انواع نان در دوره قاجار

۱. نان سنگک: در اصفهان تنورهایی وجود داشت که در سطح آن، سنگ ریزه می‌ریختند و خمیر را روی سنگ‌ها پهن می‌کردند تا پخته شود و روی آن خشخاش، کنجد و سیاه‌دانه می‌پاشیدند ولی مانند نان تنوری کامل پخته نمی‌شد و نان تنوری بهتر از نان سنگک بود.

۲. نان لواش: خمیر آن مانند خمیر سنگک بود ولی آن را در ورقه‌های ضخیم تهیه می‌کردند. این نان در صورت تازگی بسیار خوشمزه بود.

۳. نان جو: که در میان ایلات و فقیرترین طبقات استفاده می‌شد. زنان ایلات خمیر جو را به‌صورت نازک روی صفحه فلزی داغ پهن می‌کردند تا پخته شود.

۴. نان خشک: در سفرها مردم نان خشک همراه خود می‌بردند. نان جو را گروه‌های بسیار فقیر و دراویش مصرف می‌کردند زیرا قیمت آن پایین‌تر از نان گندم بود.

نان به غیر از مصرف غذایی برای ایرانیان کاربردهای دیگری هم داشت. برای مثال به جای قاشق استفاده می‌شد. به این صورت که در سوپ نان خرد می‌کردند تا بتوانند آن را با دست بخورند. به جای بشقاب غذا را روی نان قرار می‌دادند و در پایان آن را می‌خوردند. همچنین از کارد برای برش نان استفاده نمی‌کردند و نان را به‌جای بریدن با دست تکه می‌کردند. در اروپای قرن سیزدهم میلادی به‌جای استفاده از بشقاب از نان مدور و ضخیم استفاده می‌شد و غذا را روی آن می‌گذاشتند و در پایان یا آن را می‌خوردند یا به حیوانات می‌دادند. در دوره قاجار در تمام شهرهای ایران، مغازه نانوایی وجود داشت اما بیشتر اهالی در خانه آسیاب دستی و تنور مخصوص داشتند و گندم را آرد می‌کردند و نان روزانه خودشان را می‌پختند.

منبع: شهرزاد محمدآیین، «نقد و بررسی دیدگاه‌های سفرنامه‌نویسان درباره فرهنگ غذایی ایرانیان در دوره قاجار»، تاریخ نو، ۱۳۹۵.