تولید ۲۲ کالای منتخب در مهرماه کاهش یافت
آلارم سوم رکود صنعتی
آمار کالاهای منتخب تولیدشده در مهرماه ۱۴۰۰ پیام واضحی دارد و نشان می‌دهد آنچه پیش‌تر در قالب هشدار رکود صنعت اعلام شد، رفته‌‌‌رفته واقعیت پیدا می‌کند. در ماه مهر که پیش‌تر شواهدی از افت تولید در آن مشاهده شده بود، از مجموع ۳۳کالای منتخب صنعتی که سیر تولید ماهانه آنها در سال ۱۴۰۰ احصا شده، ۲۲کالا با افت تولید نسبت به شهریور روبه‌رو شدند، یک کالا تولیدی نداشت، ۱۰کالا نیز با رشد تولید روبه‌رو شدند. در بین این محصولات منتخب، فولاد خام، شیشه جام، کفش و پاپوش و چرم بیشترین رشد و خودرو، محصولات فولادی، یخچال و فریزر و سیمان بدترین سقوط تولید را در فاصله شهریور تا مهر ۱۴۰۰ تجربه کردند. به این ترتیب می‌توان ادعا کرد، گزارش تولید کالاهای منتخب صنعتی آلارم سوم ورود صنعت به فاز رکودی است و ماه مهر یکی از بدترین ماه‌‌‌ها برای بخش صنعت بوده است. فشار ارز و افزایش تورم، تداوم تحریم و کاهش انتظارات مثبت برای احیای برجام، کمبود جدی صنایع در زمینه دسترسی به قطعات و مواد اولیه در کنار افت قدرت خرید مصرف‌کنندگان از مهم‌ترین دلایلی است که شرایط را برای تولیدکنندگان در نخستین ماه فصل پاییز سخت کرد.
شواهد گزارش هفت‌ماهه وزارت صمت از سطح تولید کالاهای منتخب با شواهد دو گزارش «شاخص مدیران خرید صنعت» و «شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی» مطابقت دارد. تداوم افت تولید در بخش معدن که خود را در قالب کاهش تولید در صنایعی همچون فولاد و محصولات فولادی، سیمان و زغال‌سنگ نشان داده، در کنار سقوط جدی تولید در محصولات صنعتی پرتیراژ نظیر الکتروموتور، الیاف اکریلیک، سموم، پودر شوینده و وانت از دیگر نشانه‌‌‌های رکود تولید است. بررسی بیشتر گزارش تازه معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد، پس از پایان هفتمین ماه از سال ۱۴۰۰ سه صنعت لوازم خانگی با ۵/ ۷درصد، پتروشیمی با ۴/ ۳درصد و تولید کاتد مس با ۴/ ۴درصد در زمره بخش‌‌‌های دارای رشد مناسب هستند؛ حال آنکه رشد صنعت خودرو به حدود یک‌درصد تنزل پیدا کرده است. دو صنعت فولاد و سیمان نیز با افت ۹/ ۴ و ۱/ ۹درصدی در زمره صنایع دارای بدترین شرایط ممکن هستند. از آنجا که این دو صنعت سطح بالایی از ارزش افزوده بخش صنعت را ایجاد می‌کنند، تداوم افت تولید آنها می‌تواند عامل اساسی در زمینه مهار رشد صنعتی کشور باشد.
پیش‌تر «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی با عنوان «دو هشدار آماری از صنعت» نسبت به نزولی شدن رشد بخش صنعت هشدار داده بود. حال با کنار هم قرار دادن سه گزارش مختلف آماری با جرات بیشتری می‌توان از ورود تولید به دوره رکود خبر داد. بررسی جزئیات این سه گزارش و سایر شواهد غیررسمی از لزوم وارد کردن شوک به صنعت برای بازگشت به مسیر رونق حکایت دارد. به جز مبحث انرژی اعم از برق یا گاز که احتمالا تا چند سال امکان رفع آن از فضای تولید ممکن نیست، فشار به تولید از سه مسیر، صنایع را به رکود دعوت می‌کند. این سه مسیر به ترتیب شامل تورم، کمبود مواد اولیه و کاهش تقاضاهای داخلی و خارجی هستند. باز کردن گره برجام و ایجاد تغییرات در فضای تجارت خارجی از جمله تسهیل در واردات قطعات و مواد یا صادرات کالا و نیز تسهیل در نقل و انتقال پول می‌تواند بخشی از مشکلات صنایع را رفع کند. در عین حال، مهار تورم در کنار استفاده از برخی سیاست‌‌‌ها برای تقویت مصرف، تداوم رشد بخش صنعت را ممکن خواهد کرد.
