عزاداریهای سنتی در مناطق ایران چگونه برگزار می‌شود؟
آیین ظهر عاشورا در ۵ شهر
دقایقی بعد مردان در کنار پایه‌ای از نخل که مربوط به خانواده یا فامیل خودشان است ایستاده‌اند؛ دور کمر همه با پارچه‌های ضخیم بسته شده و لباس‌ها همه مشکی است. روی خنجری بر نخل چند سیب گذاشته‌اند، مردی که آن بالاست سیب‌ها را از خنجر بیرون می‌کشد و برای جمعیت پایین می‌اندازد. شیخ بالا رفته، ذوالجناح (اسب امام حسین(ع)، گروه حسینیان و یزیدیان همه جلوی نخل آماده‌اند، گهواره علی اصغر(ع) را یکی آماده همان اطراف بالای سر نگه داشته، علم و کتل‌ها چند قدمی عقب‌تر از نخل آماده فرمانند، شیخ حکم را صادر می‌کند، بلند کنید. نخل از جا کنده می‌شود، پرنده‌ها به یکباره پر می‌کشند، مردی بر سر و روی مردان بلند کننده نخل گلاب می‌پاشد، شیون است که از مردان و زنان برمی‌خیزد. ذوالجناح با بدن سرخ شده از خون سوارش جلو می‌رود، نخل که نشانی از تابوت امام حسین(ع) است به همراه او حرکت می‌کند و جمعیتی که گرداگرد آن را گرفته‌اند به همراهش به راه می‌افتند.
گاه مردی که گهواره علی اصغر را دارد چرخی در میان جمعیت می‌زند، ذوالجناح را مرد دیگری می‌چرخاند و یزیدیان با خشم حسینیان را دنبال می‌کنند. جمعیت مویه‌کنان پیش می‌رود، گروه دیگری عموما از پیرزنان و پیرمردان که توان راه رفتن ندارند از فراز تپه واقعه ظهر عاشورا را می‌بینند و اشک می‌ریزند. نخل به مزار شهدای باغزندان می‌رسد، شیخ فرمان ایست می‌دهد، مردها آرام نخل را بر زمین می‌گذارند، گروه سینه‌زنی که ساعتی پیش رسیده اطراف نخل سینه می‌زند و سینه می‌زند و می‌خواند «ای میر حرم سید و سالار نیامد، علمدار نیامد، علمدار نیامد». اذان ظهر که گفته می‌شود، جمعیت همگی می‌ایستند و نماز روز عاشورا را با هم می‌خوانند. این آیین هر ساله در باغزندان شاهرود اجرا شده و عصر آن تقریبا به شکل مشابهی در شهر بسطام اجرا می‌شود. روستاهای اطراف هم هر کدام نخل جداگانه‌ای دارند، حتی گاه در یک شهر کوچک مانند کلاته خیج عرب‌ها و عجم‌ها نخل جداگانه خود را برمی‌دارند. روز یازدهم محرم که می‌شود همه در شاهرود جمع می‌شوند تا نخل شاهرود را از خیابان مزار که جزو قدیمی‌ترین خیابان‌های شهر است بردارند. هر کدام از چوب‌های این نخل به یک شهر یا روستا تعلق دارد و هیچ‌کس اجازه ندارد زیر چوب روستا یا شهری غیر از شهر خود برود. زنجیرزن‌ها و سینه‌زن‌های هر روستا و شهر کوچکی که در اطراف است نیز عصر روز یازدهم همگی در این خیابان جمع می‌شوند، از آنجا که خیابان تنگ و جمعیت انبوه است، پشت‌بام‌های خانه‌ها از فوج جمعیت سیاه می‌شود. آنها نخل را برمی‌دارند و نوحه می‌خوانند و در نهایت آن را در محل خود قرار می‌دهند.
مراسم‌های روز عاشورا در شهرهای ایران بنا به سنت‌های هر منطقه به شکل خاص خود اجرا می‌شود. یزدی‌ها به مراسم نخل‌گردانی شناخته شده‌اند، لرستانی‌ها «خره‌مالی» یا گل مالی می‌کنند، در تفرش تعزیه‌خوانی رواج داشته و به آن مشهور شده است. در استهبان استان فارس آیین «چک چکو» یا سنگ‌زنی اجرا می‌شود. به این ترتیب که در روز عاشورا مردم در میدان اصلی شهر جمع شده و به شکل دایره حرکت می‌کنند. آنها در حین حرکت دو سنگ یا چوب را با یک ریتم مشخص به هم زده و همزمان نوحه‌خوانی می‌کنند. این آیین نمادی از حوادث پس از شهادت امام حسین(ع) است که یزیدیان با اسب بر پیکر شهدای کربلا تاختند. «چک چکو» با سابقه ۲۰۰ ساله در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت رسیده است.
در خراسان جنوبی و شهرستان خوسف هم عزاداران مراسم بیل‌زنی را اجرا می‌کنند. در این روز کشاورزان در حسینیه جمع شده و در حالی که بیل‌هایشان را به دست دارند، دایره‌ای را تشکیل می‌دهند. آنها بیل‌ها را به هوا برده و «حیدرعلی» گویان بیل‌ها را به هم می‌زنند که نمادی از چکاچک شمشیرها در روز عاشوراست. در کنار آن نخل بزرگی هم توسط سایر عزاداران بلند می‌شود که آن را تا قتلگاه حرکت می‌دهند. مراسم بیل‌زنی در خوسف نمادی از سوگواری طایفه بنی اسد است که سه شبانه روز پیکر شهدای کربلا را به خاک می‌سپردند.
در ایلام مراسم «چایینه» در چهار روز منتهی به عاشورا توسط زنان برگزار می‌شود. در مراسم آیینی چایینه حضرت قاسم لباس عروس سبز رنگی را بر تن دختر جوانی می‌کنند و شمع و نقل و نبات به او می‌دهند. چایینه خوان‌ها با لباس‌های رنگی وارد میدان می‌شوند و زنی که به او ملایه می‌گویند مداحی می‌کند. مراسم عروسی با ورود زنی که کفن آغشته به خون به نشانه شهادت حضرت قاسم دارد به عزا تبدیل می‌شود، چایینه‌خوان‌ها چادر سیاه بر سر می‌گذارند و همراه با نوحه ملایه، سوگواری می‌کنند.
آداب شرکت در عزاداری‌ها
در زمان شرکت در مراسم‌های عزاداری هر شهر تلاش کنید به آیین‌ها و سنت‌های منطقه احترام بگذارید. ممکن است برخی آیین‌ها برای ما عجیب باشد، اما صرف ناآشنا بودن یک پوشش یا یک آیین برای ما نباید موجب شود تا به دیده احترام به آن ننگریم.
در زمان عکاسی به ویژه از زنان حتما عرف منطقه را لحاظ کنید.
از آنجا که قرار است مشاهده‌ای از یک آیین و مراسم عزاداری داشته باشید، تلاش کنید رفتار و پوشش‌تان به‌گونه‌ای باشد که کمترین توجه را در مردم ایجاد کند.
در این مراسم‌ها انواع نذورات داده می‌شود، زباله‌هایتان را رها نکنید و آن را در سطل یا کیسه‌هایی که به همین منظور قرار داده‌اند، بیندازید.
ارسال نظر