اشتباهات استراتژیک کاخ سفید
یک سال پیش آمریکا از پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران که به امضای قدرت‌های بزرگ رسیده بود خارج شد و شدت یافتن تنش‌ها بین ایران و آمریکا درست یک سال پس از این خروج رخ داده است. ترامپ از قبل از استقرار در کاخ سفید همواره این پیمان را بدترین پیمان تاریخ آمریکا توصیف کرده و خواستار تغییر رفتار ایران در منطقه و مذاکره مجدد بر سر مجموعه‌ای از موضوعات از جمله برنامه هسته‌ای و موشکی ایران شده است. اکنون به دلیل تصمیم جدید ایران، دیگر امضا‌کنندگان پیمان هسته‌ای تحت فشار مضاعف قرار گرفته‌اند.
با آنکه رئیس‌جمهوری ایران اعلام کرد تصمیم‌های یاد شده در چارچوب آن پیمان است. اما روسیه، چین، انگلستان، آلمان و فرانسه باید اقدامات بیشتری برای حفظ پیمان هسته‌ای انجام دهند. این پیمان که با هدف محدود کردن برنامه‌های هسته‌ای ایران منعقد شده، به تایید شورای امنیت سازمان ملل رسیده و آژانس بین‌المللی انرژی بارها پایبندی ایران به آن را تایید کرده است. از دید ایران چند کشور دیگر که پس از خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای در آن باقی مانده‌اند تنها در حرف به این پیمان پایبند بوده‌اند و این درحالی است که تحریم‌های آمریکا فشارهای شدید بر اقتصاد ایران وارد کرده است.
حال برخی تحلیلگران می‌گویند اگر اروپایی‌ها مجبور باشند بین آمریکا که یک هم‌پیمان قدیمی است و ایران که یک تهدید بالقوه است، یکی را انتخاب کنند، برای آنها تصمیم‌گیری چندان آسان نیست زیرا اروپایی‌ها از یکسو خواهان حفظ پیمان هسته‌ای هستند و از سوی دیگر اگر بخواهند تحریم‌های آمریکا را نقض کنند دچار مشکل خواهند شد. به نظر می‌رسد بخشی بزرگ از اقدامات اخیر دولت آمریکا با هدایت جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید انجام شده است. سخنان رئیس‌جمهوری ایران سه روز پس از آن بیان شد که جان بولتون اعلام کرد ناو هواپیمابر و بمب‌افکن‌های نیروی هوایی آمریکا به خاورمیانه اعزام شده‌اند تا با آنچه ادعا کرد تهدیدات علیه نیروهای آمریکایی و هم‌پیمان‌های آمریکاست مقابله کنند. البته در این میان وزیر خارجه آمریکا نیز نقش بسزایی در افزایش تنش‌ها داشته است. اگرچه او و بولتون دارای دیدگاهی کاملاً یکسان نیستند، اما هر دو نفر خواهان افزایش فشارها بر ایران هستند و موضع‌گیری‌های تندتری در قبال ایران داشته‌اند.
ایالات متحده نفت، محصولات پتروشیمی و فلزات ایران را مورد تحریم قرار داده است. البته کشتیرانی و مبادلات مالی این کشور نیز تحت تحریم هستند. ایالات متحده معتقد است اعمال حداکثر فشار بر ایران موثر بوده است زیرا ارزش پول ملی ایران به شدت کاهش یافته، نرخ تورم بالا رفته و سرمایه‌گذاری خارجی به میزان قابل ملاحظه‌ای پایین آمده است. از دید برایان هوک، مسوول برنامه ایران در دولت آمریکا، اقدامات این کشور هزینه تداوم رویه‌ها در سیاست خارجی را برای ایران به شدت بالا برده است. به باور کارشناسان آمریکایی واکنش ایران نگران‌کننده اما قابل پیش‌بینی بود. پیامد منطقی رویکرد ترامپ یعنی اعمال فشار بر ایران به رغم پایبندی این کشور به پیمان هسته‌ای این است که ایرانی‌ها به تدریج به این نتیجه می‌رسند که پایبندی به پیمان یاد شده سودی برایشان ندارد.
در هفته‌های آینده تصمیم‌هایی که اروپایی‌ها برای حفظ پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران اتخاذ می‌کنند و تعاملات ایران با آنها و چین و روسیه، بالاترین تاثیر را بر آینده خاورمیانه خواهد داشت. اروپایی‌ها، چین و روسیه معتقدند پیمان هسته‌ای باید حفظ شود. اما خروج آمریکا از این پیمان و تحریم‌هایی که علیه ایران اعمال شده از یکسو مشکلاتی برای اروپایی‌ها پدید آورده و از سوی دیگر با تقویت نیروهای تندرو در ایران در نهایت شرایط را پیچیده‌تر خواهد کرد. ایران یک تهدید بالفعل برای آمریکا نیست. اما اگر آمریکا به گونه‌ای با این کشور رفتار کند که گویی ایران چنین تهدیدی است، در نهایت ایران به چنین تهدیدی تبدیل خواهد شد.
ایالات متحده نگرانی‌هایی درباره اقدامات و سیاست‌های ایران دارد. اما سیاست‌های اخیر دولت آمریکا ضروری نبوده و نتایج عکس خواهد داشت. برای مثال وزیر خارجه آمریکا چندی قبل اعلام کرد، ایالات متحده به زودی هر کشوری را که از ایران نفت بخرد، حتی هم‌پیمان‌های حیاتی آمریکا را مجازات خواهد کرد. اما این پرسش مطرح است که با توجه به وجود تهدیدهای بزرگی نظیر چین و کره شمالی، آیا معقول است که آمریکا هم‌پیمان‌های مهم خود از جمله ژاپن و کره جنوبی را برای خرید نفت از ایران مجازات کند؟
سیاست آمریکا در قبال ایران در دولت باراک اوباما استفاده از برخی فشارها و مشوق‌ها برای متقاعد کردن تهران به محدود کردن برنامه هسته‌ای‌اش بود و در نهایت پس از مدت‌ها مذاکره، پیمان هسته‌ای به امضای قدرت‌های بزرگ جهان و تایید شورای امنیت سازمان ملل رسید. به رغم فشارهای شدید آمریکا و لطمه خوردن به اقتصاد ایران، این کشور همچنان به پیمان هسته‌ای پایبند بوده و این به آن معناست که هیچ دلیلی برای افزایش فشارها بر ایران وجود ندارد. همچنین باید به این نکته توجه کرد که افزایش قدرت جناح‌های تندرو در ایران تحت تاثیر اقدامات آمریکا، برای واشنگتن زیانبار خواهد بود.
رفتار ایالات متحده در قبال ایران تقریبا از هر جهت اشتباه است: این رفتار دوستان آمریکا را به دردسر انداخته، زمینه به قدرت رسیدن نیروهای تندرو را در ایران فراهم کرده و اگر تنش نظامی در خاورمیانه آغاز شود، زیان آن برای نیروهای آمریکایی و دولت‌های دوست ایالات متحده بسیار بزرگ خواهد بود. حکومت ایران به اندازه‌ای هوشمند هست که نخواهد جنگ آغاز شود. اما تهران می‌داند که هر لحظه ممکن است مورد حمله قرار گیرد درست مانند عراق، لیبی یا افغانستان. و اگر سلاح‌های بازدارنده در اختیار نداشته باشد، احتمال ضربه خوردن آن بسیار بالاست.
ارسال نظر