تعداد تجار دوره قاجار

برای شناسایی تجار علاوه بر آگاهی از ساخت درونی این طبقه، ضروری است به روابط آنها با دیگر گروه‌های اجتماعی، از جمله دولت، حکام، علما، مردم، روشنفکران، اصناف و صراف‌ها نیز توجه شود از لحاظ تعداد این گروه در دوره قاجار دو نظر متفاوت مطرح شده است.

عبدالله یف، تجار و بازرگانان را «بخش معتنابهی از شهروندان» می‌داند که نقش بسیار مهمی در جامعه ایفا می‌کردند. در حالی‌که فلور معتقد است آنان حتی در مراکز مهم تجاری، گروه بسیار کوچکی را تشکیل می‌دادند و برای این مدعا آمارهایی نیز از شهرهای مختلف مطرح می‌کند. با توجه به محدودیت سرمایه و میزان جمعیت شهری، نظر فلور صحیح‌تر به نظر می‌رسد. تجار بزرگ گروه بسیار اندکی را تشکیل می‌داده و به همین دلیل در هر شهر تعداد آنها گاه از چند تن تجاوز نمی‌کرد؛ ولی تا اواخر قرن نوزدهم هم میزان سرمایه و هم تعداد و نفوذ اجتماعی آنها افزایش یافت.

سهیلا ترابی‌فارسانی، ریخت‌شناسی طبقه تجار مقارن مشروطه.