آمازون‌ها و علی‌باباها شکست‌ناپذیر نیستند
رقیب علیبابا چگونه محبوب شد؟
این روزها خرده‌فروشان بیش از آنکه درباره غول آمریکایی آمازون یا بزرگ‌ترین شرکت چینی یعنی علیبابا صحبت کنند، درباره Pinduoduo حرف می‌زنند؛ شرکت چینی که کارش را در سال ۲۰۱۵ و به‌عنوان یک تامین‌کننده آنلاین غذا آغاز کرد، اما موفقیت آن در این سال‌ها باعث شده است تا ارزش بازار آن حالا به بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برسد. جالب آنکه سهام این شرکت در سال گذشته میلادی با رشد ۳۳۰ درصدی، بیشترین میزان رشد را در میان سهام شرکت‌های اینترنتی چین داشته است. در واقع Pinduoduo به دو دلیل مورد توجه قرار گرفته است که یکی از آنها الگوی تجاری آن است. «دیوید لیو» معاون استراتژی این شرکت توضیح می‌دهد که Pinduoduo از رشد ضریب نفوذ موبایل هوشمند در چین بهره گرفته است تا تجربه‌ای از تجارت الکترونیک را ایجاد کند که در آن مردم بتوانند محصولات مختلف از روبات‌های جدید جاروبرقی گرفته تا موز را از این طریق بخرند. در طول دوره همه‌گیری ویروس کرونا این کسب‌وکار به سرعت در میان هزاران شهر و روستا رشد و توسعه پیدا کرد، تا جایی که کاربران Pinduoduo به این نتیجه رسیدند که پیشنهاد صادرات محصولات کشاورزی محلی به قیمت مناسب را بدهند. بعضی‌ها این را «انجمن خرید گروهی» می‌نامند. دیوید لیو اما آن را «تجارت تعاملی» می‌نامد؛ پدیده‌ای که به یکی از پرطرفدارترین کسب‌وکارهای اینترنتی چین تبدیل شده است.
دومین دلیل محبوبیت Pinduoduo، روشی است که این شرکت با آن افسانه دژ نفوذناپذیر غول‌های خرید آنلاین را در هم شکسته است. تا همین چند سال پیش به‌نظر می‌رسید که بازار تجارت الکترونیک چین شاهد رقابت دوقطبی میان علیبابا و DJ.com است. حالا اما دیگر این‌طور نیست. بسیاری از تحلیلگران بازار پیش‌بینی کرده‌اند که سهم Pinduoduo از بازار خرده‌فروشی آنلاین چین در سال ۲۰۲۱ از JD.com پیشی بگیرد. این درحالی است که بعضی کارشناسان انتظار دارند که حتی تعداد کاربران Pinduoduo در سال‌جاری میلادی از تعداد کاربران علیبابا هم بیشتر شود. جالب آنجاست که Pinduoduo کمک هزینه‌های هنگفتی را برای جلب‌نظر و ترغیب کاربران مناطق محروم و فقیر چین به این اپلیکیشن، اختصاص داده است؛ کاری که از نظر تحلیلگران بازار می‌تواند با افزایش چشمگیر تعداد کاربران این اپلیکیشن به سودآوری زیادی هم منجر شود.
این شرکت در واقع به شکل قابل ملاحظه‌ای به بازارهایی نفوذ کرده است که رقبای بزرگ‌تر آن نتوانسته‌اند به آنها راه پیدا کنند. هرچند فروش آنلاین خواربار‌فروشی‌ها در دوره همه‌گیری رشد ناگهانی داشته است، اما کمتر از یک دهم بازار ۲۵/ ۱ تریلیون دلاری محصولات کشاورزی به‌صورت دیجیتالی خرید و فروش شده‌اند. دیوید لیو در این مورد می‌گوید: «ما همچنان به رشد خودمان ادامه می‌دهیم.» این درس می‌تواند برای هر موضوع دیگری هم درست باشد. هر چند به‌نظر می‌رسد این بازار درحال تغییر است، اما همچنان فرصت‌های بزرگی در آن برای بازیگران نوظهور وجود دارد چون تجارت الکترونیک همچنان در ابتدای مسیر توسعه قرار دارد.
موضوع رقابت در چین به سبب اقدامات مقامات نهاد ضدانحصارطلبی این کشور، قیمت سهام شرکت‌ها را تحت‌تاثیر قرار داده است. در ماه نوامبر سال میلادی گذشته نهاد مسوول قانون‌گذاری بازار با هدف حفظ نظم رقابتی بازار، پیش‌نویس دستورالعملی را برای شرکت‌های اینترنتی منتشر کرد. در ماه دسامبر اجرای قانون ضدانحصارطلبی وضع شده در سال ۲۰۰۸، جدی‌تر شد و به بازرسی‌ها و جرایم جدیدی منجر شد. این اقدامات شامل بررسی دقیق ادغام‌ها و خریدها و همچنین طرح‌های خرید گروهی، تخفیفات و تبعیض در میان رقبا هم شده‌اند. با تمام اینها اما کارشناسان و فعالان بازار معتقدند که احتمال فروپاشی و تجزیه پلت‌فرم‌های اینترنتی در چین بسیار بعید به‌نظر می‌رسد و این به‌خاطر تاثیر و نفوذ آنها در صنعت، اقتصاد و بازار مصرفی این کشور است.
