زندگی روستایی در عهد صفوی
روش زندگی این دو عنصر اصلی اوایل دولت صفوی کاملا متفاوت بود. قبایل ترکمن «گله چران بودند و از مردم دور و برای خود مجزا می‌زیستند و ییلاق و قشلاق می‌کردند و به طوایفی تقسیم می‌شدند و از روسای خود فرمان می‌بردند.» از سوی دیگر دهقانان ایرانی کشاورز و ساکن روستاها بودند. در دوره قبل از شاه‌عباس اول، بیشتر اراضی برای پرداخت حقوق، به مقامات کشوری و روحانی تخصیص یافته بود. از زمان شاه‌عباس به بعد اراضی بیشتری تحت نظارت مستقیم شاه درآمد و مستقیما از سوی ناظرین شاه اداره می‌شد، لکن این تغییر براساس اجاره زمین یعنی موافقت بین مالک و دهقان برای شرکت در محصول بر پایه عوامل پنج‌گانه (زمین، آب، حیوان، شخم زدن، بذر و کار) تاثیری ننهاد. اگر دهقان فقط کارش را عرضه می‌کرد، از لحاظ نظری تنها ۲۰ درصد از محصول به وی می‌رسید اما شرایط بخش‌های مختلف کشور و بسته به نوع محصول فرق می‌کرد.
به عقیده شاردن در مورد روش مزارعه، مالک به بدترین وجهی با زارع معامله می‌کرد و شاردن به شرح نیرنگ‌های فراوانی می‌پردازد که به قول وی مالکان برای گرفتن بهره بیشتر از زارعان به‌کار می‌بستند. وی می‌نویسد که دهقانان نسبتا در رفاه به‌سر می‌بردند و پس از مقایسه اوضاع و احوال دهقانان ایران با اوضاع و احوال دهقانان حاصلخیزترین نواحی اروپا به این نتیجه می‌رسد که دسته اول روزگار خوش‌تری دارند. او می‌گوید که دهقانان ایران در همه‌جا زیورهای نقره و طلا بر خود می‌بندند. لباس خوب می‌پوشند و کفش‌های خوب به پا می‌کنند. در خانه ظروف و اثاثه (شاید مقصود او فرش بوده است) خوب دارند و در آن واحد ماموران حکومت با آنان بدرفتاری می‌کنند. از آن گذشته در همه‌جا خاصه در املاک خالصه و املاک اعیان دهقانان را مجبور به بیگاری می‌کنند و به این‌گونه باری سنگین بر دوش آنان می‌نهند.
کشاورزی در ایران همیشه متاثر از محدودیت‌های شدید اقلیمی و تامین آب بوده و هست. در بیشتر اراضی کشور بسیاری از محصولات تنها با آبیاری قابل‌کشت هست و در آن بخش‌هایی که بعضی محصولات و به‌طور عمده غلات را می‌توان با تکیه صرف بر آب باران کشت کرد، شاید فقط یک‌چهارم حاصل اراضی آبیاری شده است. همه نوع میوه از جمله انگور به وفور و با کیفیت عالی عمل می‌آید.
ارسال نظر