گفته‌ها
ابوریحان بیرونی در «الجماهر فی معرفة الجواهر» برخلاف تقریبا همه مولفان دیگر کتب احجار یا جواهرنامه‌ها که معمولا درباره خواص عجیب و غریب و افسانه‌وار سنگ‌ها داد سخن داده‌اند، نه‌تنها به این‌گونه مطالب وقعی ننهاده، بلکه چنان که پیش از این نیز اشاره شد، هرجا که توانسته با تکیه بر آزمایش و تجربه در رد این باورهای عامیانه تلاش کرده است. در واقع به جرات می‌توان گفت که در میان آثار سده‌های میانه و حتی در میان آثار خود بیرونی، کمتر کتابی می‌توان یافت که در آن به اندازه الجماهر بر نقش آزمایش و تجربه تاکید شده باشد. در اینجا برخی از اشارات ابوریحان در این رابطه نقل می‌شود:
۱. در مورد تاثیر آتش بر لعل بدخشان: من این تاثیر را به چشم ندیده‌ام و امکان امتحانش را نیز نداشتم.
۲. پیش نیامد که تفاوت وزن (در واقع چگالی) بیجاذی و یاقوت اکهب(تیره مایل به سیاه)را بسنجم.
۳. پذیرش بزرگ شدن حجرالقمر (نام دیگر بلور) و موارد مانند آن موکول به تجربه است.
۴. و برای من در این مورد (یکی از خواص اسپید روی) شبهاتی وجود دارد که جز به تجربه و آزمایش‌های پی در پی حل نخواهد شد و این روزها امکان چنین کاری فراهم نشد.
۵. وی همچنین نظر کندی درباره چگالی اندک زمرد را با تکیه بر آزمایش رد می‌کند و در جاهای دیگر نیز بر اهمیت تجربه و آزمایش تاکید می‌ورزد.
ارسال نظر