گفته‌ها

ایرانیان به‌قدری عشق به علوم و صنایع دارند که اگر توانستندی، با ما مراوده کرده، به درجات عالیه رسیدندی. عثمانیان قبول آگاهی نکنند و دشمن علم باشند و دانش نکردن، طبیعت آنهاست. از روشنایی‌ها که از فرنگستان متصل به آنان می‌تابد، همواره چشم پوشیده و روگردان می‌شوند.

برخلاف ایرانیان که اگر روشنایی ضعیفی از هر طرف که باشد، به نظر درآورند، فورا به‌سرعت تمام به جانب آن روان شوند. برای آنان آگاهی و تعلیم، اولین چیزی است که خود را محتاج به آن می‌دانند و نخستین شیئی است که کمال اشتیاق را بر حالش دارند، با ملاحظه این خصوصیات، همان‌طور که قبلا گفتیم اگر ایرانیان همسایه فرنگستان(اروپا) بودند، حال مدتی بود که نهایت ترقی و آگاهی را یافته بودند. ملت ایران نظیر و مثل فرنگستان می‌شد و مشکلات با وجود نامساعد بودن طبیعت آنان، نمی‌توانست مانع از ترقی ایشان شود.

منبع: سفرنامه اولیویه، ترجمه محمدطاهر میرزا