جایگاه ایران در نقشهراه ترکیه برای تبدیلشدن به هاب گازی چیست؟
پایان همکاری گازی تهران و آنکارا؟
صالحی همچنین اظهار کرد که در چنین بستری نباید اجازه داد که مشتریان گاز ایران از دست بروند و با افزایش ظرفیت میتوان کاری کرد که منابع گاز منطقه وارد ایران شوند و سپس متقاضیان از ایران گاز بخرند که در سال‌های اخیر به این مسائل کلان کمتر توجه شده است.
رویاهای گازی اردوغان
قرارداد فعلی صادرات گاز ایران به ترکیه در سال۲۰۲۶ به پایان می‌رسد و کماکان سخن روشنی درباره تمدید این قرارداد به میان نیامده است. ترکیه در سال‌های اخیر و در راستای سیاست منطقه‌‌ای تهاجمی رجب‌طیب اردوغان، شروع به حفاری‌‌های اکتشافی گسترده در دریای سرخ و شرق مدیترانه کرده است. حفاری‌‌های ترکیه برای رسیدن به منابع گاز در برخی موارد موفق بوده، اما عملیات اکتشاف این کشور در شرق مدیترانه با نقض حریم آبی ملی کشور‌هایی مانند یونان و قبرس همراه بوده که تحریم‌‌های اتحادیه اروپا را برای ترکیه در پی داشته است. اردوغان در راستای رویکرد ناسیونالیسم عظمت‌طلب ترکی-عثمانی، از یک‌سو به‌دنبال گسترش قلمرو دریایی در مدیترانه است که با خشم کشور‌هایی چون امارات‌متحده عربی، فرانسه، مصر، یونان، قبرس، اتحادیه اروپا و اسرائیل همراه شده است. از سوی دیگر نیز به‌دنبال تحقق رویای «جهان ترک»، دسترسی به آسیای‌میانه و سین‌‌کیانگ در چین است، از همین‌رو برای تامین گاز موردنیازش به روسیه از طریق خط لوله ترک‌استریم متکی است، اما بخش دیگری از گاز طبیعی موردنیاز خود را از طریق متحد نزدیک این روزهای اردوغان، یعنی آذربایجان علی‌‌اف تامین می‌‌کند.
همچنین ترکیه در کنار این مسائل، توجه ویژه‌‌ای به ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی خود داشته و برای کاهش وابستگی به همسایگان و تنوع‌بخشی به تامین‌کنندگان گازی، دست به ساخت چندین ترمینال LNG در برخی از شهرهای ساحلی این کشور زده است. قطر که شاید نزدیک‌‌ترین متحد ترکیه در سراسر جهان محسوب می‌شود، بخش بزرگی از LNG موردنیاز ترکیه را از طریق دریا به این کشور می‌‌رساند. همچنین ترکیه به واسطه توجه ویژه به گاز طبیعی و روابط حسنه با دولت‌‌های قبلی آمریکا، یکی از بزرگ‌ترین واردکننده‌‌های LNG از ایالات‌متحده آمریکا محسوب می‌شود. اردوغان همچنین نیم‌نگاهی به خط لوله ترکمنستان به جمهوری‌آذربایجان دارد که از این طریق بتواند از ترکمنستان نیز گاز طبیعی دریافت کند و ضمن تقویت شرایط تامین گاز خود، نفوذ ترکیه در منطقه آسیای‌میانه و شرق دریای خزر را افزایش دهد.
پایان همکاری یا ارسال گاز ایران به اروپا؟
در سال‌های اخیر، ترکیه با انجام اقدامات گسترده در زمینه تنوع‌بخشی به منابع تامین گاز خود، اتکای چشمگیر این کشور به گاز وارداتی از ایران را کاهش داده است. آنکارا بارها به دلیل قطعی گاز در فصل سرد سال و بحث قیمت گاز وارداتی با ایران دچار تنش شده و در سال‌های گذشته چندباری از ایران به دادگاه‌‌های بین‌‌المللی شکایت کرده است. همچنین حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) بارها این خط لوله ایران به ترکیه را منفجر کرده و تامین گاز ترکیه توسط دولت را با دشواری‌‌های بسیاری مواجه کرده‌اند که این امر نیز باعث‌شده اردوغان به‌دنبال کاهش اتکا به گاز ایران باشد.
ایران در حال‌حاضر ضمن وجود بحران کمبود گاز در داخل، بازارهای منطقه‌‌ای گاز خود را هم تا حدی از دست داده و ترکیه، عراق و ارمنستان تنها دریافت‌کنندگان جدی گاز ایران هستند که بغداد و آنکارا از شرایط واردات گاز از ایران راضی نیستند و هرکدام برنامه‌‌های جدایی برای کاهش وابستگی به گاز ایران را در سر دارند. ترکیه به‌دنبال آن است که به هاب گازی منطقه و دروازه ورود این کامودیتی استراتژیک به اروپا تبدیل شود تا کارت فشار قدرتمندی علیه همسایگان متخاصمش در شرق اروپا داشته باشد. ضمن آنکه وابستگی اروپا به ترکیه برای تامین انرژی، می‌تواند به ترکیه کمک کند تا روابط تیره و تار خود با اتحادیه اروپا را بهبود ببخشد. از همین‌رو ترکیه در صورتی که خواهان واردات مجدد گاز از ایران باشد، احتمالا خواهان قیمت‌های پایین‌تر برای گاز صادراتی ایران خواهد بود و همچنین مایل است که بخشی از گاز دریافتی از ایران را به اروپا صادر کند، درصورتی‌که ایران بتواند منافع ملی را در همکاری گازی با ترکیه تامین کند و با طرف ترک به توافقی مثبت در زمینه گازی دست یابد؛ میتوان انتظار داشت که در صورت لغو تحریم‌ها و بحران انرژی در اروپا، کشور‌های اروپایی برای کاهش اتکا به روسیه چشم به واردات گاز ایران از طریق ترکیه داشته باشند.
حالا باید دید آیا دیپلماسی انرژی ایران که با قرارداد سوآپ گازی با آذربایجان و ترکمنستان گام نخست خود را برداشت، برای تمدید صادرات گاز به ترکیه هم موفق خواهد شد یا خیر.
