بانک مرکزی به سیاست جذب منابع پولی ادامه داد
بازگشت اوراق به دوران رکود
علاوه بر این گزارش‌های رسمی حاکی از آن است که در مرحله بیست‌وسوم از عملیات اجرایی سیاست پولی، بانک مرکزی با اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید معکوس به مبلغ 5/ 1هزار میلیارد تومان با سررسید هفت روزه با حداکثر نرخ ۱۸درصد موافقت کرد. این سیزدهمین مرحله از اجرای عملیات بازار باز است که سیاستگذار در آن سیاست مشابهی را اتخاذ می‌کند. مورد دیگر اینکه میزان جذب منابع توسط سیاستگذار نسبت به هفته گذشته به میزان 5/ 2هزار میلیارد تومان کاهش یافته است. تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد از نیمه دوم خرداد که بانک مرکزی سیاست ریپوی معکوس را در دستور کار خود قرار داد این سیاست به‌طور متوالی در هفته‌های بعدی ادامه داشت؛ به‌نحوی‌که میزان جذب منابع با کاهش پله‌ای از سطح 4/ 6هزار میلیارد تومان به سطح 5/ 1هزار میلیارد تومان در نیمه اول شهریور ماه رسیده است. به نظر می‌رسد عملیات ریپوی معکوس در هفته‌های اخیر توانسته اثر منابع مازاد بازار بین بانکی را بگیرد. شاهد دیگری از این موضوع افزایش نرخ سود بازار بین بانکی در هفته منتهی به 11 شهریور ماه است.
جزئیات حراج شانزدهم
جدیدترین گزارش بانک مرکزی از نتیجه حراج اوراق دولتی در سال 1400 منتشر شد. وزارت امور اقتصادی و دارایی برای تامین مالی غیرتورمی در اقتصاد در سال جاری نسبت به انتشار و عرضه اوراق بهادار دولتی با استفاده از روش‌های مختلف از جمله انتشار اسناد خزانه اسلامی و برگزاری عرضه اوراق بدهی به‌صورت هفتگی میان بانک‌ها، موسسات اعتباری غیربانکی و نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه شامل صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های تامین مالی اقدام کرد. این موضوع در راستای اقدامات وزارتخانه مذکور از سال گذشته است. حراج‌های مذکور از طریق کارگزاری بانک مرکزی و سیستم مظنه‌یابی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران انجام می‌شود.
این شانزدهمین مرحله از حراج اوراق مالی اسلامی دولتی در سال جاری و پنجاه‌وهفتمین حراج از زمان راه‌اندازی این سیاست در سال گذشته بود. بنا بر گزارش‌های رسمی در مرحله مذکور که در تاریخ 16 شهریور ماه صورت گرفت، 2 بانک و موسسه اعتباری غیر بانکی در حراج هفته مذکور شرکت کردند. اوراق عرضه‌شده در این حراج «اراد 86» و «اراد 87» بود. سررسید این اوراق‌ها به ترتیب برابر تیرماه 1402 و خرداد ماه 1403 است. همچنین نرخ بازده تا سررسید «اراد 86» برابر 5/ 21 درصد و برای«اراد 87» معادل 77/ 21 درصد است. ارزش سفارش‌های ارسال‌شده توسط بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی از طریق سامانه بازار بین بانکی برای این اوراق‌ها به ترتیب معادل 44/ 0 و 2/ 0هزار میلیارد تومان بود که وزارت امور اقتصادی و دارایی با تمام این سفارش‌ها برابر 640 میلیارد تومان موافقت کرد. افزون بر این در تاریخ مذکور به میزان 90میلیارد تومان اوراق «اراد 86» در بازار سرمایه به سایر اشخاص حقوقی پرداخت شد که نسبت به هفته گذشته به میزان یک هزار و 770 میلیارد تومان کاهش داشته است.
در نهایت اینکه در این حراج اوراقی از طریق پذیره‌نویسی صورت نگرفت. بنابراین می‌توان گفت در شانزدهمین مرحله از حراج اوراق مالی اسلامی دولتی برگزارشده در سال جاری، درمجموع به میزان 730 میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی دولتی توسط بانک‌ها و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی خریداری شد که نسبت به هفته گذشته به میزان یک‌هزار و 130 میلیارد تومان کاهش داشته است. بنابراین می‌توان گفت درحالی‌که این امید می‌رفت که بعد از حراج سیزدهم به میزان 8هزار و 760میلیارد تومان، بازگشت رونق به بازار اوراق صورت گرفته و درحراج‌های بعدی با فروش مقداری بیشتری همراه باشد؛ در 3 هفته گذشته فروش اوراق با رکود دیگری مواجه شده است.
