«شاخص» در مسیر رشد رکورد ۱۳ماهه را شکست؛ چرا حقیقی‌ها همچنان مردد هستند؟
مرداد داغ بورس تهران
در گرم‌ترین‌ماه سال، بورس نیز معاملات داغی را پشت‌سر گذاشت. پرونده بورس تهران در دومین‌ماه از تابستان در حالی بسته شد که نماگر اصلی این بازار برای سومین‌ماه متوالی با رشد همراه شد. به‌این ترتیب شاخص‌کل، دادوستدهای مردادماه را با رشد 6/ 15درصدی پشت‌سر گذاشت تا گرم‌ترین‌ماه بازار سهام در سال 1400 حالا به‌میانه تابستان اختصاص پیدا کند. این رقم بیشترین میزان افزایش میانگین وزنی قیمت‌ها در 13ماه گذشته به‌شمار می‌رود. با وجود سبز بودن فضای تالار شیشه‌ای در این‌ماه اما تردید به‌سبب برخی ابهامات سیاسی و اقتصادی مانع از حضور فعال سهامداران خرد در زمین خرید سهام شد، از این‌رو برخلاف سنت همیشگی با وجود رشد دماسنج تالار شیشه‌ای اما شاهد خروج 823 میلیارد تومانی حقیقی‌ها بودیم. بازار سهام در این‌ماه نیز صدرنشین بازار دارایی‌ها شد. ماهی که نرخ دلار با افزایش 6/ 11 درصدی همراه شد و رشدی 9/ 13 درصدی از آن سکه شد. تغییر جهت انتظارات تورمی و البته کمرنگ‌تر شدن احتمال حصول توافق هسته‌ای و احیای برجام از مهم‌ترین دلایل رشد نرخ ارز بود. رخدادی که اثرش را بر معاملات سهام نیز به‌جا گذاشت تا بازاری که حدود 60درصد از بنگاه‌های آن را شرکت‌های صادرات‌محور و به‌اصطلاح دلاری تشکیل می‌دهند، با جهش قیمتی همراه شود.
اما همان‌طور که اشاره شد در مردادماه برخلاف دیگر ماه‌های مثبت بازار، خبری از حضور فعال حقیقی‌ها در زمین خرید سهام نبود. این در حالی است که پیش‌تر سهامداران خرد که عمدتا از تجربه بالایی برخوردار نبودند، با دریافت کمترین سیگنالی از افزایش انتظارات تورمی، بدون چون و چرا برای دور شدن سرمایه‌های ریالی خود از گزند تورم، به‌بازار سهام پناه آورده و در این میان هر‌چه بر رشد قیمت‌ها افزوده‌تر می‌شد، شعله هیجان این دسته از معامله‌گران نیز برای کسب سود افروخته‌تر می‌شد. در شرایط فعلی اما فعالیت کم‌رمق حقیقی‌ها در بورس نه به‌دلیل عدم‌دریافت سیگنال از رشد انتظارات تورمی بلکه ماحصل کسب تجربه بورس‌بازان از 10ماه اصلاحی این بازار است. گویا این‌بار معامله‌گران تصمیم گرفته‌اند با طمانینه بیشتری وارد گردونه پرریسک سهام شوند. با این حال به‌نظر می‌رسد در صورت تداوم رشد قیمت‌ها و همزمان با آن افزایشی‌ماندن انتظارات تورمی، محدودیت‌های معاملاتی موجود که هنوز فکری برای اصلاح یا حذف آنها نشده‌است، می‌تواند بار دیگر سبب پیروزی هیجان بر منطق در دادوستد سهام شود.
