حقوق رعیت در ایران

در عرف مالکیت ارضی (در ایران)، امنیت رعیت به میزان قابل‌توجهی رعایت و حقوق روستاییان حداقل به‌قدر حقوق اربابشان مراعات می‌شود، حق روستایی در کشت سهم زمین، از زمان ایجاد روستایی که متعلق به آن بود به وی به ارث می‌رسد و این حق نه چون و چرا دارد و نه پایمال می‌شود.

 تا وقتی که امور خود را پیش می‌برد و سهم‌الاجاره را می‌دهد، نه خودش می‌تواند از آن صرف نظر کند و نه ارباب می‌تواند او را از این حق محروم کند. او با کل روستا طرف است و کسی نمی‌تواند حق او را در کشت سهم‌الارض نادیده بگیرد مگر با توافق کلی و اجتماع روستایی به ریاست «ریش سفید» که یگانه مرجع عالی در چنین مواردی است اما دهقان اگر شرایط خود و خدمت خود را نپسندد، یا طالب وضعیت دیگری باشد، حق دارد از روستا برود. به شرط آنکه سهم مالیات را داده باشد. در این صورت اگر بقیه روستاییان پرداخت سهم او را برعهده بگیرند، می‌تواند کوچ کند.

منبع: آفاری، ژانت، انقلاب مشروطه ایران، ترجمه رضا رضایی، نشر بیستون، ۱۳۸۵.