روز مالیات

در زمان سلطنت صفویه تجارت خارجی و درآمد گمرکی به مالیات اضافه و در دوره افشاریان گسترش بیشتری یافت. در دوره قاجاریه وضع مالیه کشور به دلیل جنگ‌ها، مسافرت‌ها و ضعف پادشاهان رو به رکود گذاشت یکی از اقدامات امیرکبیر سروسامان دادن به امور مالیاتی بود. قبل از مشروطیت شاهان تمام درآمدها و عواید کشور را در اختیار داشته و تمام مخارج نیز به فرمان و تصویب شخص او صورت می‌گرفت. با انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ اولین کابینه قانونی تشکیل و ناصرالملک به‌عنوان نخستین وزیر مالیه از مجلس شورای ملی رای اعتماد گرفت. در پی تصویب لایحه استخدام مستشاران آمریکایی در مجلس شورای ملی، هیاتی به ریاست مورگان‌شوستر عازم ایران شد. شوستر که به‌عنوان خزانه‌دار کل به استخدام دولت ایران درآمده بود، در اواسط ماه مه سال ۱۹۱۱(۱۲۹۰ ش.) شروع به کار کرد و به فاصله یک ماه با تصویب قانونی از طرف مجلس کلیه اختیارات امور مالی ایران را به دست گرفت.

تسلط یک آمریکایی بر امور مالیه ایران با مخالفت شدید روسیه و انگلستان مواجه شد، ولی مورگان شوستر بی‌اعتنا به این مخالفت‌ها به کار خود ادامه می‌داد تا اینکه ماجرای شورش شعاع‌السلطنه برادر محمدعلی‌شاه مخلوع برای اعاده وی به مقام سلطنت و اقدام دولت برای ضبط اموال او، بهانه‌ای به‌دست روس‌ها داد تا برای انفصال و اخراج مورگان شوستر از ایران، دولت ایران را تحت فشار قرار دهند. با اولتیماتوم روسیه، شوستر و مستشاران آمریکایی از ایران اخراج شدند که اعتراض گسترده روشنفکران آن زمان ایران را به دنبال داشت. شوستر پس از بازگشت به آمریکا کتابی نوشت با عنوان «اختناق ایران.» او در مقدمه این کتاب چنین از اوضاع مالیات در ایران یاد کرد  «فرار ایرانیان از پرداخت مالیات، برای آنان به‌صورت یک عادت درآمده‌ است و مجبور‌ساختن‌شان به ترک این عادت آسان نخواهد بود و تا مساله مالیات‌گیری دقیق در ایران حل نشود و در این مورد دقت لازم به عمل نیاید هیچ‌یک از مشکلات این کشور برطرف نخواهد شد. قدرت دولت‌ها از مالیات رونق می‌گیرد، همان‌طور که در بررسی تاریخ ملل، اضمحلال زمامداری‌ها نیز با مالیات مرتبط بوده.» از سال ۱۳۰۰ به بعد دگرگونی‌های زیادی در وزارت مالیه رخ داد. بالاخره در سال ۱۳۵۳ قانون تشکیل وزارت امور اقتصادی و دارایی با ۶ ماده به تصویب مجلس شورای ملی سابق رسید.

اخبار مرتبط