تولید در مهر چه شرایطی داشت؟
تیراژ خودروی سواری در مهرماه به یکی از کمترین سطوح خود تنزل یافت. گزارش وزارت صمت نشان می‌دهد با اینکه در شهریور تولید خودروی سواری در کشور افزایش چشمگیری داشت، اما دشواری شرایط باعث افت تولید به دو سوم مقادیر شهریورماه شده است. تولید خودروی سواری در مهرماه حدود ۶۶هزار و ۱۰۰دستگاه بوده است.
آمار تولید وانت در مهرماه ۱۴۰۰ کمتر از شهریور بوده، اما نسبت به دیگر ماه‌‌‌ها از نرخ بالاتری برخوردار شده است. در هفتمین ماه از سال ۱۴۰۰ تعداد ۶۷۴۴دستگاه وانت تولید شده است. تولید کامیون، کامیونت و کشنده هم ۸۰۰دستگاه بوده که کمتر از نرخ تولید شهریورماه است، اما به میانگین تولید ماهانه این رقم از محصولات در کشور نزدیک است. کمباین هم با تولید ۵۹دستگاه افت چشمگیری را تجربه کرده، ولی به میانگین کلی ماهانه در سال ۱۴۰۰ نزدیک است.
در بخش تولید روغن‌نباتی هم در مهر ۱۴۰۰ افت ۲۳هزار تنی مشاهده شده است. در این ماه بیش از ۱۴۷هزار تن روغن نباتی خوراکی تولید شده که نسبت به شهریورماه کاهش جدی تولید را نشان می‌دهد. در بخش پودر شوینده افت تولید کماکان ادامه دارد. در این صنعت، در مهر ۱۴۰۰ در مجموع ۶/ ۴۳هزار تن پودر تولید شده است که افت محسوسی را نسبت به شهریور گزارش می‌دهد.
نئوپان با نرخ تولید ۷۱هزار مترمکعبی نسبت به مهر ۱۴۰۰ افت تولید داشته، اما همچنان سطح خود را در حد میانگین ماهانه تولید نگه داشته است. در بخش سموم دفع آفات نباتی هم در مهر۱۴۰۰، کشور افت چشمگیری را تجربه کرده است. در این ماه شاهد تولید ۱۳۰۰ تن سموم بودیم که عددی بسیار پایین نسبت به میانگین تولید ماهانه در سال ۱۴۰۰ است. الیاف اکریلیک کالایی است که نه‌تنها در مهر۱۴۰۰ بلکه در شهریورماه نیز تولید آن به صفر رسیده است. وزارت صنعت در این خصوص هیچ اطلاعاتی منتشر نکرده است. برخلاف روند یادشده، کشور در مهر۱۴۰۰ در بخش تولید دوده شاهد رشد حدود ۱۰۰درصدی بوده، به طوری که در مهر ۱۴۰۰ حدود ۲۹هزار تن دوده تولید شده است. اما در بخش پتروشیمی تولید کشور اندکی افت داشته و به ۱/ ۵میلیون تن تنزل پیدا کرده؛ هرچند این رقم دقیقا هم‌اندازه میانگین تولید ماهانه در کشور بوده است. در بخش تولید فولاد، کشور پس از تجربه رشد بالا در شهریور ۱۴۰۰ در مهرماه نیز شرایط خوبی را تجربه کرده و به سطح تولید بالغ بر ۷۸/ ۲میلیون تن رسیده است.
تولید محصولات فولادی افتی چشمگیر را تجربه کرده و در مهر ۱۴۰۰ با۸۰۰هزار تن کاهش به سطح ۲میلیون و ۱۷۶هزار تن رسیده است.
افت ۳۳۰۰تنی تولید کاتد مس در مهر ۱۴۰۰ بخش دیگری از وضعیت نزولی تولید در هفتمین ماه سال است. در این ماه ۶/ ۲۵هزار تن کاتد مس تولید شده است. رشد تولید شمش آلومینیوم در مهرماه از دیگر اخبار مهمی است که در متن گزارش وزارت صمت پنهان است. در این ماه از این کالا به میزان ۸/ ۴۴هزار تن تولید شده است.
