فضایی که اسم «اکوپارک» را یدک میکشد؛ سه الگوی جهانی اداره «اکوپارک»
پردیسان تهران «آمازون» می‌شود؟
گزارش «دنياي اقتصاد» از ۶ تفاوت پرديسان با تعريف جهاني «اكوپارك»
اکوپارک‌ها و حفظ و نگهداری آن در بسیاری از کشورها با همکاری بخش دولتی و خصوصی صورت می‌گیرد؛ اما عمدتا برعهده شهرداری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی است که مسوول ذخیره‌سازی و بازآفرینی منابع طبیعی، پیوستگی زیرساخت‌ها با تکنولوژی‌های مناسب، حفظ و نگهداری حیات وحش و گیاهان بومی، حفظ و نگهداری چرخه زندگی و نظارت بر مصرف هستند.همچنین سازمان‌ها، نهادها و گروه‌های زیست محیطی نیز ناظر بر عملکرد مجریان و متولیان حافظان اکوپارک‌ها هستند تا ضمن ایمن‌سازی محیط برای افراد، خطری متوجه گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری نشود.
اکوپارک آمازون
اکوپارک آمازون در برزیل، دارای تنوع بیولوژیکی فراوان و حیات وحش نادر است و تحت حفاظت آژانس محیط زیست این کشور قرار دارد.همچنین دارای جنگل‌های بارانی و محیط طبیعی زیبا و در خور توجه است.بنابراین ایجاد و تاسیس اکوپارک آمازون علاوه بر پناهگاه و حفاظت از گونه‌های نادر حیات وحش و جنگل‌های بارانی، در جذب توریست و صنعت اکوتوریسم برزیل نقش بسزایی داشته و متولیان آن زمینه‌های لازم را برای جذب توریست در غالب تورهای سیاحتی و تفریحی، امکان دسترسی مناسب به اکوپارک، مکان اقامت مناسب و تسهیلات رفاهی و ورزشی نظیر قایق‌سواری، شنا، استخرو..فراهم کرده است و درآمدهای بسیاری از این طریق عاید برزیل می‌شود.بنابراین اکوپارک در کنار اهداف کیفی خود در جذب توریسم و درآمدزایی می‌تواند نقش بسزایی ایفا کند.آنچه در حفاظت این اکوپارک اهمیت دارد این است که بخش خصوصی در کنار نظارت بخش دولتی اقدام به سرمایه‌گذاری‌های کلان جهت رونق و توسعه این اکوپارک‌ها کرده‌اند تا ضمن استفاده از تمامی ظرفیت‌های اکوپارک، آن را به منبع مهم گردشگری و درآمدزایی تبدیل کنند.همچنین در این اکوپارک‌ها در محل تفریح و تردد مردمی خودروها اجازه تردد ندارند.
اکوپارک پردیسان
در ایران اکوپارک‌های بسیاری همچون سه پارک سنگی در مشهد طی چند سال اخیر با هدف زیباسازی شهرها و تصفیه هوای پاک و محلی برای گذران اوقات فراغت و گردشگری ایجاد شده است.پارک پردیسان در تهران نیز از سال ۱۳۷۶ در زمره تبدیل شدن به طرح جامع اکوپارک قرار گرفته است اما طی سالیان اخیر به‌دلیل شکل غیرحرفه‌ای اداره این پارک و مقاومت در واگذاری امور بهره‌برداری آن به بخش خصوصی کاربلد، این اتفاق رخ نداده است.البته عمده دلیل آن در انحصار قرار گرفتن این اکوپارک به بخش دولتی است.در واقع آنچه که در اداره پارک پردیسان مورد توجه است اینکه بخش دولتی تسلط کامل بر آن دارند و با وجود مطرح شدن واگذاری این اکوپارک به بخش خصوصی به‌ویژه شهرداری طی چند سال هنوز در انحصار دولتی باقی مانده است.حتی بیشتر از آن به جای نگهداری و حفاظت از این اکوپارک و ایجاد فضایی امن برای تفریح، ورزش و آموزش مردم، انواع خودرو در وسط این پارک پرتردد قرار دارد و پارک را تبدیل به محلی برای تردد اتومبیل‌های کارمندان از میان مردم در حال ورزش و تفریح کرده است. در واقع نهادی که عهده‌دار حفاظت از اکوپارک‌ها و دور نگهداشتن آنها از خطرات و آسیب‌ها است، نتوانسته شرایط مطلوب یک اکوپارک را برای پردیسان فراهم کند.عدم واگذاری آن به بخش خصوصی می‌تواند مانعی جهت رسیدن به توسعه پایدار اکوپارک در آینده باشد و حتی آینده آن را به‌خطر بیندازد.از طرفی متولی گردشگری نیز قصد عهده‌دار شدن این اکوپارک جهت حفاظت و تبدیل شدن آن به یک مرکز توریسم را دارد و در واقع این اکوپارک که یکی از سرمایه‌های مهم تهران برای تنفس شهر به شمار می‌رود به محلی برای روزمرگی دولت تبدیل شده است.در حالی که با واگذاری آن به بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری‌های اصولی توسط متخصصان این اکوپارک می‌تواند به یکی از مقاصد مهم گردشگری تهران تبدیل شود.البته درصورتی‌که ساختمان دولتی مستقر در پارک به مکانی خارج از محدوده پردیسان منتقل شود، ایمنی شهروندان و گردشگران نیز در بهره‌گیری از فضای پارک تامین خواهد شد.
