معادلات مذهبی در ماموریت برادران شرلی
آنتوان شرلی یک‌بار از سوی شاه عباس به اروپا رفت و بدون کسب نتیجه‌ای، به ایران برنگشت. رابرت شرلی، برادر کوچک‌تر که محترمانه به‌صورت گروگان در ایران بود نیز بنا به اعتماد و علاوه وافر شاه به او، دو بار عازم اروپا شد. در مجموع، ماموریت این دو برادر اگرچه نتایج عملی چندانی در برنداشت، اما باعث نزدیکی و رونق فعالیت‌های سیاسی بین ایران و اروپا شد؛ به‌ویژه آنکه آنتوان و رابرت سفارت‌های خود در اروپا را محدود به کشور خاصی نکرده، از تمام دول قدرتمند آن زمان و نیز پاپ غافل نبودند. ماموریت این دو برادر واکنش‌های متفاوتی را در میان کشیشان مسیحی اروپایی در ایران برانگیخت. کارملیت‌ها (از فرقه‌های مسیحی) اگرچه در ابتدای امر در ارزش و اهمیت ماموریت برادران شرلی در شک و تردید بودند، اما به‌زودی با سفارش پاپ درخصوص شرلی‌ها و به‌ویژه رابرت شرلی که همسرش«ترزا» نیز به‌دست کارملیت‌ها غسل تعمید یافته بود، از برادران شرلی حمایت کردند.
در عوض، کشیشان آگوستینی پرتغالی، ملیت این دو برادر و حضور موثر آنها در ایران را مغایر با منافع اسپانیا و پرتغال ارزیابی کردند. به‌ویژه آنکه شاه عباس با کمک انگلیسی‌ها توانست پرتغالی‌ها را از جنوب ایران و هرمز اخراج کند. در مجموع، سفارت شرلی‌ها به اروپا از جانب شاه عباس اول، اگرچه نتایج عملی برای ایران دربرنداشت، اما باعث رونق فعالیت کشیشان مسیحی در ایران شد. حضور برادران شرلی در ایران، در راستای مبارزه با عثمانی، دشمن مشترک ایران و اروپا و نجات جهان مسیحیت از تهدید ترکان عثمانی بود. از سوی دیگر فعالیت‌های چند ساله این دو برادر زمینه مناسبی برای گسترش و پیشرفت روابط ایران و اروپا و همچنین حضور فعال مبلغان مسیحی اروپایی در ایران شد. هرچند سفارت‌های سیاسی - تجاری برادران شرلی نهایتا با شکست مواجه شد اما نقش موثر پاپ و کشیشان مسیحی در ماجراهای پرفراز و نشیب ماموریت‌های آنها قابل اعتناست. بیش از همه پاپ که خود را پدرخوانده مسیحیان و کشیشان مسیحی می‌دانست، از حضور برادران شرلی در ایران خشنود و راضی بود، خصوصا که آنها برای ایجاد اتحادیه‌ای علیه ترکان عثمانی در ایران و اروپا از هیچ کوششی دریغ نکردند.
باوجود موانع و مشکلات موجود بر سر راه برادران شرلی، از جمله سستی سلاطین اروپایی در جنگ با عثمانی، نگه‌داشتن ایران در جبهه جنگ علیه عثمانی‌ها (حتی در صورت مصالحه برخی از سلاطین اروپایی با عثمانی) برای عالم مسیحیت پیروزی بزرگی به‌حساب می‌آمد. در این راستا کشیشان و مبلغان مسیحی در ایران و اروپا ماموریت این دو برادر را زیر نظر گرفتند و تا آنجا که امکان داشت درخصوص هر دو برادر مکتوبات و گزارش‌هایی به پاپ ارسال کردند. عمده تفاوت نگرش کشیشان کارملیت با آگوستین در امر سفارت‌های سیاسی آنتوان و رابرت شرلی، آن بود که کشیشان کارملیت از آنجا که فارغ‌تر از مساله ملیت بودند و ارتباط آنها با پاپ قوی‌تر بود، بنابراین نظرات پاپ درخصوص حمایت از برادران شرلی را پس از اندکی تردید و مخالفت عملی کردند و حال آنکه کشیشان آگوستینی که اغلب پرتغالی و اسپانیایی بودند، ملیت انگلیسی شرلی‌ها را زمینه‌ای برای مخالفت خود با آنها قرار دادند. خصوصا که انگلیسی‌ها در پهنه دریا هم در اروپا و هم در خلیج‌فارس بزرگ‌ترین دشمنان آنها بودند.
نظرات سیاسی آگوستینی‌ها چندان هم بیراهه نبود، زیرا شاه‌عباس با کمک همین انگلیسی‌ها به سیطره لجوجانه پرتغالی‌ها در بحرین، هرمز و خلیج‌فارس خاتمه داد. بنابراین کشیشان آگوستینی چه در اروپا و چه در ایران از طریق مناطق مستعمراتی خود نظیر گوا یا هرمز به شدت در کار شرلی‌ها مداخله و کارشکنی کردند. گذشته از تحریک شاه ایران به جنگ علیه عثمانی‌ها، کشیشان کاتولیکی که از همراهان آنتوان شرلی به اروپا بودند؛ به یک موفقیت دینی دست یافتند که همانا مسیحی کردن عده‌ای از همراهان سفیر ایران در رم و اسپانیا بود. دیدارهای متناوب پاپ با برادران شرلی (که هر دو رسما سفرای ایران بودند) بیشتر به سود جهان مسیحیت خاتمه یافت تا ایرانیان. بنابراین باید گفت سهم کشیشان مسیحی و پاپ در راستای تاثیرگذاری و جهت‌دهی به سفارت‌های برادران شرلی بی‌بدیل بود.
ارسال نظر