تاریخ تذکره عبور و مرور در ایران
در این راستا و با توجه به بحث امنیت راه‌ها و توجه دولت مرکزی به اوضاع اتباع خارجی در ایران یکی از این قوانین، قانون تذکره عبور و مرور بود که در سال ۱۲۶۷ه.ق توسط امیرکبیر به کارگزاری‌ها ابلاغ شد و پس از آن ورود و خروج اتباع تحت نظر دولت وقت قرار بگیرد. طبق پژوهش انجام شده از سال ۱۲۶۷ تا پایان دوره قاجار سه نسل از تذکره تا پایان این دوره وجود دارد. نسل اول شامل تذکره‌های دستی است که طبق اسناد تا سال ۱۲۷۱ صدور آن ادامه دارد. نسل دوم شامل نخستین نسل از تذکره‌های چاپی است که طبق اسناد از سال ۱۲۶۹ به بعد به چاپ رسیده است.
طبق اسناد موجود در وزارت خارجه، قدیمی‌ترین تذکره چاپی در ایران مربوط به سال ۱۲۶۹ و متعلق به میرزا حسین‌علی نوری است که با استناد به این برگه تذکره گمان می‌رود نخستین تذکره چاپی با نشان شیر و خورشید، یک تذکره سیاسی می‌تواند باشد. آخرین نسل تذکره در دوره قاجار تذکره‌های عکس‌دار است که نخستینبار در جریان جنگ جهانی اول در روابط ایران و روس و انگلیس مورد استفاده قرار گرفته است. این جریان شامل مهم‌ترین تغییر در جریان تذکره عبور و مرور تا پایان دوره قاجار است.
نخستین مکاتبات در باب عکس‌دار شدن تذکره اتباع ایرانی که مقصدآنان سه کشور روسیه، انگلیس و عثمانی بود، همزمان با آغاز جنگ جهانی اول آغاز شد. این درخواست اولین‌بار از جانب سفارت انگلیس راجع به واردین به خاک مصر و الصاق عکس به تذکره ایشان در سال ۱۳۳۲ه.ق مطرح شد اما پس از آن طی سال‌های ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۵ از جانب دولت شوروی به جد مورد پیگیری قرار گرفت با وجود این مکاتبات که بین ایران و روسیه در مورد عکس‌دار شدن تذکره اتباع ایرانی صورت گرفت، با این حال قدیمی‌ترین تذکره اقامت عکس‌دار مربوط به تبعه ایرانی مقیم اسکندریه در سال ۱۹۱۴ است.
ارسال نظر