فعالیت‌های تورم زای «یو‌کی‌سی‌سی»

یو‌کی‌سی‌سی در مشهد به فعالیت تولیدی و اقتصادی نیز دست زد ولی این فعالیت تولیدی نقش موثری در جهت افزایش تولید داخلی نداشت، چون قسمت اعظم سرمایه این شرکت مختص پرداخت حقوق هشت هزار راننده ایرانی بود که در استخدامش بودند. چنین سرمایه‌ای که دارای اثر درآمدی زیاد بود، موجب افزایش بیشتر قیمت‌ها می‌شد و یکی از اقدامات مهم یو‌کی‌سی‌سی واردات چرم به ایران بود تا آن را با هزینه کم، به پوتین و کفش برای سربازان ارتش سرخ روسیه تبدیل کند. این فعالیت یو‌کی‌سی‌سی نیز عامل تورم‌زا و غیرتولیدی بود. علت تورم‌زایی یو‌کی‌سی‌سی عملکرد و نحوه فعالیت آن بود. زمانی که از طرف ستاد پیفرس به پولوک، مسوول برنامه ارسال گندم هند برای مردم ایران و نماینده محلی یو‌کی‌سی‌سی در مشهد، خرید ۸۷۰۰۰ پوستین و ۱۳۵۰۰۰ جلیقه پوستینی سفارش داده شد، پولوک سریع وارد عمل شد.

چون گوسفندها را هزار هزار می‌کشتند و پوست آنها را برای فروش می‌آوردند که قیمت گوسفند در خراسان تنزل کرد. وقتی پوست کافی جمع‌آوری شد تا کار را شروع کنند، پولوک هر خیاطی را که تا سی فرسخی مشهد در دسترس بود، گردآورد و در کمتر از دو هفته، پس از خرید پوست، یک کارخانه پوستین‌دوزی با ۱۵۰۰ نفر کارگر به راه انداخت. یک هفته بعد، تولید روزانه کارخانه پوستین‌دوزی به ۴۰۰ پوستین و ۸۰۰ جلیقه پوستینی رسید، اما پیش از اینکه سفارش به‌طور کامل تولید شود، آلمان‌ها از استالینگراد عقب‌نشینی کردند و تهدید جنگ برای قفقاز برطرف و کارخانه پوستین‌دوزی مشهد نیز بسته شد و به این ترتیب، این فعالیت به ظاهر اقتصادی بر وضعیت شغلی و دامداران تاثیر منفی گذاشت. تاثیر فعالیت یو‌کی‌سی‌سی بر حمل‌ونقل نیز منفی بود. مصادره و به‌کارگیری انحصاری کامیون‌ها، خیلی سریع باعث کاهش کامیون و گرانی حمل‌ونقل در ایران شد. روزنامه آزادی در۳۰ مهر ۱۳۳۱ با عنوان «گرانی کرایه» نوشت: «چون اتومبیل‌ها و سایر وسایل باربری بسیار کم شده، روزبه‌روز کرایه گران و زندگی دارد طاقت‌فرسا می‌شود. اکنون کرایه هر یک نفر، از مشهد به تهران، ۳۰۰ ریال و هر مسافری یک هفته پس از خرید بلیت، انتظار اتوبوس می‌کشد.»

این اثرات منفی تا پایان جنگ ادامه داشت و اگرچه برخی در کوتاه‌مدت پول هنگفتی به جیب زدند ولی این امر دائمی نبود. روزنامه آزادی به اثرات منفی این‌گونه فعالیت‌ها نیز اشاره کرد: «یو‌کی‌سی‌سی و پول‌های فراوان و سرشاری که به جیب یک عده می‌ریخت، از میان رفت ولی پای شومی که در بالا بردن سطح زندگی به زمین نهاد، هنوز اولیای امور قادر نشده‌اند آن را از روی پیکر ناتوان مردم دور کنند.» زیرا گرانی در برخی زمینه‌ها پس از جنگ همچنان ادامه یافت. روزنامه آزادی در ۵ اردیبهشت ۱۳۲۵ با عنوان «تا کی گرانی» نوشت: جنگ اروپا یک سال است تمام شده و یک قسمت خرابی‌های آن هم اصلاح شده ولی متاسفانه خرابی‌های زندگی ملت ایران که کشورش میدان جنگ و پل پیروزی جنگ بود، هنوز هیچ یک اصلاح نشده است. گرانی قند، شکر، گندم، زغال و... همچنان ادامه دارد.

منبع: مجتبی خلیفه، علی نجف‌زاده، «بررسی تاثیرات اقتصادی و اجتماعی شرکت حمل‌ونقل یو‌کی‌سی‌سی بر خراسان در جنگ جهانی دوم» پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران، ۱۳۹۵.