شروع کن، رشد کن، تغییرش بده
آگاهی از چرخه عمر کسب‌وکار
ناگهان جرقه‌ای در مغزم زده شد. فکر کردم ما به‌عنوان مربیان، مشاوران و آموزگاران کسب‌وکار، همه تلاش خود را می‌کنیم تا افراد را در سازمان‌ها متقاعد کنیم رفتار خود را عوض کنند. ممکن است سال‌ها طول بکشد تا چند صد کارمند به‌طور کامل به فعالیت‌های ناب و چابک روی بیاورند، چون تغییر سازمانی کار سختی است. اما حالا، تنها ظرف چند هفته، میلیون‌ها نفر درحال بازی پوکمون‌گو هستند. آیا این خودش تغییر رفتار نیست؟ تولیدکنندگان بازی چطور به این سرعت به چنین دستاوردی می‌رسند؟ این ناعادلانه است! به این نتیجه رسیدم که تغییر سازمانی اغلب با تاخیر مواجه می‌شود؛ چون معمولا لذت‌بخش نیست. هیچ الگوریتم هوشمندی وجود ندارد که به کارمندان امتیاز، مرحله، گنج و نشان بدهد. هیچ غول رنگی‌ای وجود ندارد که بتوان در دفتر شرکت گرفت. من یک فرصت را در همان جا شناسایی کردم. این لحظه‌ای بود که استارت‌آپ من وارد اولین مرحله خود - یعنی شروع حرکت - شد.
من معتقدم ما می‌توانیم چرخه عمر معمولی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها را مثل مراحل بازی‌های کامپیوتری، تصویرسازی کنیم. مثل بازی پلی‌استیشن، در اولین مرحله ایده‌های جدید کسب‌وکار مطرح می‌شوند؛ قبل از آنکه سفر خود را به مراحل بالاتر شروع کنند. بالاترین مرحله جایی است که یک مدل کسب‌وکار موفق بعد از پشت سر گذاشتن یک زندگی طولانی و باشکوه، استراحت می‌کند. در مراحلی که در این بین وجود دارد، مدل کسب‌وکار شروع به کار و رشد می‌کند. نکته جالب این است که در این چرخه عمر و با توجه به وضعیت فعلی مدل کسب‌وکار، بهترین قوانین و استراتژی‌ها برای بقا، به مرور تغییر می‌کنند. چالش‌های کسب‌وکارهای قدیمی‌تر با چالش‌هایی که کسب‌وکارهای تازه‌کار با آن مواجهند، فرق دارد. به علاوه، بایدها و نبایدها برای استارت‌آپ‌ها به محض اینکه آنها به رشد می‌رسند، تغییرات اساسی می‌کنند. بازی کسب‌وکار در این سفر رشد و تکامل می‌یابد. چرخه عمر مدل‌های کسب‌وکار، شباهت‌هایی با چرخه عمر بشر دارد. بازی زندگی وقتی تازه به دنیا می‌آییم، برای ما شروع می‌شود و وقتی سالخورده می‌شویم و آماده خداحافظی با این دنیا هستیم، بازی به پایان می‌رسد. در مراحل دیگر در این بین، جوان می‌شویم، رشد می‌کنیم و با همه غول‌هایی که زندگی به سمت ما می‌فرستد می‌جنگیم و زنده می‌مانیم. همچنین خودمان را با تکمیل هر مرحله و جمع کردن امتیاز و سکه، مشغول می‌کنیم. همین طور که بزرگ می‌شویم، یاد می‌گیریم خیلی از کارهایی که وقتی تازه راه افتاده بودیم اجازه انجام آنها را داشتیم – مثلا لخت آب‌بازی کردن در تابستان – از یک سنی به بعد دیگر قابل قبول نیستند. از طرف دیگر، خیلی از کارهای خطرناکی که در بچگی ما را از آن بر حذر می‌داشتند، در نوجوانی و جوانی ناگهان برای ما آزاد می‌شوند. بایدها و نبایدها برای انسان‌ها به مراحل بازی زندگی آنها بستگی دارد؛ درست مثل کسب‌وکارها.
توجه کنید که من به چرخه عمر کسب‌وکارها اشاره دارم، نه «شرکت‌ها». یک استارت‌آپ، سازمانی موقتی است که به دنبال مدل کسب‌وکار مقیاس‌پذیر، تکرارشدنی و سودآور است. وقتی مدل کسب‌وکار تایید شد، آن استارت‌آپ به مرحله رشد می‌رسد. اگر مدل کسب‌وکار به نتیجه نرسد یا به هر دلیلی شکست بخورد، به مرحله تغییر اساسی یا رهاسازی می‌رسد. شکست اجتناب‌ناپذیر است؛ چون وقتی کسب‌وکار بیش از حد پیر شود، در هر صورت از پا می‌افتد. ما به دنیا می‌آییم، بزرگ می‌شویم و می‌میریم. به همین سادگی.
تا زمانی که شرکت شما فقط با یک مدل کسب‌وکار پیش می‌رود، فقط با یک چرخه عمر سروکار دارید. اما وقتی یک شرکت قدیمی تثبیت‌شده دارید که دائما مدل‌های کسب‌وکار تازه ایجاد می‌کند، مثل خانواده‌ای است که مرتب بچه‌دار می‌شود.
هر زاد‌و ولدی، چرخه عمر خودش را دارد. مدل کسب‌وکار والد، برای جوان‌ترها تامین سرمایه می‌کند و وقتی والد پیر شد، فرزندان سفر کسب‌وکار خودشان را از ابتدا آغاز می‌کنند. چرخه‌های عمر کسب‌وکار جوان، نمی‌توانند بدون اکوسیستم‌های حمایتی که بتوانند در آن زنده بمانند، دوام بیاورند.
شما به‌عنوان رهبر کسب‌وکار، ممکن است با مدل‌های کسب‌وکار متعدد در مراحل مختلف چرخه عمر سروکار داشته باشید. شرکت شما فقط یک موجودیت مالی و قانونی است. وقتی همه چیز را به خوبی سازماندهی می‌کنید، در واقع مدل‌های کسب‌وکار شما است که شروع می‌کند، رشد می‌کند و گاه از بین می‌رود؛ نه خود شرکت. شرکت شما مثل یک خانواده است و با بازسازی دائمی خودش، می‌تواند عمری طولانی داشته باشد.
من معتقدم نداشتن اطلاعات از مراحل چرخه عمر کسب‌وکار و قوانین و فعالیت‌های مربوط به هر مرحله، دلیل اصلی شکست در کسب‌وکار است. دانستن اینکه کسب‌وکار شما در کدام مرحله قرار دارد، کمک می‌کند چالش‌هایی را که به زودی در آن مرحله ممکن است با آن مواجه شوید، پیش‌بینی کنید. همچنین به شما کمک می‌کند مدل کسب‌وکارتان را به درستی و مطابق با مراحل طبیعی در چرخه عمر، مدیریت کنید. برای شروع توفانی و جهش به سوی بالاترین مرحله، هم کودکان و هم بزرگسالان به آزادی‌ها و محدودیت‌های مختلفی در مراحل مختلف بازی نیاز دارند.
در بخش بعدی، ۱۰ مرحله «شروع حرکت» در چرخه عمر کسب‌وکار را بررسی خواهیم کرد.
