گروه‌های مختلف زائران عتبات
زائران ایرانی که به عتبات عالیات عزیمت می‌کردند چهار دسته بودند: دسته اول زواری که تنها به قصد زیارت شهرهای مقدس به خاک عراق سفر می‌کردند. افراد این دسته خود به سه گروه اغنیا، متوسط الحال و فقیر تقسیم می‌شدند. طبقه اغنیا که شامل شاهزادگان، مقامات دولتی یا خاندان سلطنتی می‌شدند، در طول سفر مخارج زیادی داشتند؛ در گزارشی که تامسون مامور انگلیسی در بغداد به سال۱۲۹۳ ق/ ۱۸۷۵م ارائه داده است، هر کدام از اغنیا به‌طور متوسط از خانقین؛ شهر مرزی ایران و عثمانی مرز بین ایران و عراق کنونی تا شهرهای مقدس و برگشت به خانقین دویست تا سیصد تومان خرج می‌کردند. حد متوسط مخارج زندگی این سه طبقه، نفری بیست تومان است.
دسته دوم بازرگانان و تجاری بودند که به بهانه زیارت، اما در واقع به قصد تجارت و داد و ستد راهی شهرهای مقدس عراق می‌شدند. زهیر لباف؛ صادرات نامرئی عراق را که رونق و شکوفایی بازارها را به دنبال دارد، حاصل مسافرت زوار ایرانی می‌داند که هر سال یک یا دو نوبت برای زیارت، تجارت و داد و ستد به این ناحیه روی می‌آوردند. حضور ایرانی‌ها از یک‌سو، ارز خوبی به همراه داشت و از سوی دیگر، بازرگانی داخل این منطقه را رونق می‌بخشید. خرج زائران ایرانی در عراق عرب، سالانه به‌طور متوسط ۵۰ میلیون دینار برابر ده میلیارد ریال تخمین زده شده است.
دسته سوم؛ حجاج ایرانی که علاقه‌مند بودند به هنگام عزیمت به مکه معظمه در مسیر خود عتبات عالیات را زیارت کرده، سپس به مکه مشرف شوند. این گروه از زوار بیشترین مشکلات را طی مسیر متحمل می‌شدند، زیرا راه نجف به مدینه که به راه «جبل» معروف است بسیار سخت و ناامن بود. نویسنده کتاب تیراجل، از مشکلات این راه چنین می‌نویسد: «هر سال چندین هزار نفر تبعه دولت علّیه ایران از اعیان و اشراف و علما و تجار و غیره از این راه (جبل) که معمول‌تر و نزدیک‌تر است راهی مکه مکرمه می‌شوند. در مسیر هر دزدی با ایشان آنچه می‌خواهد بنماید و هرگز کسی در فکر آن نیست.» او در ادامه می‌افزاید: «اگر این تعدیات و بی‌حسابی‌ها از این راه برداشته شود، قوانین و شروطی بین دو دولت (ایران و عثمانی) مقرر شود، این راه بهترین راه است به سمت مکه...»
ارسال نظر