بندآب شگفت‌انگیز امیر

بنا به برخی گزارش‌های تاریخی ساختن «بند امیر» در چهارم ژوئیه سال ۹۷۹ میلادی کاملا به پایان رسید. این بند از نام امیر عضدالدوله دیلمی گرفته شده است. مقدسی، معاصر عضدالدوله، این بند را از «عجایب فارس» شمرده است. به گفته او در دو سوی پشت بند که دریاچه‌ای از آب جمع شده، ۱۰ دستگاه چرخاب نهاده‌اند که زیر هر یک آسیابی سوار شده است و آب سد از طریق کاریزها ۳۰۰ روستا را در منطقه آبیاری می‌کند. به نوشته ابن‌بلخی در سده ششم برای ساخت این بند یا «شادُروان عظیم» که در جهان مانند نداشت، هزینه هنگفتی صرف شد و با سنگ و ساروج آن را چنان مستحکم ساختند که آهن نیز بر آن کارگر نبود. بیش از دو قرن بعد، حمدالله مستوفی بند امیر را از «عمارات عالیه جهان» و عظیم‌تر از سد شاپور شمرده است.

بندامیر ظاهرا تا قرن یازدهم وضع مناسبی داشته، چنانکه شوشتری به نقل از علامه دوانی در رساله عرض لشکر، از آن به‌عنوان کوهی در میان دریایی و جزیره‌ای در میان بحری یاد کرده است. تامس مور، شاعر ایرلندی، در یکی از اشعار خود، مناظر اطراف بندامیر و زیبایی‌های آن را ستوده است. اما کلودیوس ریچ در ۱۲۳۷ آن را ویران وصف کرده است. روستایی که به همین نام در حاشیه غربی بند واقع شده، دست کم از اوایل قرن سیزدهم وجود داشته است. بعدها نیز این بند به تناوب تخریب و ‌ترمیم شد، چنان‌که فسائی در دهه نخست قرن چهاردهم نوشته است که «گاهی از کناره این بند رخنه شود و مبالغی وجه نقد و چندین هزار عمله از دهات جمع کرده تا این رخنه را سد کنند.» به گفته یک کارشناس به‌دلیل ایجاد یک بند لاستیکی در بالادست بندامیر توسط ‌سازمان آب، دیگر این بند کاربرد قبلی را ندارد. همچنین با توجه به ساخته شدن این سد از سنگ و ساروج چنانچه آب از روی آن عبور نکند به مرور زمان تخریب می‌شود و از بین خواهد رفت. تاکنون دو طاق این بند تاریخی تخریب شده که یکی از این طاق‌ها توسط میراث فرهنگی و گردشگری به شکل غیراستاندارد مرمت شده و دیگری هم برای عبور ساکنان روستا با تیر آهن پوشانده شده است.