«دنیای‌اقتصاد» شرایط حاکم بر محصولات کشاورزی را بررسی می‌کند
قانون معلق، برنامه‌ریزی نادرست
وی می‌گوید: تردد کم کامیون‌های باربری خود نشان از به هم خوردن عرضه و تقاضا دارد. اینکه ما با عبور و مرور مضاعف کامیون‌های باربری مواجه نیستیم، خود نشانه‌ای از یک فضای به هم خورده است که در آن محصولات کشاورزی معلق و از طرفی بسیاری از کشاورزان هم با ضرر و زیان مواجه شده‌اند. درویش در ادامه می‌گوید: پیش از این در سال‌های گذشته نیز شاهد بودیم که یک روز تولید بیش از نیاز، زیان کشاورزان را به‌دنبال داشت و روز دیگر عرضه آن‌قدر کم می‌شد که قیمت‌ها به‌صورت غیرمنطقی بالا می‌رفت و صدای اعتراض مصرف‌کننده بلند می‌شد.
به گفته وی، تنظیم بازار داخلی و خارجی محصولات کشاورزی با توجه به توان تولید و مزیت‌های صادراتی کشور چندان سخت نیست، بنابراین دولت برای تنظیم بازار محصولات کشاورزی باید چند قدم بردارد که برخی برنامه‌های راهبردی در کوتاه‌مدت قابل اجرا است. بنا به باور این کارشناس اقتصادی مشکل‌آفرینی برای محصولات کشاورزی تنها معطوف به شیوع کرونا نیست، کشاورزان برای فروش محصولات خود و همچنین میوه‌فروشان با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند. همواره شاهد بوده‌ایم که کشاورزان به خیال افزایش قیمت محصولی، اقدام به تولید بیش از نیاز آن می‌کنند و با سرازیرشدن محصول به بازار قیمت‌ها شکسته شده و زیان آنها را به‌دنبال دارد. در واقع کار کارشناسی هم در این فضا صورت نمی‌گیرد که این امر بسیار اثر منفی دارد. هر سال دیده می‌شود کشاورزان به دلیل نگرانی از تکرار زیان، کشت یک محصول را محدود می‌کنند که حاصل آن کاهش عرضه و افزایش قیمت است. علت این امر هم عدم آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی به کشاورزان است.
وی گفت: تا زمانی که آموزش کشت به کشاورزان به‌صورتی موثر صورت نگیرد، این مشکلات به قوت خود باقی خواهد ماند. این فعال اقتصادی ایجاد توازن صادراتی را نیز لازمه تعادل در تنظیم بازار محصولات کشاورزی برشمرد. وی در ادامه گفت: وقتی محصولات کشاورزی همچنان از داشتن یک سرویس مناسب حمل با یخچال‌های اختصاصی محروم است این فقدان، امکان توسعه بازار صادراتی و در پی آن بازار داخلی و بهره‌مندی کشاورزان از مزیت تولید را گرفته است.
درویش همچنین واردات میوه را برای محصولات کشاورزی و کشاورزان پرضرر دانست و گفت: در راستای حمایت از مردم باید بازار کشور را به روی میوه‌های خارجی ببندیم. نباید بازار داخلی را در اختیار میوه‌های خارجی بگذاریم، چراکه واردات کوچک‌ترین اثری در ارزانی میوه نداشته است. او همچنین تاکید می‌کند: یارانه صادراتی توان رقابت را بین صادرکنندگان میوه داخلی و صادرکنندگان سایر کشورها به هم می‌ریزد. زمانی برخی از تجار سیر را به برخی کشورها صادر می‌کردند، اما امروز نه‌تنها صادراتی وجود ندارد، بلکه به گواه برخی کارشناسان و فروشندگان بازار، سیر چینی بازار داخلی را اشغال کرده است. نقش وزارت صمت در واردات میوه و عکس‌العمل وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر بی‌تقصیری در واردات بی‌رویه هم از دیگر موضوعاتی است که می‌تواند مهم تلقی شود؛ برخی از کارشناسان معتقدند مگر می‌شود هر دو وزیر صنعت، معدن و تجارت و کشاورزی در یک دولت باشند و مسوولیت یک تصمیم نادرست را به گردن یکدیگر بیندازند.