همنوایی با دلار
بازار سهام پس از 6 روز تعطیلی روز گذشته بار دیگر در معرض عرضه و تقاضای سرمایه‌گذاران قرار گرفت و به‌لطف جو صعودی حاکم بر بازار ارز با افزایش قیمت مواجه شد و نماگر اصلی این بازار به‌محدوده یک میلیون و 515 هزار واحد رسید. اینطور که به‌نظر می‌رسد پس از افتی یک میلیون واحدی و سکون نسبی در سایر بازارها با به‌کار بسته شدن مالیات بر عایدی سرمایه در بازارهایی نظیر ملک و خودرو برای بسیاری از سرمایه‌گذاران دیگر راهی نمانده به‌جز آمدن به‌بورس و آزمودن بخت خود در این بازار نسبتا پیچیده. دقیقا به‌همین دلیل است که در دو‌ماه اخیر شاهد رشد تقریبا 400 هزار واحدی میانگین وزنی قیمت‌ها در بازار سرمایه بوده‌ایم و فعلا نیز عاملی جدی را برای تغییر روند در این بازار نمی‌توان متصور بود.
آنطور که بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» در طول ماه‌های اخیر نشان می‌‌دهد، بازار سهام در خلال این بازه زمانی راهی طولانی را برای رسیدن به‌ثبات پیموده‌است. در حالی‌که در روزهای معاملاتی اردیبهشت و خرداد حجم و تعداد صفوف فروش حکایت از اشباع کاملا عرضه در بیش از 70 درصد نمادها داشت و در این صف‌ها سهامی با ارزش چند هزار میلیارد تومانی در معرض گره معاملاتی قرار می‌گرفت، این روند رفته‌رفته متوازن شد تا جایی‌که در میانه تیر‌ماه ارزش صف‌های خرید به‌صفوف فروش نزدیک شد و در مردادماه شاهد کم‌تعداد شدن فروشندگان بودیم. بر این اساس معاملات روز یکشنبه در حالی خاتمه یافت که تنها 4 درصد از کل نمادهای بورسی درگیر صف فروش بودند و در مقابل تعداد صفوف‌های خرید به101 نماد معادل 30 درصد رسید.
رکوردشکنی ارزش داد و ستدهای 1400
از تعداد صفوف خرید و فروش که بگذریم سایر عوامل نیز در شرایط کنونی به‌نفع بازار سرمایه‌است. معاملات مردادماه در حالی سپری شد که میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام از 5 هزار تومان فراتر رفت و به‌بیشترین سطح در سال‌جاری رسید. در این میان طی آخرین روز کاری این‌ماه با افزایش تقاضا این متغیر بار دیگر در سال 1400 رکوردشکنی کرد و به سطح 7780 میلیارد تومان رسید. در این روز معاملات در بورس با احتساب معاملات بلوکی و صندوق‌ها بیش از 10 هزار میلیارد تومان بود. در نظر گرفتن این ارقام در کنار انتقال بیش از 2 میلیارد و 500 میلیون تومان از حقیقی به‌حقوقی به‌طور خالص سبب شد تا بار دیگر بازار به ورود پول حقیقی به‌چرخه معاملات بورس امیدوار شود. ذکر این نکته ضروری است که در هفته‌های اخیر اگرچه در بسیاری از روزها شاهد پول حقیقی‌ها به‌بورس بوده‌ایم با این حال مقادیر این جابه‌جایی و پیوستگی آن تاکنون به‌حدی نبوده که بتوان بدون در نظر گرفتن سایر عوامل به‌صعود بورس امیدوار بود. از این‌رو تحلیل شرایط در بازار سهام برخلاف روزهای رونق در سال قبل همچنان نیازمند در نظر گرفتن سایر عوامل بنیادی است.
دنده معکوس کامودیتی
افت قیمت جهانی را می‌توان یکی از این عوامل دانست. در هفته‌های اخیر آنچه که به‌جز افزایشی بودن انتظارت بر سر قیمت ارز توانست به‌رشد بهای معاملاتی سهام در بازار سرمایه کمک کند، رشد قابل‌توجه قیمت کامودیتی‌های جهانی در طول یک سال گذشته بود. همان‌طور که می‌دانیم در طول این مدت قیمت سهام در بورس و فرابورس افتی دور از انتظار را شاهد بودند. همین امر باعث شده بود تا به‌زعم بسیاری شاهد بیش‌واکنشی بورس تهران به‌عوامل داخلی و در نظر نگرفتن متغیرهایی باشیم که در بازارهای دیگر بر بورس اثر می‌گذارند.
