ابهامات در تعیین قیمت

خریدارانِ اوراق اختیار فروش تبعی، فقط در تاریخ اِعمال می‌توانند اختیار فروش خود را اِعمال کنند. پس از گذشت این تاریخ، اوراق اختیار فروش تبعی، اِعمال‌نشده تلقی شده و عرضه‌کننده درخصوص آن تعهدی نخواهد داشت. عملا خریدار نمی‌تواند بیش از تعداد سهام پایه‌ای که در اختیار دارد، اوراق اختیار فروش تبعی، خریداری کند، بنابراین تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر روز معاملاتی حداکثر می‌تواند معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد. در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه تحت مالکیت وی در پایان روز بیشتر شود، اوراق اختیار فروش‌ تبعی مازاد، باطل شده و عرضه‌کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت. همچنین این اوراق امکان معامله ثانویه نداشته و خریدار باید تا تاریخ اِعمال آن را نگه دارد.

از نکات مطرح فعلی بازار سرمایه ورود اشخاص حقیقی به بازار در کدهای معاملاتی جدید هست. از مفروضات اصلی بازار سرمایه سرمایه‌گذاری بلندمدت در این بازار برای منابع مازاد است. اما متاسفانه برخی از افرادی که تخصص و شناخت کافی از بازار سرمایه ندارند، منابع خود را به‌صورت مستقیم (بدون در نظر گرفتن امکان سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا سبدهای اختصاصی) وارد بازار سرمایه می‌کنند. متاسفانه این افراد با بالارفتن شاخص کل بورس وارد بازار شده و با اولین نوسان قابل ملاحظه از بازار خارج می‌‌شوند. انتشار اوراق اختیار فروش تبعی باعث می‌شود کف بازدهی برای خرید سهم مشخص در دوره زمانی مشخص در نظر گرفته شود و نگرانی از کاهش قیمت سهم و عدم کسب بازدهی از بین برود و سرمایه‌گذاران نگرانی درخصوص کسب بازدهی نداشته باشند. عملا همانطور که مطرح شد، این اوراق به نوعی بیمه سهام است.

از سوی دیگر این اوراق باعث می‎شود سمت تقاضا در بازار سرمایه تقویت شود چرا که خریدار باید سهام پایه را نیز در سبد خود داشته باشد. برای اجرایی‌تر شدن اوراق اختیار فروش تبعی لازم است بعضی از مشکلات فعلی این اوراق برطرف شود. از جمله این موارد می‌توان به کم کردن محدودیت سرمایه‌گذاری صندوق‌های بادرآمد ثابت در این اوراق، برطرف کردن مشکلات نرم‌افزاری برای محاسبه قیمت روزانه واحدهای صندوق و رفع مشکل معاملات طی دوره این اوراق اشاره کرد. درصورتی‌که برای هرکدام از موارد مطرح شده راه حلی درنظر گرفته شود، استقبال خریداران از این اوراق بیشتر می‌شود. ضمنا لازم است در مورد این اوراق اطلاع‌رسانی کافی به سرمایه‌گذاران حقیقی جهت معرفی مزایای این اوراق اشاره کرد. شاید رفع مشکلات اشاره شده عملا طیف متنوع‌تری از سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاران این اوراق اضافه کند درحالی‌که درحال حاضر به نظر مناسب‌تر است برای سرمایه‌گذاران حقیقی که به ورود منابع آنها به بازار سرمایه اشاره شد اطلاع‌رسانی مناسبی درخصوص شرایط و مزایای این اوراق صورت پذیرد.

گزینه دیگری که در روزهای اخیر مطرح است، لزوم داشتن بازارگردان برای سهام شرکت‌های لیست شده است. بعضا یک سهم چند بازارگردان دارد و محدودیتی از این نظر وجود ندارد. نگرانی که از این جهت وجود دارد انجام بازارگردانی غیر کارآمد است. برای بازارگردانی اصولی و کارآمد لازم است برای بازارگردان انعطاف لازم در تعیین دامنه مظنه و دامنه نوسان درنظر گرفته شود. حتما این نگرانی قابل درک است که بازارگردان باید توانگری مالی مناسبی داشته باشد و حداقل معاملات روزانه محدودی برای بازارگردانی سهم در نظر نگیرد. ضمنا برای بازارگردانی لازم است انحصار برای بازارگردانی سهام توسط نهادهای مالی خاص مثل صندوق‌های بازارگردانی یا شرکت‌های تامین سرمایه درنظر گرفته نشود و درصورتی‌که یک شرکت الگوی اجرایی مناسبی برای بازارگردانی داشته باشد بتواند با تنظیم قراردادهای مربوطه به این امر اقدام کند.  علاوه بر موارد فوق پیشنهاد می‌شود تعداد و سقف صندوق‌های سهام فعال کشور بیشتر شود. درحال حاضر ارزش کل سهام شرکت‌های لیست شده در بازارهای بورس و فرابورس حدودا ۸.۱۷۰ هزار میلیارد تومان است.

همان‌طور که ملاحظه می‌فرمایید حجم کل صندوق‌های سهام نسبت به ارزش کل سهام لیست شده در بازارهای بورس و فرابورس حدودا ۸/ ۰ درصد (ارزش صندوق‌های سهام فعال در کشور حدودا ۵۹.۳۷۶ میلیارد تومان) است. این درصد نشان می‌دهد لازم است در بازار ظرفیت بیشتری برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام ایجاد شود. تعداد صندوق‌های سهام در دو سال گذشته تقریبا افزایش نداشته است و فقط شاهد بالارفتن سقف این صندوق‌ها بوده‌ایم. همه موارد مطرح شده مانند اجرایی شدن بازارگردانی اصولی و بدون انحصار برای نهادهای مالی خاص، اطلاع‌رسانی مزایای اوراق اختیار فروش تبعی برای سرمایه‌گذاران حقیقی جهت کاهش نگرانی این سرمایه‌گذاران از سودآوری خرید سهام، گسترش حجم و تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهام جهت امکان سرمایه‌گذاری اشخاصی که تخصص و فرصت کافی برای سرمایه‌گذاری را ندارند همه می‌تواند به کاهش نوسانات غیر منطقی بازار سرمایه کمک کند.