بازار در دوره قاجاریه

به‌طور خلاصه رفتار بازار در دوره قاجاریه تا آغاز دوره پهلوی دوم به این صورت دسته‌بندی می‌شود:

۱- دوره ناصرالدین شاه قاجار؛ تشکیل اولین اتحادیه تاجران ایران به نام «مجلس وکلای تجار» در سال ۱۲۵۹ ش در تهران که فرمان تشکیل این شورا توسط ناصرالدین شاه صادر شد. فعالیت این گروه، به دلیل مخالفت علما، حکام و تاجران مخالف تعطیل شد.

۲- دوره قیام تنباکو (۱۲۶۸ ش)؛ جلوگیری از ورود عوامل انگلیسی به کشتزارهای تنباکو، آتش زدن انبارهای تنباکو، نوشتن عریضه و اعزام نماینده و تعطیلی بازار در نتیجه آن، بی‌تفاوتی اولیه و کشتار تظاهرکنندگان و لغو امتیاز تنباکو بود.

۳- قضیه «نوز» بلژیکی (۱۲۷۸ش)؛ اعتراض و تحصن در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) به رهبری حاج محمداسماعیل مغازه‌ای و حاج علی سلف فروش که نتیجه آن، توجه نکردن اولیه به اعتراض و وعده برکناری «نوز» بود.

۴- تنبیه تاجران قند (۱۲۸۵ش)؛ بسته شدن مغازه‌ها، تعطیلی بازار و تجمع و درگیری در مسجد شاه.

۵- نهضت مشروطه (۱۲۸۵ش)؛ بست‌نشینی، تظاهرات و تحصن، لغو تیول‌داری، ایجاد نظام انتخاباتی صنفی و کسب ۴۲ کرسی از ۱۰۰ کرسی مجلس.

۶- حضور در مجلس موسسان و نقش سرنوشت‌ساز و سازمان‌یافته با روحانیون در سقوط احمدشاه و سلسله قاجار از دیگر فعالیت‌های بازار بوده است.

منبع: بهزاد نظری، حسن رضایی، «نقش بازار در تحولات سیاسی و اجتماعی دوره پهلوی دوم»، راهبرد توسعه، ۱۳۹۵.