آنان در نشست‌هایی با حضور صدراعظم و برخی افراد بلژیکی گمرک ثابت کردند که بیش از آنچه در کتابچه گمرکی تعیین شده از آنها عوارض گرفته می‌شود ولی دولت با بی‌توجهی از آن گذشت و موجب واکنش‌های شدیدتر تجار شد. تعدادی از تجار در ۱۹ صفر ۱۳۲۳ در زاویه حرم حضرت عبدالعظیم متحصن شدند. بازارها بسته شد و طی تلگرافی به شاه ابراز شد که آنان از «حمل امتعه خارجی به داخل کشور صرف‌نظر خواهند کرد، مگر اینکه مقررات جدید فسخ شود.» این تحصن در پی مخالفت با تعرفه گمرکی جدید و برشمردن زیان آن برای بازرگانی کشور بود. برکناری نوز و شکایت از ستمگری کارکنان گمرک به‌خاطر گرفتن پول زیاد از تجار ایرانی محور خواسته‌‌های این تحصن صنفی بود. در واقع این تحصنی بود برای ابراز اعتراض به سیاست‌های حکومت که با عدم حمایت از سرمایه‌های داخلی، دست بیگانگان را در امور اقتصادی کشور باز می‌‌گذاشت و از سرمایه‌های ملی حمایت نمی‌کرد. این ماجرا آغازگر حرکت‌های بعدی تجار در جنبش مشروطه‌خواهی شد.

فلک کردن تجار قند به دستور علاءالدوله حاکم تهران، بسته شدن بازارها، عدم همکاری دولت با تجار و بی‌تفاوتی نسبت به خواست‌های آنها و ناتوانی سعدالدوله وزیر تجارت در حفظ منافع تجار موجب شد ماهیت تقاضاها به تدریج تغییر یابد و از صورت یک جریان اعتراضی صنفی به یک جنبش گسترده سیاسی-اجتماعی بدل شود. فشارهای دولت و بی‌توجهی آن به اموری که بارها مورد اعتراض تجار قرار گرفت انگیزه مقاومت و اعتراض را در تجار افزایش داد و آنان را از حوزه منافع طبقاتی خود فراتر برد، اقشار دیگری با آنان همراه شدند و توانستند بر موج یک جریان عمومی و توده‌ای سوار شوند. پیدایش تجار سیاسی حاصل چنین شرایطی است و به این ترتیب تجار تدارکات پشت صحنه تحصن حضرت عبدالعظیم را به عهده گرفتند تا کاری را که به تنهایی نتوانستند انجام دهند در جنبشی عام‌تر و گسترده‌تر تجربه کنند.

منبع: دکتر سهیلا ترابی‌فارسانی، نخستین تکاپوهای تجار سرمایه‌دار در عصر مشروطه، پژوهش‌نامه تاریخ

اخبار مرتبط