تجارت با اروپا در مسیر احیا؟

تجارت با اتحادیه اروپا در مسیر رشد قرار گرفت. آمار تجارت خارجی با این اتحادیه در 9 ماهه 2021 این موضوع را اثبات می‌کند. پس از تشدید تحریم‌‌ها، صادرات به اروپا تقریبا به صفر نزدیک شد و افت‌های زیادی را تجربه کرد. آمار تجارت خارجی با این اتحادیه در شرایطی منتشر شده که مذاکرات برجام نیز از روز گذشته کلید خورد. چنانچه این مذاکرات بتواند به نتیجه قابل‌قبولی دست یابد، شاهد بازگشت شرکای اروپایی به ایران خواهیم بود. این موضوعی است که پس از برجام نیز ثابت شد و نشان داد اروپایی‌ها برای همکاری اقتصادی با ایران تمایل دارند و از این موضوع استقبال می‌کنند. بر اساس گزارشی که از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران منتشر شده، در 9 ماهه نخست 2021 صادرات به کشورهای اروپایی با رشد 14‌درصدی روبه‌‌رو بوده که ایتالیا، رومانی و بلغارستان بیشترین سهم را در این رشد داشته‌اند.

 البته واردات از این اتحادیه با کاهش اندکی مواجه شده که بیشترین سهم در افت واردات را هلند دارد. تراز تجاری ایران با اتحادیه اروپا نیز طی 9 ماهه نخست 2021 نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 4‌درصد بهبود یافته، اما همچنان به نفع اتحادیه اروپا است. رقم تراز تجاری طی مدت مزبور حدود منفی 2‌میلیارد یورو است. تجارت کالایی ایران با اتحادیه اروپا طی 9ماهه نخست 2021 با افزایش حدود 2‌درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به حدود 4/ 3میلیارد یورو رسید که حدود 19‌درصد آن را صادرات و حدود 81‌درصد آن را نیز واردات تشکیل داده است. عوامل مسلط در رشد مزبور از لحاظ گروه با مشارکت رشد صادرات گروه «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» با مشارکت 1/ 12واحد‌درصدی و گروه کالایی «کالاهای صنعتی طبقه‌بندی شده بر حسب مواد» با مشارکت 11واحد‌درصدی است. عامل اصلی در افت واردات نیز از حیث گروه کالایی کاهش واردات گروه «مواد خام غیرخوراکی به‌جز سوخت» با مشارکت منفی 6/ 1واحد‌درصدی است.

تجارت ایران با اتحادیه اروپا طی 9ماهه نخست 2021 با افزایش حدود 2‌درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به بیش از 3 میلیارد یورو رسیده که 554 میلیون یورو (حدود 19درصد) آن را صادرات و 7/ 2میلیارد یورو (حدود 81 درصد) آن را نیز واردات تشکیل می‌دهد.

  روند ماهانه تجارت

صادرات ایران به اتحادیه اروپا، پس از آنکه در آگوست 2021 با افزایش همراه بود، در سپتامبر همین سال حدود 23‌درصد نسبت به‌ماه قبل کاهش یافت. واردات ایران از این منطقه در سپتامبر 2021 نسبت به‌ماه قبل تغییرات چندانی نداشته است. ارزش صادرات و واردات در سپتامبر 2021 به ترتیب 68 میلیون یورو و 308 میلیون یورو بوده که نسبت به سپتامبر 2020 به ترتیب با کاهش حدود 6‌درصدی و افزایش 10‌درصدی همراه است. طی بازه مورد بررسی همواره سهم بیشتر تجارت با اتحادیه اروپا مربوط به واردات ایران از این منطقه بوده است. طی 9‌ماهه نخست 2021، متوسط صادرات ماهانه ایران به اتحادیه اروپا حدود 70 میلیون یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 13‌درصد رشد داشته است.

 متوسط واردات ماهانه ایران از این منطقه نیز طی مدت مذکور، تقریبا 302میلیون یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، یک‌‌درصد کاهش یافته است.