محاسبه نادرست صادرات محصولات کشاورزی
کارشناسان معتقدند عمده صادرات میوه‌‌وتره‌بار به دبی و عمان صورت می‌گیرد، زیرا بندر آزاد بوده و صادرات از آن راحت است. به‌طوری که کاهوی ایرانی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تمام رقیبان لبنانی و اردنی را کنار زده و عمده مصرف سبزی و صیفی این کشورها از ایران تامین می‌شود. با این حال دولت به جای حمایت از صادرکنندگان با وجود فاصله نزدیک کرایه حمل سنگینی از صادرکنندگان دریافت می‌کند.
صادرات‌محوری درقانون برنامه چهارم توسعه
درویش معتقد است در شرایط کنونی اجرای قانون برنامه و تاکید بر افزایش صادرات غیرنفتی بسیار اهمیت دارد. این مسائل در کتاب و قانون وجود دارد اما در عمل حمایتی از صادرات غیرنفتی نمی‌شود. اکثر صادرکنندگان میوه خود تولیدکننده هستند، پس چگونه ما نماینده واقعی تولیدکنندگان نیستیم؟ در سال‌های گذشته خسارت خشکسالی هم به باغ‌های کشاورزان مزید بر علت بوده است. اما در عمل شاهد بودیم که دولت ضرر و زیان کشاورزان و محصولات آنها را جبران نکرد. این کارشناس اقتصاد معتقد است: به لحاظ ساختاری هم داشتن گمرک قوی در کشور بسیار حائز اهمیت است، زیرا بسیاری از محصولات به‌دلیل ناهماهنگی یا تعلل در گمرک دچار مشکلات صادرات شده‌اند و این چرخه معیوب در بسیاری مواقع موجب شده که با مشکل‌افزایی برای ناوگان‌های صادراتی، بخش مهمی از محصولات خارجی هم به‌صورت قاچاق و غیرقانونی وارد کشور شود.
کارشناسان اقتصادی ارزیابی دقیق قیمت کالاهای وارداتی توسط گمرک را بسیار بااهمیت می‌دانند و در واقع بر این اعتقاد هستند که باید قیمت واقعی مبنای تصمیم‌گیری در گمرکات باشد. گمرک می‌تواند از اتحادیه‌ها برای نرخ‌گذاری واقعی کالا استفاده کند و در کار صادرات سرعت ایجاد کند. البته مشکلات بخش صادرات تنها به این دلایل محدود نمی‌شود، نبود بسته‌بندی مناسب میوه یکی از مشکلات اساسی در این بخش است. کارتن‌های ساخت داخل برای صادرات میوه مقاوم در برابر آب و فشار نیستند و در واقع از کارتن‌های خارجی استفاده می‌شود که در برخی موارد این امر بهانه‌ای برای واردات موقت کارتن برای گمرک شده است.
کرونا سیستم را به هم ریخته است
چندی پیش رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی با تشریح دلایل گرانی برخی محصولات کشاورزی از جمله پیاز و لیموشیرین از کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی نرخ پیاز خبر داده و در ادامه گفته بود که موز بندرعباس و چابهار برای به تعادل رسیدن نرخ این میوه به بازار تزریق می‌شود. به گفته اسدالله کارگر، با شیوع ویروس کرونا صادرات محصولات کشاورزی منتفی شده بود و کشورهایی همچون عراق و روسیه مرزهایشان را بسته بودند؛ اما اخیرا صادرات از سر گرفته شده و به همین دلیل نرخ برخی محصولات نیز افزایش یافته است. وی با بیان اینکه اقدام اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی تهران در توزیع چند تن زنجبیل در سطح شهر باعث کنترل بازار این محصول و کاهش ۴۰هزار تومانی آن شده است، گفت: با به تعادل رسیدن قیمت موز و زنجبیل قطعا نرخ باقی محصولات نیز در روزهای آتی به تعادل خواهد رسید.