اکوپارک در جهان
در شهرهای هزاره سوم، برنامه‌ریزی و طراحی برمبنای همگامی با طبیعت و رعایت اصول توسعه پایدار است.از این رو اکوپارک در شهرهای امروز امری ضروری و محسوس تلقی می‌شود.شاید بتوان نخستین پارک‌های شهری باعنوان اکوپارک را در آمریکا دانست که به لحاظ تاریخی مدل پارک‌های شهری آمریکا طی ۳۵ سال تغییر یافت و پس از گذشت ۳۰ سال دسته پنجم پارک‌ها به نام اکوپارک روی کار آمد.بیشتر پارک‌هایی که از سال ۱۹۹۱ به بعد ساخته شدند عمدتا با خصوصیات اکوپارک بودند.ناپایداری زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی در آخرین دهه‌های قرن بیستم منجر به شکل‌گیری جنبش جهانی توسعه پایدار شد که برای توسعه شهر نیازمند شناسایی محدودیت‌های محیطی برای فعالیت‌های انسانی در ارتباط با شهرها بود.از این رو، حفاظت و مدیریت بهتر اکوسیستم‌ها به عنوان یکی از اهداف اساسی توسعه پایدار از طریق ایجاد فضاهای سبز شهری تامین می‌شود.بنابراین با تکیه بر قابلیت‌ها و کاربری‌های متنوع و مفید اکوپارک، تاسیس این‌گونه فضاهای تفرجی-زیست محیطی شهری برای رسیدن و سوق به توسعه شهری لازم است. اکوپارک یک برنامع جامع زیست محیطی کاملا جامع و یکپارچه است که پایداری در تمام سطوح را تضمین می‌کند.اکوپارک مطابق استانداردهای بین‌المللی اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، معماری، کشاورزی و اکولوژی است و گاهی از آن فراتر می‌رود و از نظر انرژی، آب و امنیت غذایی خودکفا می‌شود و از نظر اقتصادی پایدار است.پارک‌های طبیعت برای توسعه پایدار عمدتا شامل تنوع زیستی، خاک‌های سالم، احیای اکوسیستم طبیعی محلی، مواد پایدار، امنیت غذایی، کشاورزی، آبزی پروری، امنیت آب، مدیریت پسماند، سازگار با تغییرات اقلیمی، بهره‌وری از انرژی، محل مشارکت مردمی، فضاهای زیبا و طبیعی، محلی برای آموزش و آگاهی برای تمام سنین، توسعه اقتصادی و اجتماعی، بوم‌گردی پایدار هستند. اکوپارک محیطی است که در آن فعالیت‌های تفریحی، همگام با شناسایی و چگونگی برخورد با مسائل زیست محیطی از جنبه‌های گوناگون آموزشی همگانی صورت می‌گیرد.در واقع فرضیه اصلی طراحی اکوپارک، فراهم آوردن پشتوانه‌های اقتصادی، علمی و زیست محیطی مناسب برای آموزشی عمومی و ایجاد فرهنگ صحیح محیط زیست است و هدف آن حفاظت از محیط زیست و ارتقای تجربه‌های آموزشی ایجاد شده است.در آن با حفاظت و احیای تنوع زیستی، توسعه پایدار ارتقا یافته و به حفظ محیط شهری می‌پردازد و گونه‌های در معرض خطر انقراض (گیاهی و جانوری) یافت می‌شود. در واقع، یک اکوپارک باتوجه به تعریف جهانی از ۶ ویژگی برخوردار است.از انواع گونه‌های گیاهی و جانوری برخوردار است.به ایجاد فضای سبز شهری کمک می‌کند محلی برای فراغت، تفریح، ورزش و گردشگری است.