  گروه کالایی صادراتی

بررسی روند ماهانه ارزش صادرات ایران به این منطقه بر حسب تفکیک گروه‌های کالایی نشان می‌دهد که در سپتامبر 2021 به‌جز «مواد غذایی و حیوانات زنده»، «سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها»، «ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل» و «سایر کالاها»، ارزش صادرات سایر گروه‌های کالایی نسبت به سپتامبر 2020 با افزایش همراه بوده است. صادرات گروه‌های کالایی «سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها» ایران به این اتحادیه طی 9‌ماهه 2020 حدود 4/ 92میلیون یورو بوده که در 9 ماهه 2021 به 4/ 3میلیون یورو کاهش یافته است.

طی بازه زمانی مذکور در مقایسه با مدت مشابه سال 2020، در میان گروه‌های کالایی گوناگون، ارزش صادرات «مواد غذایی و حیوانات زنده» و «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» به ترتیب با سهم حدود 38درصد و 27درصد، بیشترین سهم از ارزش صادرات طی 9 ماهه نخست 2021 را به خود اختصاص داده‌‌اند.

ارزش صادرات این دو گروه کالایی طی مدت مذکور به ترتیب حدود 221 میلیون یورو و 102میلیون یورو بوده که نسبت به 9ماهه نخست 2020 با افزایش 6/ 7‌درصدی و 66‌درصدی همراه است. عامل مسلط بر افزایش حدود 1/ 14‌درصدی ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی این مدت در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، سهم 1/ 12واحد‌درصدی گروه «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» و 11 واحد‌درصدی گروه «کالاهای صنعتی طبقه‌بندی شده بر حسب مواد» است.

  گروه کالایی وارداتی

بررسی روند ماهانه ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا به تفکیک گروه‌های کالایی نشان می‌دهد که در سپتامبر 2021 ارزش واردات گروه‌های «نوشیدنی و دخانیات»، «مواد خام غیر قابل خوردن به‌جز سوخت»، «سوخت‌های معدنی و روان‌کننده‌ها» و «روغن‌های گیاهی و حیوانی و چربی‌ها» نسبت به سپتامبر 2020 کاهش یافته؛ در حالی که ارزش واردات سایر گروه‌ها با افزایش همراه بوده است.

طی 9 ماهه نخست 2021 در میان گروه‌های کالایی گوناگون، ارزش واردات «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» و «مواد غذایی و حیوانات زنده» به ترتیب با سهم حدود 27‌درصد (740 میلیون یورو) و 15‌درصد (408‌میلیون یورو)، از سایر گروه‌های کالایی بیشتر بوده است. ارزش واردات دو گروه کالایی مذکور طی 9ماهه 2021 نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ترتیب 2/ 0‌درصد کاهش و 7/ 2‌درصد افزایش یافته است.

دلیل اصلی کاهش حدود 6/ 0‌درصدی ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا طی 9‌ماهه نخست 2021 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، مشارکت منفی 6/ 1واحد‌درصدی «مواد خام غیرخوراکی به‌جز سوخت» بوده است.

  مقاصد صادراتی

طی 9ماهه نخست 2021، عمده‌‌ترین مقاصد صادراتی ایران در اتحادیه اروپا کشورهای آلمان، ایتالیا و اسپانیا به ترتیب با سهم 3/ 32درصد، 4/ 20‌درصد و 4/ 9‌درصد بوده که سهم هریک از آنها نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب با کاهش 6/ 4واحد‌درصد و افزایش 5/ 6واحد‌درصدی و 7/ 1 واحد‌درصدی همراه بوده است.

طی بازه زمانی مورد بررسی مقاصد مسلط در برآیند 14‌درصد رشد صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا از منظر تاثیر مثبت شامل ایتالیا با مشارکت 3/ 9واحد درصد، رومانی با مشارکت 8/ 4واحد‌درصد و بلغارستان با مشارکت 3/ 4واحد‌درصد و از لحاظ اثرمنفی هلند با مشارکت منفی 8/ 14 واحد‌درصدی است.

