در ایران، سه پایگاه دریایی مهم در خلیج‌فارس، نقش جابه‌جایی کالاها را برعهده گرفتند: ۱- بندر سیراف در جنوب استان فارس کنونی ۲- هرمز که به تصرف پرتغالی‌ها در آمده بود و محلی برای عرضه کالاهای هند شده بود و ۳- بندرگمبرون (بندر عباس) که دست‌کم یک‌سوم کل کالاهای هندی از طریق این بندر به ایران وارد و از آنجا به اروپا صادر می‌شد. کالاهایی چون منسوجات، ابریشم، مروارید، سنگ‌های قیمتی، فلفل، زعفران و انواع ادویه از هند و جزایرجاوه و سوماترا به‌وسیله کشتی‌های هلندی به بندرعباس و از آنجا به اصفهان وارد می‌شد. جاده ابریشم که در این دوره به‌دست شاه‌عباس بازسازی شد، در تجارت میان ایران و هند، سهم بسزایی داشت.

اصفهان به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز تجاری در دوره صفوی، نقش ویژه‌ای در رونق تجارت داشت. شاه‌عباس در این شهر، کاروانسراهای باشکوهی برای بازرگانان داخلی و خارجی ایجاد کرد. در پی سیاست‌های شاه‌عباس و امنیتی که در اصفهان ایجاد شد، این شهر به یکی از مراکز اصلی فعالیت بازرگانانی از کشورهای مختلف چون انگلیس، هلند، پرتغال، فرانسه و هند تبدیل شد. حضور شمار زیادی از بازرگانان هندی چون بانیان، گجراتیان، مولتانیان و صدوقیان، که هریک چندین کاروانسرا داشتند، یکی از عوامل رونق اصفهان بود. از میان این گروه‌ها، بانیان که پرشمارتر از دیگران بودند، اهمیت بیشتری داشتند. بانیان در کنار تجارت قانونی و صرافی، به فعالیت‌هایی چون ربا خواری و خارج کردن مسکوکات طلا و نقره از ایران که برای اقتصاد صفویه، زیانبار بود، نیز می‌پرداختند. در میان فعالیت‌های بانیان، رباخواری بیش از دیگر اقدامات، موجب بیزاری مردم از آنان شده بود؛ با این حال در پایان دوره صفوی، جمعیت بانیان در اصفهان، افزون بر پانزده هزار نفر بود.

منبع: «اصغر قائدان، تاثیر بازرگانان هندی مقیم اصفهان بر تجارت دوره صفوی با تاکید بر بانیان»، تاریخ تمدن اسلامی، ۱۳۹۱.

اخبار مرتبط