بخش خصوصی کارآمد با نظارت دولت به اداره آن می‌پردازد و هر عامل آسیب‌زا به محیط همچون تردد خودروها ممنوع است.این در حالی است که اکوپارک پردیسان با تعریف جهانی، تفاوت اساسی دارد.گونه‌های گیاهی و جانوری طی سالیان اخیر بسیار کمتر شده یا شرایط نگهداری از آنها از استانداردهای جهانی برخوردار نیستند و فضای سبز همانند دیگر اکوپارک‌های جهان وجود ندارد. در ایجاد فضای سبز شهری هنوز به استانداردها نرسیده است.همچنین محلی که باید برای فراغت و تفریح مردم باشد به محلی برای تردد خودروهای سازمانی تبدیل شده است و بخش خصوصی کارآمد هیچ‌گونه دخالتی در آن ندارد و کاملا در انحصار دولت است.
اکوپارک ویتنام
اکوپارک یا همان پارک طبیعت یک منطقه شهری با محیطی بسیار زیبا است که ویلاها، خانه‌ها، پارک‌ها، مدارس و...به‌تدریج در اطراف محیط جنگلی و سبز شکل گرفته است.در واقع فقط یک محیط شهری نیست بلکه مکانی برای ساکنان و افراد بومی و گردشگران برای لذت بردن از زندگی و تفریح در فضای سبز و تمیز است.در ویتنام یک اکوپارک به‌صورت یک شهرک ساخته شده که برای آن ۸ شرکت از بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کرده و در جهت توسعه آن اقدامات زیرساختی گسترده‌ای را انجام داده‌اند.در اطراف این اکوپارک حدود ۲۰هزار واحد مسکونی همچون ویلا، آپارتمان و خانه‌های نیمه مستقل جای گرفته است که تقریبا ۳۵ درصد از کل منطقه را اشغال می‌کنند.در واقع سازندگان این ساختمان‌ها با هدف چشم‌انداز اکوپارک برای ایجاد هماهنگی بین انسان و طبیعت آن را طراحی کرده‌اند.همچنین حدود ۱۳۰ فروشگاه با هدف تجاری، خرید، گردشگری و خوراک برای ساکنان اکوپارک و گردشگران ایجاد شده است.اما در فضای سبز و تفریحی نه ساختمانی ساخته شده و نه خودروها اجازه تردد به منطقه اکوپارک تفریحی را دارند. طبیعت که همیشه به عنوان عاملی در جهت بقا و توسعه با انسان همراه بوده اما در زندگی مدرن، افزایش شهرسازی‌ها و جمعیت مردم را از طبیعت دور کرده است.بنابراین، بازگشت به طبیعت به عنوان یک منبع ارزشمند و راهی برای آینده‌ای پایدار محسوب می‌شود.همچنین یکی از ماموریت‌های اکوپارک، توسعه اقتصادی با ایجاد یک مرکز تجاری و امکانات مدرن گردشگری با منابع انسانی باکیفیت بالا و منابع فراوان برای مردم است.
اکوپارک فرانسه
همچنین اکوپارک‌ها محیطی تفریحی و ماجراجویانه در جنگلی انبوه هستند که فرصتی را برای افراد در گذراندن وقت، ورزش و تفریح در آن محیط فراهم می‌کنند.مثلا در اکوپارک کوهنوردی در جنوب فرانسه یک مرکز ماجراجویی در جنگلی انبوه در بالای تپه‌های تولون قرار دارد و فرصتی را برای افراد ماجراجو برای کوهنوردی، شنا، پیاده‌روی در بین درختان و نردبان طناب‌دار ایجاد کرده است که خانواده‌ها برای سرگرمی فرزندانشان برای گذران اوقات فراغت از آن استفاده می‌کنند.این پارک مدیریت بسیار قدرتمندی دارد که کارکنان آن، ایمنی کاملی را روزانه ارائه می‌دهند که تهدیدی برای افراد به وجود نیاید. اکوپارک با پارک‌های شهری دیگر متفاوت است و بیشتر از مصالح طبیعی مانند سنگ و چوب ساخته شده که با طبیعت همخوانی بیشتری دارد و علاوه بر این مکانی برای آموزش‌های مختلف در زمینه آشنایی با طبیعت مانند باغ گیاه‌شناسی و نگهداری از محیط زیست محسوب می‌شود.همچنین زمینه‌ای برای ترویج ورزش‌های همگانی مانند پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در آن فراهم شده است.
