبند خواهند بود. اما درباره روابط این شرکت‌ها با ایران سوالات متعددی وجود دارد. پیش‌بینی می‌شود ایران به پیمان هسته‌ای پایبند باقی بماند، زیرا خروج از این پیمان برای ایران بسیار زیانبار خواهد بود.
در بلندمدت ممکن است تغییراتی در تصمیم‌های شرکت‌های بزرگ اروپایی که با ایران قطع رابطه کرده‌اند، ایجاد شود. از یک‌سو موضع‌گیری‌های سختگیرانه دولت آمریکا علیه ایران ممکن است تحت‌تاثیر تغییر شرایط متحول شود؛ همانطور که برای خریداران نفت ایران معافیت در نظر گرفته شد. از سوی دیگر دولت‌های اروپایی قصد ندارند طوری رفتار کنند که گویی ضعیف هستند و استقلال اقتصادی ندارند. آمریکا اعلام کرده شرکت‌ها باید بین این کشور و ایران یکی را انتخاب کنند. برای اکثر شرکت‌های اروپایی که با آمریکا روابط گسترده تجاری دارند و از سیستم بانکی این کشور استفاده می‌کنند تنها گزینه ترک ایران است و حتی شرکت‌هایی که با سیستم مالی آمریکا ارتباطی ندارند یا در حوزه‌هایی با ایران همکاری دارند که مشمول تحریم نیست برای ادامه تعامل با ایران با مشکلاتی نظیر بیمه مواجه هستند. مدیران شرکت‌های اروپایی اغلب می‌گویند به سهامداران خود پاسخگو هستند و وعده دولت‌های اروپایی درباره حفاظت از این شرکت‌ها در برابر تحریم‌های آمریکا صرفا وعده است. کارشناسان معتقدند اروپایی‌ها برای عمل به وعده‌های خود به ایران راهی طولانی در پیش دارند و این احتمال وجود دارد که تدابیر اتخاذ شده از سوی دولت‌های اروپایی موثر واقع نشود. زیرا مسلما ساز و کارهایی که از سوی اروپایی‌ها ایجاد می‌شود از چشم آمریکا دور نخواهد بود و واشنگتن می‌تواند در حوزه‌های مختلف فشارهایی به اروپا وارد کند. به این ترتیب دولت‌های اروپایی خود را در وضعیتی پرچالش می‌بینند.
دولت آمریکا می‌تواند به بهانه مسائل تجاری، تعرفه‌هایی بر کالاهای صادراتی اروپایی اعمال کند و هدف آن وادار کردن اروپا به تبعیت از تحریم‌ها علیه ایران باشد. البته ترامپ نیز برای اقدامات خود علیه اروپا با محدودیت‌هایی مواجه است. اقدامات تند و سختگیرانه ترامپ ممکن است با واکنش‌هایی از سوی اروپایی‌ها مواجه شود البته منافع اروپا در ارتباطات تجاری با آمریکا بسیار بیشتر از ارتباط با ایران است، اما اروپا مایل نیست کنترل امور تجاری خود را در اختیار آمریکا قرار دهد. از آنجا که آمریکا به‌طور یکجانبه از پیمان هسته‌ای ایران خارج شده امضا‌کنندگان پیمان ضرورتی نمی‌بینند تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران را رعایت کنند. از سوی دیگر در حال‌حاضر آمریکا با چین و روسیه در تنش به‌سر می‌برد. بنابراین دو کشور یاد شده برای همراهی نکردن با آمریکا در تحریم ایران انگیزه‌های قوی‌تری دارند. اما آمریکا می‌تواند با کاهش سختگیری‌ها در قبال پکن و مسکو از آنها بخواهد با تحریم‌های آمریکا علیه ایران همراهی کنند.
مشاهده می‌شود که درباره تاثیر تحریم‌ها علیه ایران و حتی باقی ماندن تحریم‌ها به شکل کنونی هیچ قطعیتی وجود ندارد و سناریوهای مختلفی در این زمینه مطرح است. در واقع تعاملات بین اروپا، آمریکا، روسیه و چین در حوزه‌های مختلف می‌تواند بر نحوه اجرای تحریم‌ها، میزان سختگیری آمریکا در اجرای تحریم‌ها، همراهی کردن یا نکردن امضا‌کنندگان پیمان هسته‌ای ایران و اثرات تحریم‌ها بر اقتصاد این کشور تاثیر گذارد. در ماه‌های آینده بده‌بستان‌های سیاسی و اقتصادی بین قدرت‌های امضا‌کننده پیمان هسته‌ای ایران بر میزان تاثیرگذاری تحریم‌ها اثرات بزرگی خواهد داشت.
ارسال نظر