رکود اوراق در حالی است که در چهل‌ودومین جلسه شورای فقهی بانک مرکزی که در ادامه سلسله جلسات این شورا در روز چهارشنبه سوم شهریور در محل بانک مرکزی برگزار شد؛ خرید اوراق مالی اسلامی دولت توسط بانک مرکزی از طریق ابزار توافق بازخرید (ریپو) با در نظر گرفتن این موضوع که شرط مسدودسازی وجوه برای یک دوره معین به صورت شرط ضمن عقد در قراردادهای منعقدشده درج شود، از حیث فقهی تایید شد.
آنالیز وضعیت پولی اقتصاد
تحلیل شاخص‌های وضعیت پولی کشور نشان می‌دهد در فصل نخست سال 1400 منابع جدیدی به میزان 5/ 55 هزار میلیارد تومان به سیستم بانکی کشور در نتیجه استقراض دولت از وجوه تنخواه‌گردان افزوده شده است. این موضوع سه پیامد به دنبال داشته است.
نخست اینکه در چهارماه ابتدایی سال به میزان 8/ 12درصد به پایه پولی افزوده شود. مورد دوم اینکه وجود این منابع جدید سبب ایجاد مازاد منابع در بازار بین بانکی شده؛ به‌نحوی‌که در 13مرحله‌ای که سیاست پولی اجرا شده، عملیات ریپوی معکوس به‌صورت متوالی صورت گرفته است. در نهایت اینکه نرخ سود بازار بین بانکی را در هفته‌های گذشته با روند نزولی مواجه کرده بود که البته با اتخاذ سیاست جذب منابع نرخ سود بازار بین بانکی به این موضوع برای سومین بار در سال جدید واکنش نشان داده است.
در همین راستا در روز نهم شهریورماه، رئیس کل بانک مرکزی در سی‌ویکمین نشست بانکداری اسلامی با تبیین وضعیت موجود، تسریع در فروش اوراق را یکی از اولویت مهم دولت دانست. مهم‌ترین ابزار مدیریت انتظارات تورمی، در کشورها تنظیم نرخ سود سیاستگذاری از طریق عملیات بازار باز است. لازمه این موضوع، انتشار اوراق بدهی از سوی دولت است. از آن جهت که دولت باید تا آخر سال به میزان 200هزار میلیارد اوراق به فروش برساند.
بررسی آمارها نشان می‌دهد تا به حال به میزان 19هزار و 105میلیارد فروخته است. در نتیجه در 27هفته تا آخر سال باید به‌صورت میانگین هفته‌ای 6هزار و 700میلیارد تومان اوراق به فروش برساند.
از این رو لازم است برای بهبود تقاضا برای اوراق مالی اسلامی دولتی، به بحث جذابیت و سررسید اوراق پرداخته شود. به گفته کمیجانی، تداوم فروش اوراق مالی دولت در شرایط فعلی در گرو «تجدید نظر در نرخ بازدهی اوراق» و «افزایش عرضه اوراق با تنوع‌بخشی به انواع سررسیدها به‌ویژه سررسید کوتاه‌مدت (یکساله) » و «حضور بازارگردان برای تضمین نقدشوندگی» است.
جزئیات مرحله بیست‌وسوم عملیات بازار باز
بانک مرکزی در گزارشی جزئیات جدیدترین مرحله از عملیات بازار باز در سال جاری را منتشر کرد. این مرحله بیست‌وسومین مرحله از انجام عملیات مذکور در سال جاری محسوب می‌شود. این نهاد پولی و مالی در راستای مدیریت نقدینگی مورد نیاز بازار بین‌بانکی ریالی، عملیات بازار باز را به‌صورت هفتگی اجرا می‌کند.
بنا بر گزارش‌های رسمی، یک بانک و موسسه اعتباری غیربانکی در حراج مذکور شرکت کردند. در سفارش مذکور یک بانک و موسسات اعتباری غیربانکی سفارش خرید اوراق مالی اسلامی دولتی در قالب توافق بازخرید معکوس (ریپوی معکوس) تا مهلت تعیین‌شده در مجموع به ارزش 5/ 1هزار میلیارد تومان از طریق سامانه بازار بین‌بانکی به بانک‌‌مرکزی ارسال شد. با توجه به پیش‌بینی بانک‌‌مرکزی از وضعیت نقدینگی در بازار بین‌بانکی، موضع عملیاتی بانک‌‌مرکزی در این هفته استمرار جذب نقدینگی بود. این موضع با توجه به پیش‌بینی وضعیت نقدینگی در بازار بین بانکی و با هدف کاهش نوسانات نرخ بازار بین بانکی حول نرخ هدف، از سوی سیاستگذار پولی اتخاذ می‌شود. از این رو بانک مرکزی به اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید معکوس به مبلغ 5/ 1هزار میلیارد تومان با سررسید هفت‌روزه با حداکثر نرخ 1درصد موافقت کرد. علاوه بر این، معاملات مربوط به سررسید قراردادهای توافق بازخرید معکوس هفته‌های قبل به ارزش 01/ 4هزار میلیارد تومان در پانزدهمین روز شهریور ماه انجام شد. علاوه بر عملیات بازار باز، در هفته منتهی به 8 شهریور ماه سال جاری، 4 بانک و موسسات اعتباری از اعتبارگیری قاعده‌مند در مجموع به ارزش 84/ 29هزار میلیارد تومان استفاده کردند.
