نقش «مساوات» در انقلاب مشروطه

سبک نگارش مساوات آزاد و بی‌تکلف بود و مدیر آن در تمام مسائل سیاسی با قلمی بی‌پروا مقاصد و مطالب خود را بیان می‌کرد. مساوات از چاپلوسی و تملق‌گویی که شیوه بعضی از جراید آن ایام بود، دوری گزید و در هر شهر یا قصبه که ستمدیدگان از جور و ظلم حکام استبداد به تنگ آمده و عریضه و شکایتی نوشته بودند، مدیر مساوات آن را بدون پروا و واهمه چاپ می‌کرد و به علت پیش گرفتن همین سبک و روش بود که پس از وضع قانون مطبوعات از طرف مجلس شورای ملی که تا اندازه‌ای مطبوعات را محدود و مقید می‌ساخت، در شماره ۱۹ سال اول این روزنامه به‌عنوان اعتراض به قانون جدید مطبوعات، سبک روزنامه را عوض کرد و به عکس شماره‌های پیشین که تمام مندرجات آنها را مخصوص ذکر افعال و اعمال قبیحه حکام ظلم و جور کرده بود، مطالب این شماره را به موضوعات علمی و ادبی اختصاص داد.بنابراین روزنامه مساوات در خطی مشی خود مشروطه‌خواه بود که با توجه به جسارت بسیاری که در تقویت بنیان مشروطه نشان می‌داد در زمره قهرمانان پیشکسوت در مطبوعات مشروطه اول جای دارد و بنابر نوشته ادوارد براون تیراژ مساوات به سه هزار نسخه می‌رسید.

  مفهوم آزادی

انقلاب مشروطه علاوه بر اینکه ساختارهای سیاسی ایران را دچار دگرگونی کرد، باعث شد تا مفاهیم و اصطلاحات زیادی در عرصه سیاست، اجتماع، حقوق فردی و اجتماعی و... وارد ادبیات سیاسی کشور شود که یکی از این واژه‌ها آزادی بود که برداشت‌های مختلفی از آن می‌شد و در روزنامه‌ها و نشریات به نسبت زیادی از آن استفاده می‌کردند که روزنامه مساوات هم به دلیل خط‌مشی که در پیش گرفته بود از این مفهوم استفاده می‌کرد.نویسندگان این روزنامه معتقد بودند که فهم واژه آزادی در میان مردم فهم صحیحی نیست و هر فردی بنابر وضعیت خود آن را به نفع خودش تفسیر می‌کند و این امر را بهانه‌ای برای توجیه اعمال خود قرار می‌دهد. به عقیده مساوات فهم معنای آزادی بر حسب اخلاق متفاوت است و به دلیل چنین برداشت‌هایی از آزادی، برخی از طرفداران استبداد با استفاده از شرایط قلم استبداد را در لباس آزادی درآورده در عوض آن‌که معنای آزادی را در طرفداری افتادگان و دادخواهی روستاییان آشکار کند، بر عکس اغنیا و اشقیا و ظالمان و حکامی را که سال‌های دراز خون ملت را در شیشه کرده و فقرا و کسبه بیچاره را لگدکوب شهوت‌رانی کرده جانبداری و هواخواهی می‌کنند.از طرفی دیگر مساوات آزادی را با امنیت مرتبط می‌داند و بقای آزادی را منوط به حفظ امنیت و جلوگیری از هرج‌ومرج می‌پندارد و دلیل هرج‌ومرج را گذشته از تلاش‌های استبدادطلبان در عدم آگاهی مردم به حقوق مشروعه خود می‌داند. بنابراین مساوات به‌دنبال آن است تا تعریفی صحیح از آزادی ارائه دهد و می‌نویسد: چند کلمه سیاسی نوظهور چون آزادی و مساوات و غیره چنان‌که حریت و مساوات وقتی که در ممالک متمدنه است، اعمال می‌شود معانی مخصوصه تامه واضحه از آنها مفهوم است که به مرور قرون و اعصار و رسوخ در اذهان متبادر گشته، مثلا حریت استعمال می‌شود در حریت سیاسی و هر وقت گفته می‌شود متبادر همان است یعنی آزادی از استبداد دولتی و مداخله تمام افراد ملت در امور سیاسی از طریق زبان و قلم و اجتماعات، افراد رای خود را در مصالح عامه و امور جمهور اظهارکنند.