سفته‌‌‌بازی از جمله فعالیت‌هایی است که میزان اشتغال به آن می‌تواند اقتصاد یک کشور را متاثر ‌‌‌کند. اقتصاددان‌‌‌ها از تعاریف متعددی برای توصیف سفته‌‌‌بازی استفاده کرده‌‌‌اند. بر اساس یکی از تعاریف جامع؛ خرید (فروش) یک کالا با هدف فروش (خرید) آن در آینده سفته‌‌‌بازی است. چیزی که باعث تمایز سفته‌‌‌بازان از معامله‌‌‌گران عادی می‌شود و بین این عمل و باقی اعمال تفاوت ایجاد می‌کند، انگیزه‌‌ اصلی سفته‌‌‌بازان است. کسی که اقدام به سفته‌‌‌بازی می‌کند به دنبال رفع نیازهای روزمره خود نیست. این فرد سودآوری را به عنوان هدف خود برمی‌گزیند و به امید افزایش قیمت کالای خریداری (فروخته) شده نسبت به حالت اولیه‌‌ خود دست به معامله می‌‌‌زند.

مفهوم سفته‌‌‌بازی از دیرباز تاکنون با مفاهیم قماربازی و سرمایه‌گذاری ارتباطی نزدیک داشته است. قماربازی، هم از بعد اخلاقی و هم دینی در کشور ما ممنوع است و همواره برای مقابله با آن تلاش شده است. سرمایه‌گذاری نیز فعالیتی مولد است که سبب رونق تولید می‌شود. با همه‌‌ اینها، سفته‌‌‌بازی عملی پرمناقشه است که همواره از بعد اخلاقی، فقهی و قانونی با ابهامات فراوانی روبه‌‌‌رو بوده است. صاحب‌‌‌نظران و افراد عادی در برخی از موارد برای توصیف آثار و ماهیت سفته‌‌‌بازی به قماربازی و در شماری دیگر از مواقع به سرمایه‌گذاری توجه داشته‌‌‌اند. به دیگر بیان، گروهی از افراد در توصیف سفته‌‌‌بازی به اشتراک‌‌‌های آن با سرمایه‌گذاری توجه کرده‌‌‌ و آن را در مقابل قماربازی قرار داده‌‌‌اند. این در حالی است که با وجود همه‌‌ دیدگاه‌‌‌های خنثی، عده‌‌‌ای سفته‌‌‌بازی را ضمن عنایت به ماهیت قماربازی تشریح کرده‌‌‌اند و در نتیجه آن را نکوهش کرده و در مقابل سرمایه‌گذاری قرار داده‌‌‌اند.

موضوع حائز اهمیت در این میان آثار اقتصادی سفته‌‌‌بازی است، چراکه مخرب یا مفید بودن این آثار می‌تواند مجوز مقابله یا ترویج این عمل را صادر کند. در نظریه‌‌ سنتی سفته‌‌‌بازی، پیامدهای مثبت مختلفی برای این عمل تشریح شده است. از جمله‌‌ این تاثیرات، تخفیف نوسانات قیمتی، هدایت کالاها به سمت مصارفی با مطلوبیت بیشتر، افزایش نقدینگی، سهولت دسترسی به کالاها و کاهش ریسک برای افراد ریسک‌‌‌گریز هستند. با این وجود، مزایای فوق در طول زمان مورد انتقاد و راستی‌‌‌آزمایی اقتصاددانان مختلف قرار گرفته‌‌‌اند.

بر اساس انتقادات انجام شده، سفته‌‌‌باز نه‌تنها تثبیت‌کننده قیمت‌ها نیست بلکه مانع ثبات آنها نیز هست. البته گروهی از پژوهشگران نیز سفته‌‌‌بازی را نه تثبیت‌کننده و نه بی‌‌‌ثبات‌کننده قیمت‌ها می‌‌‌دانند و این اثر را بسته به بازه‌‌ قیمتی انجام سفته‌‌‌بازی و بازار هدف سفته‌‌‌بازان تحلیل می‌کنند. نکته‌‌ دیگری که منتقدان به آن اشاره دارند، تاثیر سفته‌‌‌بازی بر فعالیت‌های اقتصادی و ثبات اقتصادی است. طبق نظرات ارائه شده، نظریه‌‌‌پردازان سنتی سفته‌‌‌بازی، ثبات فعالیت‌های اقتصادی را ماحصل طبیعی ثبات قیمت‌ها دانسته‌‌‌اند و این در حالی است که در دنیای واقعی چنین چیزی برقرار و صادق نیست. طبق تحقیق‌‌‌های انجام گرفته، ثبات قیمتی می‌تواند با بی‌‌‌ثباتی درآمدها و در پی آن با بی‌‌‌ثباتی اقتصادی همراه باشد.

در کنار همه‌‌ اینها، سفته‌‌‌بازان توان آسیب‌‌‌رسانی به خود و اطرافیانشان را دارند و همان‌طور که تاریخ شاهد آن بوده است؛ این دسته از افراد می‌توانند سیستم مالی کشورها را با مخاطراتی بسیار جدی روبه‌‌‌رو کنند. علاوه بر این، سفته‌‌‌بازی از جنبه‌‌ اخلاقی نیز فعالیتی جنجالی است؛ چراکه اغلب مردم آن را فعالیتی غیرمولد می‌‌‌دانند. در نتیجه، از آن به عنوان منبع تلف‌کننده نیروی کار مولد یاد می‌کنند.  کشور ما در سال‌های اخیر حملات سفته‌‌‌بازانه متعددی را در بازارهایی نظیر ارز، مسکن و بورس به خود دیده است. با توجه به رویکرد دولت‌‌‌های وقت نسبت به فعالیت‌های قماربازانه و آثار تشریح شده در بالا، ممانعت از سفته‌‌‌بازی یا نظام‌‌‌مند کردن آن امری ضروری است، زیرا هریک از این حملات آثاری طولانی و جدی بر جا گذاشته‌‌‌اند و مانع طی شدن روند طبیعی اقتصاد شده‌‌‌اند. سفته‌‌‌بازی از جمله اعمالی است که در صورت کنترل نشدن می‌تواند در حکم تحریمی داخلی عمل کند و حتی در نبود موانع بین‌المللی به اقتصاد ایران آسیب بزند. نمایندگان مجلس در ماه گذشته به مساله‌‌ قماربازی توجه داشته‌‌‌اند. همچنین، دستگاه‌های ذی‌ربط با افراد فعال در این حوزه مقابله کرده‌‌‌اند. پس ضروری است که به مساله‌‌ سفته‌‌‌بازی نیز به عنوان عملی که با قماربازی اشتراکاتی دارد توجه شود و ضمن عنایت به آثار اقتصادی آن، اقدامات لازم برای ممانعت از برقراری آثار منفی این عمل و رواج آثار مثبت آن (در صورت وجود) ایجاد شود.

 

اخبار مرتبط