بررسی «دنیای‌اقتصاد» از وضعیت تهیه و توزیع خوراک دام وطیور
اراده‌ای برای کنترل نهاده‌های دامی نیست
آغاز ماجرای نهاده
خوراک شهروندان ایرانی معمولا در همین سرزمین تولید، فرآوری و تا مصرف‌کننده نهایی توزیع می‌شود اما این همه ماجرا نیست. خاک ضعیف در کنار مسائل کم‌آبی باعث ضعف عملکرد در زمین‌های کشاورزی می‌شود. از این‌رو کود و سموم کشاورزی باید وارد شود تا سطح عملکرد زمین در باروری محصول افزایش یابد. از سوی دیگر بخش مهمی از خوراک از حوزه دام تامین می‌شود. انواع لبنیات، تخم‌مرغ تا گوشت سفید و قرمز و دامداری‌ها و مرغداری‌ها برای تولید و پرورش محصول نیاز به خوراک دام دارند. طی سال‌های قبل بسیاری از مراتع با چرای اشتباه و توسعه شهرها و جاده‌ها از بین رفت و از سوی دیگر جمعیت طی ۴۰ سال بیش از دوبرابر شده است. سال‌های پیش واردات و توزیع نهاده‌های کشاورزی و دامداری به عهده اتحادیه‌ها و انجمن‌ها بود. امسال در شرایطی که هر سفارش تجاری باید در سامانه بازارگاه ثبت می‌شد این سامانه با ایرادهای فنی و محتوایی مقوله واردات و صادرات را دچار دردسر دیگری کرد. در این کشمکش، تحریم‌های نظام بانکی و دشواری نقل و انتقال وجوه توسط بانک‌های ایرانی از یکسو و بی‌تدبیری و موازی‌کاری نهادهای داخلی از سوی دیگر روزگار پردردی برای سفره‌های شهروندان به ارمغان آوردند. بوروکراسی پیچیده اداری یکی از مهلک‌ترین ضربه‌های مستمر و مداوم به روند توسعه به‌حساب می‌آید. موازی‌کاری ادارات و وجود متولی‌های متعدد باعث تولید رانت و ویژه‌خواری می‌شود. درحالی‌که قانون بهبود محیط کسب و کار به دولتی‌ها تاکید کرده از مشورت تشکل‌های بخش خصوصی بهره بگیرند و بعد قوانین و مصوبات وضع کنند، این قانون میان مدیران دولتی چندان هواخواهی نداشته و تصمیم‌های دولتی‌ها نشان داده اعتقاد چندانی به بخش خصوصی ندارند.
کاستی‌های نظارتی دولت
قائم مقام نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی کشور در این‌باره معتقد است: مشکل اصلی بازار نهاده‌های دامی ناشی از سوءمدیریت است. موسی رهنمایی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اذعان دارد؛ تمام مشکلات ناشی از این است که دولت اراده کافی برای کنترل و نظارت بر توزیع نهاده‌ها ندارد.
او با اشاره به وضعیت نامناسب دامداران کشور گفت: تولیدکنندگان به شدت نگران و معترض هستند که در سال جهش تولید، شرایط به گونه‌ای رقم خورده که تولید آنها در حال نابودی است و این اتفاقات قطعا واکنش‌هایی را به‌دنبال خواهد داشت.
وی با بیان اینکه یک دامداری با ۳۰۰ راس دام مولد، روزانه به ۴۵۰۰ کیلوگرم غله نیاز دارد، افزود: متاسفانه موجودی این دامداری درحال‌حاضر کمتر از ۱۰ هزار کیلوگرم است که تنها برای دو روز دام‌ها کافی است. این فعال بخش خصوصی اضافه کرد: ذرتی که باید به قیمت کیلویی ۱۷۰۰ تومان به دست دامدار برسد با قیمت ۴۶۰۰ تومان توزیع می‌شود که دامدار توان خرید به این قیمت را ندارد. رهنمایی مشکل اصلی بازار نهاده‌های دامی را ناشی از سوءمدیریت خود دولت دانست و افزود: ردیابی چند محموله بزرگ کار دشواری نیست که دولت نتواند این کار را انجام دهد. تمام این مسائل به‌خاطر این است که مجموعه دولت اراده کافی برای کنترل و نظارت در توزیع این نهاده‌ها را ندارد. وی افزود: بخشی از نهاده‌های وارداتی با ارز ۴۲۰۰ تومانی نیز درگیر فساد اقتصادی و رانت شده و از گردونه توزیع خارج می‌شوند.