آلومینا هم از جمله محصولاتی است که در این ماه رشد تولید را تجربه کرده است. در مهر ۱۴۰۰ از این محصول به میزان ۴/ ۲۰هزار تن تولید شده است. افت ۱۷هزار تنی در تولید کنسانتره زغال‌سنگ موجب شده است تا حجم تولید این محصول در مهر ۱۴۰۰ به سطح ۸/ ۹۱هزار تن تنزل یابد. کاهش ۵۰۰هزار تنی تولید سیمان در هفتمین ماه سال نیز موجب شده است تا کل حجم تولید در این ماه به ۵میلیون و ۴۵۹هزار تن کاهش یابد. اما رشد تولید در شیشه جام موجب شده است تا در مهر۱۴۰۰ بیش از ۱۱۸هزار تن از این کالا در کشور تولید شود. ظروف شیشه‌‌‌ای دیگر کالایی است که با اندکی رشد، در این ماه به میزان ۲/ ۶۱هزار تن تولید شده است. از آن سو کاهش ۴۰۰تنی در تولید ظروف چینی موجب شده است تا کل حجم تولید این محصول در مهر ۱۴۰۰ به ۵۳۰۰ تن برسد. در میان همه کالاهای منتخب، وضعیت تولید چرم در ماه مهر متفاوت بوده، به طوری که با رشد ۵/ ۱میلیون فوت مکعبی، کل تولید چرم در مهر ۱۴۰۰ به ۶میلیون فوت مربع رسید.
یکی از صنایعی که پیش از این روند تولید آن به‌شدت مثبت بود، اما با تداوم رکود، در مسیر افت قرار گرفته، لوازم خانگی است؛ تنها ماشین لباسشویی روند مثبت تولید خود را ادامه داده است. ماشین لباسشویی در مهر۱۴۰۰ با اندکی رشد، تیراژ ۴/ ۱۲۱هزار دستگاهی داشته است. از آن سو یخچال و فریزر با مقدار زیادی افت، کمی بیش از ۱۷۵هزار دستگاه تیراژ داشته است. تولید تلویزیون نیز در این ماه با افت تولید، به حدود ۹۱هزار و ۵۰۰دستگاه رسیده است.
کاهش تولید الکتروموتور باعث تنزل تولید این محصول تا سطح ۴۱۲هزار دستگاه شده است. تولید نخ سیستم پنبه‌‌‌ای هم با افت محسوس به ۱۸هزار دستگاه رسیده است. تیراژ کفش و پاپوش هم با ۳ میلیون زوج افزایش به ۱۶میلیون زوج در مهر ۱۴۰۰ رسیده است. از آمار کاغذ و کارتن هم در مهر ۱۴۰۰ اطلاعاتی در دست نیست.
وضعیت تولید در پایان هفت‌ماه
آمار گویای کلیت وضعیت تولید پس از هفت‌ماه تلاش پرنوسان است. صنعت لوازم خانگی با رشد ۵/ ۷درصدی و تولید ۲میلیون و ۶۸۷هزار دستگاه کماکان سردرمدار صنایع پررشد کشور است. تولید پتروشیمی هم با رشد ۴/ ۳درصدی به ۸/ ۳۶میلیون تن رسیده است. از آن سو افت ۹/ ۴درصدی تولید فولاد باعث کاهش تولید این بخش در پایان هفت‌ماه تا سطح ۹/ ۱۵میلیون تن شده است. بخش سیمان نیز با تنزل ۱/ ۹درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، مجموعا بیش از ۳۸میلیون تن تولید داشته است. دیگر اینکه خودروسازان کشور در این مدت ۵۰۷هزار خودروی سواری تولید کردند که رشد ۴/ ۱درصدی را تجربه کرده است. در این دوره زمانی پنج‌کالای «کامیون، کامیونت و کشنده»، «روغن ساخته‌شده نباتی»، «ماشین لباسشویی»، «شمش آلومینیوم» و «شیشه جام» بیشترین میزان رشد تولید را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده‌‌‌اند و در عین حال پنج کالای «الیاف اکریلیک»، «سموم دفع آفات نباتی»، «الکتروموتور»، «کنسانتره زغال‌سنگ» و «پودر شوینده» بدترین میزان افت تولید را در این ماه تجربه کرده‌‌‌اند.
به طور جزئی هم تولید بیش از ۴۱هزار دستگاه وانت، ۳۲۵هزار تن پودر شوینده، یک‌میلیون و ۱۷۸هزار تن روغن‌نباتی، ۱۱هزار و ۲۵۷دستگاه تراکتور، تولید ۳۸۸هزار تن روغن صنعتی و موتور تصفیه اول، تولید بیش از ۲۳میلیون فوت مربع چرم، تولید ۷۹۰هزار دستگاه ماشین لباسشویی و تولید یک‌میلیون و ۲۴۶هزار دستگاه یخچال و فریزر از دیگر نکات مهم آمار کالاهای منتخب در پایان هفت‌ماهه ۱۴۰۰ است. همچنین تولید بیش از ۱۴میلیون و ۳۰۴هزار تن محصولات فولادی، ۳۱۲هزار تن شمش آلومینیوم، ۵/ ۱۳۶هزار تن آلومینا و ۱۷۶هزار تن کاتد مس از جمله آمارهای دیگری است که در سند منتشرشده وزارت صمت نیازمند توجه است.