طی مدت مزبور، ارزش صادرات ایران به هلند با کاهش حدود 77‌درصدی همراه بوده و این کشور را در رده نهم در میان عمده‌ترین مقاصد صادراتی قرار داده است؛ این درحالی است که طی 9 ماهه نخست 2020، کشور هلند سومین مقصد عمده صادراتی ایران بوده است. در مدت مورد بررسی، 4 گروه عمده کالایی صادراتی ایران به اتحادیه اروپا شامل «مواد غذایی و حیوانات زنده»، «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط‌»، «کالاهای صنعتی طبقه‌بندی‌شده بر حسب مواد» و «مواد خام غیرقابل خوردن به‌جز سوخت‌» بوده است.

بیش از 96‌درصد از ارزش صادرات ایران در گروه کالایی «مواد غذایی و حیوانات زنده» متعلق به 13کشور بوده که این گروه کالایی در 9 کشور، سهم بالای 50‌درصدی از کل ارزش صادرات ایران به این کشورها را تشکیل داده است.

در گروه کالایی «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» نیز 10 کشور بیش از 95‌درصد از ارزش صادرات ایران در این گروه کالایی را تشکیل می‌دهند که در میان آنها گروه کالایی در کشورهای بلغارستان و رومانی به ترتیب 80‌درصد و 64‌درصد از کل ارزش صادرات ایران به این کشورها را شامل می‌شود.

به ترتیب 12 کشور و 8 کشور، بیش از 95‌درصد از ارزش صادرات ایران در گروه‌های «کالاهای صنعتی طبقه‌بندی شده بر حسب مواد» و «مواد‌خام غیرقابل خوردن به‌جز سوخت» را تشکیل می‌دهند که در گروه کالایی «مواد خام غیرقابل خوردن به‌جز سوخت» سهم گروه کالایی مذکور در لوکزامبورگ، 99‌درصد از کل ارزش صادرات به این کشور را تشکیل می‌دهد.

  مبادی وارداتی

طی 9‌ماهه نخست 2021 عمده‌ترین مبادی وارداتی ایران از اتحادیه اروپا کشورهای آلمان، ایتالیا و هلند به ترتیب با سهم 38 درصد، 2/ 12‌درصد و 6/ 11‌درصد بوده که سهم هر یک از آنها نسبت به مدت مشابه سال قبل برای آلمان و ایتالیا با کاهش 3/ 2واحد‌درصد و 9/ 3 واحد‌درصد و برای هلند با افزایش 3/ 2 واحد‌درصدی همراه بوده است.

طی بازه زمانی مورد بررسی مبادی مسلط بر برآیند 6/ 0‌درصد کاهش واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا از منظر اثر کاهنده شامل ایتالیا با مشارکت منفی 9/ 3واحد درصد، آلمان منفی 5/ 2 واحد‌درصد و دانمارک منفی 4/ 2‌درصد و از حیث اثر مثبت کشور رومانی با مشارکت 1/ 4 واحد‌درصد و هلند 2/ 2 واحد‌درصد هستند.

در 9‌ماه نخست 2021، در 4 گروه عمده وارداتی («ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل»، «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط»، «مواد غذایی و حیوانات زنده» و «محصولات صنعتی همگون») به ترتیب 10 کشور، 11 کشور، 6 کشور و 8 کشور، بیش از 95‌درصد از ارزش واردات ایران را تشکیل می‌دهند. در گروه کالایی «ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل»، بلغارستان و اسپانیا به ترتیب سهم 66‌درصدی و 55‌درصدی، در گروه‌های «مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط» اسلوونی و فرانسه سهم 71‌درصدی و 54‌درصدی، در گروه کالایی «مواد غذایی و حیوانات زنده» کشورهای رومانی و لهستان به ترتیب سهم 92‌درصدی و 28‌درصدی و در گروه کالایی «محصولات صنعتی همگون» نیز هلند و بلژیک به ترتیب سهم 28‌درصدی و 24‌درصدی از کل ارزش واردات ایران از این کشورها را دارند.