بحران کاهش تولید
رهنمایی با اشاره به اینکه با ادامه این روند تولید خود به خود متوقف خواهد شد، گفت: متاسفانه به دلیل عدم تامین نهاده‌های دامی، گله‌های مولد درحال حذف شدن هستند که این خسارت را هیچ چیزی نمی‌تواند جبران کند و معتقدم کسانی که باعث اخلال در سیستم تامین و توزیع نهاده‌های شده‌اند، خیانت بزرگی به کشور کرده‌اند.
وی با بیان اینکه در شرایطی قرار داریم که نیازمند ورود شخص رهبر انقلاب به موضوع و حل آن هستیم، افزود: عده‌ای عمدا قصد نابودی تولید داخل را دارند. رهنمایی در بخش دیگری از سخنان خود درباره اینکه دامداران با نبود غله چه چیزی را در جیره غذایی دام جایگزین می‌کنند، گفت: بخشی از جیره دام غله و بخشی از آن مواد خشبی و علوفه است که دامداران به حد کافی مواد خشبی و علوفه تهیه کرده‌اند که به دام‌ها می‌دهند.
وی درباره اینکه حذف غله از جیره‌غذایی دام چه تاثیری بر سلامت دام و کیفیت محصول تولیدی آن دارد، گفت: مصرف غله هم در میزان تولید شیرخام و هم در میزان چربی و پروتئین آن تاثیر گذار است. ضمن اینکه گاو ماده تنها دو ماه از سال را آبستن نیست و حذف غله در بارداری مجدد دام تاثیرگذار است و باعث می‌شود که دام به کشتارگاه فرستاده شود، چراکه نگه داشتن آن با این شرایط برای دامدار صرفه اقتصادی ندارد. رهنمایی به افزایش قیمت علوفه نیز اشاره کرد و افزود: درحال‌حاضر اگر گاوی کمتر از ۲۵ لیتر شیر بدهد به کشتارگاه فرستاده می‌شود، چراکه هزینه‌های تولید جبران نمی‌شود. بی‌نظمی در واردات نهاده‌های دام و طیور موجب شد تابستان گذشته فیلم معدوم‌سازی جوجه‌های یک‌روزه در شبکه‌های مجازی دست به دست شود تا جایی که سیاسیون و اقتصاددانان زیادی در این باره اظهار نظر و تاسف کردند اما در آن هیاهوی تبلیغاتی به بحران پیش‌رو چندان وقعی گذاشته نشد و به‌رغم هشدارهای انجمن‌ها و تشکل‌ها درباره وضعیت بغرنج شیوه توزیع نهاده‌ها، مسوول خاصی به این بخش ورود نکرد. تابستان گذشته وزارت صمت اعلام کرد در سامانه بازارگاه ۴ میلیون تن انواع نهاده دام و طیور ثبت شده است. این درحالی بود که وزارت جهادکشاورزی از تحویل گرفتن ۹۰۰ هزار تن خبر داد که این مقدار را بین اتحادیه‌ها و کشاورزان توزیع کرده بود. سرنوشت بیش از ۳ میلیون تن نهاده میان اخبار ضد و نقیض گم شد. همان وقت تشکل‌های زیادی نسبت به وضعیت پیش رو هشدار دادند. مرغداران زیادی به دلیل کمبود نهاده در بازار از جوجه‌ریزی امتناع کرده تا جلوی ضرر بیشتر را بگیرند. دامدارهای زیادی به‌دلیل نبود خوراک دام با قیمت مناسب، دام‌ها را زودتر از موعد راهی کشتارگاه کردند تا ضررهایشان بیشتر نشود.
