نظارت بر تسهیلات اعطایی نظام بانکی از طریق سامانه «سمات»
مهران محرمیان در گفت‌وگو با «ایرنا» درباره سامانه سمات، اظهار کرد: «سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات بانکی» یا همان سمات از جمله سامانه‌هایی است که بانک مرکزی در راستای اجرای آیین‌نامه «پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی» عملیاتی کرده است. وی افزود: براساس ماده ۱۷ آیین‌نامه «پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی»، بانک‌ها و موسسات اعتباری موظف هستند پیش از اعطای هرگونه تسهیلات یا ایجاد تعهدات، مطابق ضوابط ابلاغی بانک مرکزی نسبت به استعلام گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی یا گزارش رتبه‌بندی اعتباری از طریق این سامانه، اقدام و مطابق ضوابط تصمیم‌گیری کنند.
محرمیان افزود: هدف بانک مرکزی از راه‌اندازی سمات، تقویت نظارت بر کمیت، کیفیت و نحوه مصرف تسهیلات اعطایی نظام بانکی است. معاون فناوری‌های نوین با بیان اینکه در واقع ما به‌دنبال تسهیل و تسریع اعطای تسهیلات به متقاضیان هستیم نه دشوارتر کردن آن، گفت: با این سامانه، رفتار اعتباری هر متقاضی در قبال تسهیلاتی که قبلا دریافت کرده کاملا مشخص می‌شود و بانک طرف تقاضا می‌تواند با توجه به رفتار متقاضی علاوه‌بر اینکه نسبت به پرداخت یا عدم پرداخت تسهیلات به او تصمیم دقیقی بگیرد، مقدار تسهیلات، اقساط تسهیلات و نوع و ارزش تضامین را نیز تعیین کند.
محرمیان خاطرنشان کرد: به این ترتیب این سامانه روند دریافت تسهیلات را برای افرادی که رفتار اعتباری مناسبی در قبال تعهدات قبلی داشته‌اند بسیار ساده و روان خواهد کرد.
وی ادامه داد: نسخه اولیه این سامانه همزمان با ابلاغ آیین‌نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری بانکی در بهار سال ۹۸ آماده شد و به‌مرور در اختیار بانک‌ها قرار گرفت.
معاون فناوری‌های نوین اضافه کرد: به‌تدریج و همزمان با رفع خطاهای سیستمی سامانه بر تعداد بانک‌هایی که از آن استفاده می‌کردند اضافه می‌شد تا نهایتا در تیرماه سال گذشته استعلام از سمات را برای همه بانک‌ها پیش از تصمیم‌گیری در مورد اعطای هر فقره تسهیلات الزامی کردیم.
محرمیان گفت: اکنون نیز با پشت سر گذاشتن تمام مراحل لازم برای اطمینان از عملکرد کامل سامانه با حضور رئیس‌کل بانک مرکزی نسخه نهایی و کامل‌تر سمات را رونمایی کردیم تا از این پس علاوه‌بر پیاده‌سازی در تمام بانک‌های کشور، در مورد تسهیلات ارزی نیز از قابلیت استعلام این سامانه استفاده شود.
به گفته معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی از زمان آغاز به کار سمات تاکنون بالغ‌بر ۵/ ۱۴۹ میلیون فقره تسهیلات با استعلام از این سامانه اعطا شده است. بازپرداخت بیش از ۲ میلیارد فقره قسط در این سامانه ثبت‌شده و بالغ بر ۱۱۰ میلیون فقره تسهیلات نیز تسویه کامل شده است. محرمیان با بیان اینکه فرآیند پرداخت تسهیلات بانکی از زمان انعقاد قرارداد بانک عامل با مشتری حقیقی یا حقوقی تا بازپرداخت و در نهایت تسویه آن در سامانه سمات قابل پیگیری است، گفت: بانک عامل موظف است قبل از پرداخت تسهیلات، متقاضی را به بانک مرکزی معرفی و شماره پیگیری دریافت کند. در زمان تخصیص شماره پیگیری، علاوه‌بر کنترل هویت شخص، وضعیت بدهی مالیاتی و گزارش اعتبارسنجی آن نیز بررسی خواهد شد.
معاون فناوری‌های نوین افزود: بانک عامل پس از دریافت شماره پیگیری، موظف است اطلاعات تسهیلات پرداخت‌شده به مشتری را به بانک مرکزی ارسال کند و در صورت پرداخت اقساط توسط مشتری یا تسویه تسهیلات پرداختی، آخرین مانده تسهیلات در سامانه ثبت می‌شود. سامانه سمات به عنوان بانک جامع اطلاعات تسهیلات و تعهدات بانکی در سراسر کشور، مرجع اصلی اطلاعات تسهیلات و همچنین تعهدات بانکی شامل ضمانت‌نامه‌ها و اعتبارات اسنادی تلقی می‌شود. مزیت سامانه جدید سمات پردازش سریع و تکمیل نواقص سامانه قبلی، ارسال و به‌روزرسانی برخط اطلاعات مشتریان در راستای تجمیع و یکپارچگی اطلاعات تسهیلات گیرندگان شبکه بانکی و همچنین بهبود روش تسهیلات‌دهی، اعتبارسنجی صحیح مشتریان بانک‌ها و بهبود و پیشگیری از مطالبات غیرجاری بانکی است.
