به‌دلیل اهمیت مجلس عالی دربار و کارکردهای آن بود که در اسناد وزارت خارجه انگلیس، از این شورا با عنوان مجلس مبعوثان یا موسسان یاد شده است که اگرچه اعضای آن بدون انتخابات تعیین شدند، اما کارهای مهمی را عهده‌دار شد. آبراهامیان نیز از معدود محققانی است که مجلس عالی دربار را مجلس موسسان و ناظم‌الاسلام و روزنامه ایران براساس سنت‌های تاریخی صدر اسلام آن را «ارباب حل و عقد» خوانده‌اند.  براساس گزارش‌های روزانه ناظم‌الاسلام، این مجلس تا زمان تشکیل مجلس شورای ملی نشست‌های منظمی داشت و پیرامون اوضاع کشور، وضعیت تبعیدیان، برنامه‌های آینده کشور و ترویج معارف مذاکره می‌کرد، چنانکه حتی اعضای مجلس عالی با انتصاب شعاع‌السلطنه به وزارت تجارت موافقت نکردند و بر آن بودند که باید به تصویب مجلس برسد اما دیوانیان معتقد بودند چون مجلس شورای ملی رسمی نشده است، شاه می‌تواند وی را منصوب کند.

هیات تدوین‌گران قانون انتخابات که توسط شورای‌عالی و با حکم مشیرالدوله انتخاب شدند و عمدتا جریانی روشنفکر و تجددخواه بودند، بدون فوت وقت، برخی از نظامنامه‌های انتخاباتی کشورهای دموکراتیک (فرانسه و بلژیک) را ترجمه و تعدیل کرده، فورا پیش‌نویس نظام‌نامه انتخابات ایران را ترتیب دادند.مجلس عالی نیز هر هفته دو روز در مدرسه نظام جلسه تشکیل می‌داد و خلاصه مذاکرات و تصمیم‌های آن را در ملأعام برای حاضران می‌خواندند. حاضران گوش می‌سپردند و هریک آزادانه دیدگاه‌های خود را مطرح می‌کردند. به تعبیر دولت‌آبادی «یک مجلس آزاد ملی» بود و به تعبیر این جانب می‌توان آن را نخستین مجمع دموکراتیک در تاریخ ایران خواند.

منبع: علیرضا ملایی‌توانی، «مجلس عالی دربار حلقه گذار به نظام مشروطه»، جستارهای تاریخی، ۱۳۹۲.

اخبار مرتبط