در این دوره، مبلغ 89/ 27هزار میلیارد تومان از ریپوی انجام‌شده در قالب اعتبارگیری قاعده‌مند سررسید شد. نکته دیگر اینکه بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در روزهای شنبه تا چهارشنبه از اعتبارگیری قاعده‌مند (دریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) مشروط به در اختیار داشتن اوراق مالی اسلامی دولتی و در قالب توافق بازخرید با نرخ سود سقف دالان (22درصد) استفاده کنند.
جذب 68/ 37 هزار میلیارد از بازار بین بانکی
آمارهای رسمی نشان می‌دهد از ابتدای سال تا به حال عملیات بازار باز در 23 مرحله انجام شده است؛ به‌نحوی‌که در 23 هفته اخیر در مجموع موضع بانک مرکزی در 6 هفته سیاست تزریق نقدینگی، در 13هفته جذب نقدینگی و در چهار هفته نیز اقدامی انجام نداده است. این موضوع نشان می‌دهد بانک مرکزی با توجه به رصد منابع در بازار بین بانکی در هر هفته سیاست خود را انتخاب می‌کند؛ به‌نحوی‌که در هفته‌هایی که بانک‌ها با کاهش منابع در بازار بین بانکی روبه‌رو بودند، سیاست بانک مرکزی تزریق نقدینگی به وسیله عملیات ریپو بود و از سوی دیگر در هفته‌هایی که این بازار با افزایش منابع مواجه بود، سیاست این نهاد پولی و مالی در راستای مدیریت نقدینگی، عملیات ریپوی معکوس بود.
علاوه بر این، تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد تا پانزدهم شهریور 1400 در مجموع 11/ 25 هزار میلیارد تومان نقدینگی با نرخ زیر 20درصد از طریق عملیات بازار باز تزریق شده و همچنین به میزان 79/ 62 هزار میلیارد تومان منابع از بازار بین‌بانکی جذب شده است. درمجموع می‌توان گفت، بانک مرکزی به صورت خالص معادل 68/ 37هزار میلیارد تومان جذب منابع تا نیمه اول شهریورماه سال جاری انجام داده است. نکته دیگر اینکه برای دهمین هفته متوالی در سال جاری است که مجموع جذب منابع از مجموع تزریق نقدینگی سبقت گرفته است.
افزایش نرخ سود بازار بین‌بانکی
بررسی تاریخچه این نرخ از ابتدای سال نشان می‌دهد نرخ مذکور با کاهش پله‌ای از میزان 9/ 19درصد در 11 فروردین به میزان 95/ 17درصد در 17 تیر رسیده بود که کمترین میزان از ابتدای سال بوده است. اما در هفته منتهی به 24 تیرماه افزایشی شد و به سطح 18درصد بازگشت (معادل 31/ 18درصد). این موضوع نشان می‌دهد با اجرای عملیات مکش پولی توسط عملیات ریپوی معکوس در هفت هفته متوالی، نرخ سود بازار بین بانکی به این موضوع واکنش نشان داد و پس از سه هفته متوالی، نرخ سود افزایش یافت. در ادامه صعودی بودن نرخ سود بین بانکی تنها دو هفته باقی ماند؛ به نحوی که در هفته اول مردادماه مجددا نزولی شد و این روند تا دو هفته برقرار بود. این کاهش سود در نرخ سود بازار بین بانکی نیز شاهد دیگری از وجود مازاد منابع در این بازار بود. سومین واکنش بازار بین بانکی به عملیات مکش پولی در چهارمین روز از شهریورماه سال جاری رخ داد.
در نهایت در هفته منتهی به 11 شهریور روند نرخ سود بازار بین بانکی افزایشی بود؛ به‌نحوی که در هفته مذکور معادل 4/ 18درصد برآورد شده است. از سوی دیگر بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد میزان جذب منابع با کاهش پله‌ای از سطح 4/ 6هزار میلیارد تومان به سطح 5/ 1هزار میلیارد تومان در نیمه اول شهریور ماه رسیده است. به نظر می‌رسد عملیات ریپوی معکوس در هفته‌های اخیر توانسته اثر منابع مازاد بازار بین بانکی را بگیرد. شاهد دیگری از این موضوع، افزایش نرخ سود بازار بین بانکی در هفته منتهی به 11 شهریور ماه است.