سامانه سمات به عنوان بانک اطلاعات جامع تسهیلات و تعهدات، اطلاعات مربوطه را جمع‌آوری و بین شبکه بانکی به اشتراک می‌گذارد، بر این اساس استعلام از سامانه مذکور برای تمامی شعب سراسر کشور برقرار شده است. از این رو بانک‌ها موظفند قبل از ارائه تسهیلات و تعهدات، وضعیت اعتباری مشتریان را در سامانه سمات استعلام کنند و در صورتی که مشتری براساس مقررات مربوطه بدحساب شناخته شود، مجاز به ارائه تسهیلات و تعهدات به وی نیستند.
بررسی اعطای تسهیلات و دسته چک در شعب بانک‌ها، اعتبارسنجی، بررسی اقتصادی و اعتباری و نظارتی از جمله کارکردهای این سامانه است.
اطلاعات سامانه سمات برای چه کسانی است؟
عامل اصلی شکل‌گیری فساد در نظام بانکی کشور، از محل تسهیلات‌دهی و مطالبات معوق نشات می‌گیرد که طبق گفته رئیس‌کل بانک مرکزی با راه‌اندازی کامل سامانه سمات، نظارت‌ها بر وام‌دهی بانک‌ها و انباشت مطالبات معوق بیشتر می‌شود و فساد بانکی از این طریق از بین می‌رود و همه می‌توانند از اطلاعات این سامانه استفاده کنند. به گزارش «ایسنا» روز سه‌شنبه از سامانه سمات با حضور رئیس‌کل بانک مرکزی رونمایی شد که از این طریق نظام پرداخت کشور کنترل می‌شود.
سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات (سمات) به‌منظور دسترسی به سوابق تسهیلاتی مشتریان بانک‌ها و تخصیص کارآی منابع مالی ایجاد شده است که با کاهش ریسک‌های وام‌دهی، هزینه تامین مالی را برای مردم کم می‌کند. ارسال اطلاعات تسهیلات و تعهدات در سمات به شکل برخط و طبق وب‌سرویس بوده است و این سامانه با دیگر سامانه‌های مرتبط با اطلاعات هویتی مشتریان در ارتباط است. طبق این گزارش، بانک مرکزی، بانک‌ها، موسسات اعتباری و اشخاص حقیقی و حقوقی مجاز می‌توانند از اطلاعات سمات استفاده کنند و این سامانه نقش موثری در اجرای آیین‌نامه پیشگیری از انباشت مطالبات غیرجاری نظام بانکی خواهد داشت. همچنین از دیگر تغییرات صورت‌گرفته در این سامانه، ارتباط با سامانه پژواک سازمان ثبت‌احوال و ثبت اسناد کشور است. براساس اعلام بانک مرکزی، اهداف کلی ایجاد سامانه تسهیلات و تعهدات ۴ مورد بیان شده است: «شناسایی و ساماندهی وضعیت اعتباری مشتریان بانک‌ها، زمینه‌سازی برای انجام اعتبارسنجی دقیق‌تر مشتریان، یکپارچه‌سازی ساماندهی بانک‌ها در حوزه تسهیلات و افزایش کیفیت اطلاعات موجود در بانک‌های اطلاعاتی»، علاوه‌بر این با اعتبارسنجی دقیق‌تر و سریع‌تر منابع بانک‌ها به شکل کارآمدتری اختصاص می‌یابد و این امر به تولید و رشد اقتصادی بیشتر کمک می‌کند.
وام‌دهی بانک‌ها بدون کد رهگیری میسر نیست
همواره مشتریان بانک‌ها در دریافت وام با مشکلات عدیده‌ای چون تضامین، مبلغ بازپرداخت و... مواجه بوده‌اند، در این بین افراد زیادی وام‌هایی با مبالغ کلان دریافت کرده‌اند و در مواردی بازپرداخت آنها انجام نشده و سپرده‌های مردم در بانک‌ها حیف و میل شده است.
با راه‌اندازی سامانه سمات، از آنجا که یکی از مشکلات نظام بانکی کشور از تسهیلات‌دهی و معوقات سرچشمه می‌گیرد و موجب شکل‌گیری فساد در بانک‌ها شده است، طبق گفته رئیس‌کل بانک مرکزی از طریق این سامانه، بانک‌ها بدون کد رهگیری نمی‌توانند وام بدهند که این امر قدرت نظارت بانک مرکزی بر روند تسهیلات‌دهی بانک‌ها را بیشتر می‌کند.
همچنین، طبق اعلام عبدالناصر همتی، با سامانه سمات بانک مرکزی و بانک‌ها روزانه از اینکه تسهیلات به کدام بخش یا فرد چگونه داده شده است، مطلع می‌شوند.