«رابین ژو» از شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری Bernstein می‌گوید این سرکوب به معنای آن است که شاید پلت‌فرم‌های تکنولوژی باید اقدامات خود را برای افزایش ناگهانی فروش مانند فروش محصولات با تخفیف زیاد مهار کنند. این کار ممکن است روند رشد را کند کند، اما مشاغل و ساختار نوآوری حفظ شده و حمایت‌شان از مصرف‌کنندگان را ادامه خواهند داد. حالا گویا علیبابا بزرگ‌ترین هدف در این زمینه است، اما Pinduoduo هم در مظان اتهام است. از نظر رابین ژو، علیبابا به سبب بلندپروازی‌هایی که برای شرکت زیرمجموعه‌اش یعنی آنت گروپ کرد، زیر ذره‌بین قرار گرفت؛ اما نباید فراموش کرد که یک‌پنجم فروش بخش خرده‌فروشی چین را در اختیار دارد. این موضوعی است که قانون‌گذاران چینی هم به خوبی می‌دانند و به همین دلیل به‌نظر نمی‌رسد که دولت بخواهد تمام حمایتش را از این غول تجارت الکترونیکی پس بگیرد.
گستره رقابت در بازار خرده‌فروشی چین آنقدر است که نمی‌توان انتظار داشت که یک پلت‌فرم یا حتی یک شرکت بزرگ بتواند حاکمیت مطلق این بازار را در دست بگیرد. با این حال اما Pinduoduo، علیبابا، DJ.com و شرکت ارسال غذا Meituan به‌خاطر طرح‌های خرید گروهی و تخفیف‌های مختلف‌شان بیشتر مورد توجه کاربران و البته نهادهای قانون‌گذار هستند.
برخلاف چین، در اروپا و آمریکا اما گویا آمازون برنده بی‌چون و چرای بازار خرده‌فروشی آنلاین است. فاصله میان سهم آمازون از بازار تجارت الکترونیک با سهم والمارت از این بازار بسیار بیشتر از این فاصله میان علیبابا و رقیبش است. این درحالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد سود آمازون از تجارت اصلی خود یعنی خرده‌فروشی کاهش پیدا کرده و بیشترین سود این شرکت از بخش‌هایی مانند رایانش ابری و تبلیغات آنلاین است. این شرکت تا پایان سال ۲۰۲۰ درآمد نقدی ۴۲ میلیارد دلاری به‌دست آورده است. کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که آمازون تا پنج سال آینده بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار در زمینه فناوری اطلاعات سرمایه‌گذاری خواهد کرد که این میزان بسیار بیشتر از میزان سرمایه‌گذاری ۱۰ رقیب بزرگ آن در صنعت خرده‌فروشی جهان است. این شرکت همچنین سرمایه‌گذاری سنگینی در زمینه لجستیک خواهد کرد.
درست مانند علیبابا در چین، آمازون هم در آمریکا زیر ذره‌بین نهادهای قانون‌گذار است. در ماه اکتبر سال گذشته میلادی یکی از کمیته‌های زیرمجموعه کنگره آمریکا اعلام کرد که درحال بازبینی قوانین ضدانحصار برای مقابله با قدرت گرفتن پلت‌فرم‌های بزرگ تکنولوژی است. توجه این کمیته به حاکمیت آمازون بر فروشندگان متفرقه است که آنها را ملزم به فروش محصولات‌شان در پلت‌فرم این شرکت می‌کند. در ماه نوامبر گذشته کمیسیون اتحادیه اروپا هم آمازون را به‌خاطر استفاده از اطلاعات غیرعمومی به‌دست آمده از فروشندگان متفرقه برای سودآوری تجارت خودش، به نقض قوانین رقابتی متهم کرد.
هر چند آمازون معتقد است که همه اینها اشتباه است، اما این شرکت بازار خرده‌فروشی آنلاین آمریکا را در دست دارد و رقبایی مانند والمارت را به راحتی کنار زده است. با اینکه آمازون در فروش آنلاین محصولاتی مانند کتاب، حاکم مطلق بازار است، اما در زمینه محصولات خواربار رقبای زیادی دارد که می‌توانند با رشد خرید آنلاین در دوره همه‌گیری، سهم بیشتری از این بازار را به خود اختصاص بدهند.
