افزون بر آن سید جمال بیش از ۲۱ نام مستعار بر خود نهاده بود تا به آسانی بتواند در مواقع اضطراری از دست تعقیب‌کنندگان خود رهایی یابد. این مبارز و روشنفکر دینی، تمام عمر خویش را همچون جهانگردان و سیاحان در کشورهای مختلف گذراند.انگلستان، فرانسه، هند، روسیه، آلمان، مصر، ترکیه، ایران و افغانستان از جمله مناطقی بودند که سیدجمال برای انجام مقاصد سیاسی خویش به مسافرت و اقامت در آنجاها پرداخت.درباره افکار و جهان‌بینی خاص سید جمال باید اذعان کرد که او از طرفی نظراتش را بر آموزه‌های دینی و بنیان‌های الهی بنا نهاده بود و از سوی دیگر به تجدد، نوآوری و بازسازی سازمان سیاسی در کشورهای اسلامی، خاصه ایران، مصر و عثمانی متوجه بود و می‌کوشید تا بیش از پیش خود را به عنوان یک پروتستانیست اسلامی نشان دهد، به عبارت دیگر سید جمال نیز مانند سایر روشنفکران آن دوره، افکارش التقاطی و به‌‌رغم صراحت در کلام، معجونی از مبانی مذهبی و رهیافت‌های نوگرایانه است. با این وضع، اتکا بر آموزه‌های دینی مهم‌ترین خصلت اساسی اندیشه‌هایش است. اما همچنان مواضع متناقض و بعضا متنافری از او دیده می‌شود که خود جای بحث دارد.

منبع: از کتاب راهبران فکر مشروطه/ 

پژوهشی از مهران امیر احمدی

 

اخبار مرتبط