تجار علیه تحریم

یکی از نتایج مهم جنبش تنباکو که به مشروطیت متصل شد، ایجاد شور و اشتیاق در بین مردم برای تاسیس کارخانه‌ها و تولید داخلی و تقویت این فکر بود که جهت رفع وابستگی به بیگانگان، لازم است وسایل موردنیاز جامعه ایران، در داخل کشور تولید شود.

بنابراین یک جنبش اجتماعی در جهت رونق تولید شروع شد از جمله انجمنی به نام «انجمن شرقی» تشکیل شد که هدفش رفع احتیاج از کالاهای خارجی بود و اطلاع‌رسانی‌هایی از این دست را انجام می‌داد.همچنین قرار شد در ماه رمضان روحانیون و مراجع در مساجد مردم را به خرید کالاهای داخلی و تحریم کالاهای خارجی ترغیب کنند و گروه دیگر نیز مقدمات راه‌اندازی کارخانه را فراهم آورند؛ به‌ زودی هر چند کار صورت گرفته و کارخانه تولید منسوجات با نام کارخانه اسلامیه در شرف تاسیس قرار گرفت، یک مدل بومی اکوسیستم کارآفرینی ایجاد شد که امروزه به فراموشی سپرده‌ شده است.شرکت اسلامیه اولین تلاش در زمینه مدرن‌سازی تولید پوشاک در ایران بود. همچنین این شرکت به فعالیت صرافی نیز اشتغال داشت و یکی از بنیان‌گذاران تاسیس بانک و بانکداری و سهام در ایران به شمار می‌رود.پس‌ از آنکه مقدمات تاسیس شرکت آماده شد در اندک زمانی ۹۰۰ هزار تومان سهام شرکت، از طرف مردم خریداری شد؛ «کاری شبیه بورس ولی با در نظر گرفتن مشارکت جمعی از مردم» در مراسم افتتاحیه این شرکت بسیاری از علما و بازرگانان حضور داشته و به ایراد سخنرانی در دفاع از تولید داخلی پرداختند.از موارد قابل‌توجه در اساسنامه شرکت ذکر شده مواردی از جمله خروج از ذلت احتیاج به امتعه خارجی، تثبیت و تقویت هرچه بیشتر تجارت داخله در برابر تجارت خارجه، جلوگیری از خروج ثروت داخلی به خارج از کشور، جلوگیری از مهاجرت نسل‌های آینده به خارج از کشور برای مزدوری و کارگری نزد بیگانگان، تسهیل در امر معیشت مردم به علت ارزان بودن منسوجات و ماکولات داخلی نسبت به نوع خارجی آنها، ارائه الگویی تجاری برای آینده ملت و دولت، جلوگیری از رواج معاملات ربوی بیگانگان و همچنین موارد جالب دیگری در اساسنامه شرکت آمده بود: «این شرکت به‌کلی از دادوستد متاع خارجه ممنوع است. فقط هم خود را صرف ترقی متاع داخله و آوردن چرخ اسباب و کارخانه مفیده خواهد کرد و حمل متاع داخله را به خارجه برحسب اقتضا و به‌ موقع خود درکشیدن راه شوسه و آهن اقدام خواهد کرد».همچنین در ماده بیست و چهارم آمده بود که «تمام اجزا از رئیس و مرئوس و امنای شرکت حسب‌الشرط مجبورند لباس خود را از منسوجات و متاع داخله به مصرف رسانند.» نکته دیگر این است که در جهت تحریم‌های دولت‌ها این مورد را می‌آورند که اتباع خارجی از خرید سهام این شرکت منع شده بودند.

شرکت اسلامیه همچنین نمایندگی‌های بسیار فعال در لندن، کلکته، بمبئی، مصر، استامبول، بغداد، مسکو و بادکوبه راه‌اندازی کرد.

بخشی از یک مقاله به قلم نوید ادریس