در روزهای اخیر افت قیمت جهانی در بسیاری از کالاها سبب شد تا شاهد واکنش قیمت‌ها نسبت به‌جهت‌گیری فدرال‌رزرو درباره عقب‌نشینی از حمایت‌های سنگین پولی در بازار کالای اساسی باشیم. این مساله در کنار این واقعیت که در ماه‌های اخیر نیز کرونا به‌مانند یک نرم‌افزار کامپیوتری با سرعت بیشتری آپدیت می‌شود بر نگرانی‌ها افزوده و سبب شده تا کارشناسان با حساسیت زیادی نسبت به‌آینده تقاضا کالا و خدمات مصرفی در‌ماه‌های پیش‌رو نگاه کنند. در چنین شرایطی طبیعتا دور از انتظار نیست که در صورت کاهش‌نیافتن عرضه کامودیتی قیمت این کالاها در بازارهای جهانی نیز با کاهش مواجه شود.
این مساله بر سودشرکت‌ها در داخل ایران نیز اثر می‌گذارد. با این حال با توجه به‌اینکه بیشتر سرمایه‌گذاران در بازار سهام از مردم عادی هستند و در معاملات خود بیشتر به‌قیمت‌های داخلی نظیر ارز توجه دارند، انتظار نمی‌رود که به‌سرعت این مسائل را در معاملات خود لحاظ کنند یا از حیث رفتاری چندان از آن تاثیر بپذیرند. از طرفی دیگر انتظارات تورمی نیز با توجه به‌کسری‌بودجه قابل‌تامل دولت، صعودی است و انتظار نمی‌رود که این عامل به‌شکل دفعی و با سرعت زیاد بر معاملات سهام اثر منفی بگذارد، بنابراین می‌توان انتظار داشت که روند صعودی شکل گرفته در بازار سهام تا زمان چربش عوامل داخلی بر اخبار خارجی ادامه داشته باشد.
خودرو و قیمت‌گذاری دستوری
اما از تمامی عوامل و اخبار موثر بر بازار سهام که بگذریم، تقاضا برای نمادهای خودرویی در بازار سهام طی روز یکشنبه به‌شکل قابل‌توجهی افزایشی بود. در این روز گروه خودرو و ساخت قطعات بیشترین میزان خالص خرید حقیقی در بورس را به‌خود اختصاص داد و رقمی در حدود 1200 میلیارد تومان از سرمایه سرمایه‌گذاران خرد بازار را به‌خود جذب کرد. اینطور که به‌نظر می‌رسد بازار در حال‌حاضر با دیدی مثبت به رشد قیمت خودرو در بازار آزاد و احتمال حذف قیمت‌گذاری دستوری از این بازار نگاه می‌کند. شنیده‌ها حاکی از آن است که با مشخص شدن تبعات سرکوب قیمت در بازارهایی نظیر خودرو و سایر کالاهای مصرفی حالا سیاستگذاران تمایل کمتری به‌مداخله در خرد جمعی بازار دارند. همین امر سبب شده تا با نزدیک‌تر شدن دوره رای اعتماد به وزرای پیشنهادی دولت سیزدهم در مجلس شورای اسلامی این امید نیز در بازار افزایش پیدا کند و بسیاری با خرید سهام خودرویی خود را برای دوره سودآوری این شرکت‌ها و گذر از دوره زیان‌های انباشته سنگین آماده کنند. اینطور که به‌نظر می‌رسد بزرگ‌شدن حجم بازار سرمایه در ماه‌های اخیر در کنار افزایش مخالفت بسیاری از کارشناسان اقتصادی و مالی سبب شده تا سیاستگذاران نیز مطالبات موجود در زمینه قیمت‌گذاری دستوری را با دید بهتری مورد بررسی قرار دهند. از این‌رو می‌توان انتظار داشت که با جدی‌تر شدن رفع مداخله و قیمت‌گذاری دستوری در بازارها شاهد افزایش قیمت سهام در گروه‌هایی باشیم که هم‌اکنون قیمت آنها بر اساس مصوبات دولتی و تعزیری تعیین می‌شود.
