املاک خالصه چگونه «اربابی» شد
به یمن برخورداری از عایدات زمین‌های خالصه، وضع مالی دیوان حکومت محلی اصفهان رونق گرفت و زمینه گسترش فعالیت‌های رجل اصفهانی مانند مشیر انصاری در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی فراهم شد. میرزاحبیب‌الله‌خان معروف به مشیر انصاری، توانست در مدت کوتاهی بیش از نیمی از ایران را ضمیمه حکومت ظل‌السلطان در اصفهان کند و تا آنجا پیش رفت که اندیشه سلطنت را در ذهن ظل‌السلطان پرورش داد. در مرحله بعدی، شاه فرمان خالصجات را به نام آحاد، افراد و طبقات صادر کرده است. روشی که وی در انتقال املاک به افراد در پیش گرفت، تقریبا در هیچ کشوری سابقه نداشت. او بر خلاف روش معمول در بسیاری از کشورها -که خالصجات را طبق شرایط خاص و با توجه به مصالح عمومی به افراد و موسسات واگذار می‌کردند- زمین‌های خالصه را با شرط پرداخت مبلغی نقد یا مقداری جنس به دولت، به افراد انتقال می‌داد. خالصجات چون غالبا در تیول اشخاص بود، آنها حق تقدم داشتند و در صورت نپذیرفتن، امتیاز خرید به دیگری واگذار می‌شد. میزان پرداخت نقدی و جنسی ملک را براساس عایدات سه سال گذشته تخمین می‌زدند و پس از صدور فرمان، ثبت دفتری می‌شد و به نام خریدار انتقال می‌یافت. خریدار در موقع صدور فرمان، علاوه بر رسم دفتری، مبلغی معادل عایدات نقدی ملک، پول طلا به شاه تقدیم می‌کرد. در این نوع فروش مقید و مشروط، خریدار مالک شناخته می‌شد و ملک خریداری شده انتقال‌پذیر به غیر بود مشروط بر اینکه به تبعه خارجه منتقل نشود و خریدار هرسال مقدار نقدی و جنسی را مرتبا می‌پرداخت.
ارسال نظر