تورم مواد غذایی در ترکیه رکورد شکست
پیش‌بینی تورم ۳۰ درصدی ترکیه
بانک مرکزی ترکیه با تایید ضمنی این پیش‌بینی‌ها اعلام کرده است عواملی را که باعث رشد سطح قیمت‌ها شده، موقتی خوانده و پیش‌بینی کرده است که تورم در کوتاه‌مدت روندی پرنوسان را دنبال خواهد کرد. روز پنج‌شنبه اردوغان در سخنانی بر دیدگاه‌های نامتعارفش تاکید کرد و گفت اصرار او بر کاهش نرخ بهره، مبارزه برای آزاد کردن ترکیه از نرخ رشد کم و نرخ تورم بالا است. او سپس از شهروندان ترکیه خواست پس‌اندازشان را به لیر نگهداری کنند. در بیشتر مدت چهارسال گذشته نرخ تورم دورقمی بوده که باعث شده تا سطح تورم این کشور نسبت به همتایان خود در میان کشورهای با اقتصاد نوظهور بالاتر باشد. در همین حال با افزایش نگرانی‌ها نسبت به افزایش تورم و ادامه سیاست‌های نامتعارف پولی، روز گذشته لیر تضعیف شد و نرخ برابری دلار به لیر به ۵۷/ ۱۳ رسید. اگرچه هفته گذشته لیر شاهد بازیابی بخش بزرگی از ارزش خود در برابر دلار بود، اما هنوز هم نسبت به یک‌سال گذشته ۳۹درصد از ارزشش را از دست داده است. هفته گذشته لیر پس از میلیاردها دلار مداخله در بازار ارز و اقدام دولت برای پوشش زیان‌های ارزی در برخی از سپرده‌ها ۵۰درصد تقویت شد و نرخ دلار در برابر لیر را به سطح اواسط نوامبر بازگرداند. طبق محاسبات انجام‌شده خالص ذخایر ارزی ترکیه از ابتدای ماه دسامبر که بانک مرکزی مداخلاتش در بازار را آغاز کرد تا جمعه گذشته ۱۷ الی ۱۸میلیارد دلار کاهش یافته است.
ظهور تورم بی‌سابقه
نرخ تورم ترکیه می‌تواند از سطح ۳۰درصدی عبور کند. رویترز در گزارشی اعلام کرد که پیشبینیهای اقتصاددانان حاکی از آن است نرخ تورم ترکیه در ماه دسامبر به سطحی ۴/ ۲۶ تا ۳/ ۳۷درصد خواهد رسید؛ بازه‌ای که میانگین آن سطح ۶/ ۳۰ درصدی را نشان می‌دهد. در واقع پیش‌بینی می‌شود به‌دلیل افزایش بی‌سابقه نوسانات لیر در هفته‌های اخیر و افزایش قیمت کالاها، علی‌الخصوص مواد غذایی، نرخ تورم ترکیه در ماه دسامبر از سطح ۳۰درصد عبور خواهد کرد. «دنیای‌اقتصاد» پیش از این در چندین گزارش احتمال وقوع تورم ۳۰درصدی در ترکیه را پیش بینی کرده بود. این رقم از سال ۲۰۰۳ و از زمان به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه بی‌سابقه است و رکورد ۱۸ساله خود را می‌شکند. تورم ترکیه که در ماه‌های اخیر در سطح ۲۰درصدی قرار داشت در پی ادامه سیاست‌های نامتعارف پولی و کاهش ۵درصدی نرخ بهره در کمتر از ۴ ماه باعث شد تا نرخ برابری دلار به لیر جهش قابل توجهی را تجربه کند و تا سطح ۴/ ۱۸ پیشروی کند. علت اصلی افزایش سطح تورم ترکیه، افزایش قیمت مواد غذایی است؛ به‌طوری‌که طبق گزارش کنفدراسیون اتحادیه‌های کارگری ترکیه، قیمت مواد غذایی در ماه دسامبر ۷۵/ ۲۵درصد نسبت به ماه قبل افزایش یافت. این افزایش موجب می‌شود که مواد غذایی تورمی ۵۵درصدی را تجربه کنند که از ۱۹۸۷ بی‌سابقه بوده است و پس از ۳۴ سال به چنین سطحی می‌رسد. در بیشتر طول چهار سال گذشته تا به امروز، تورم ترکیه در سطح دو رقمی قرار داشته است که باعث می‌شود نرخ تورم ترکیه نسبت به دیگر اقتصادهای نوظهور بالاتر باشد. با این حال ممکن است از آنجا که نرخ ارز از قله خود شاهد کاهش بوده است، در ماه ژانویه تورم ترکیه به‌دلیل کاهش قیمت سوخت و مواد غذایی شاهد کاهش باشد. با این حال روند تورم می‌تواند پس از ژانویه به مسیر صعودی خود بازگردد.
سیاست پولی ترکیه در سال جدید
با نزدیک شدن به پایان سال میلادی، بانک مرکزی ترکیه در گزارشی سیاست سالانه خود برای سال ۲۰۲۲ را اعلام کرد. در این گزارش آمده است بانک مرکزی برای اطمینان از عملکرد کارآمد بازار ارز، تحولات نرخ ارز و عوامل موثر و خطرناک مرتبط با آن را به دقت رصد خواهد خواهد کرد و اقدامات لازم و استفاده از ابزارهای مقتضی ادامه خواهد داد. این بانک اعلام کرد از ذخایر خود در راستای اهداف مشخص‌شده و پیگیری ثبات قیمتی و ثبات مالی استفاده خواهد کرد. بانک مرکزی در ادامه اعلام کرد تعهدی به نرخ ارز خاصی ندارد و به‌طور مستقیم برای تعیین نرخ ارز به خرید و فروش ارز اقدام نخواهد کرد. در نهایت این بانک اعلام کرد مذاکرت برای امضای قراردادهای سوآپ با سایر بانک‌های مرکزی ادامه خواهد داد. سواپ نوعی قرارداد برای تبادل یک جریان نقدی در آینده است. در این قرارداد تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریان‌های نقدی که باید پرداخت شود مشخص است. جریان‌های نقدی همان ارزش آتی کالاهایی است که قرار است معامله شوند.
واکنش لیر به بانک مرکزی
در پی اعلام سیاست‌های آتی بانک مرکزی در سال ۲۰۲۲ و سخنان روز پنج‌شنبه اردوغان ارزش لیر اندکی کاهش یافت. بر این اساس نرخ برابری دلار به لیر به سطح ۵۷/ ۱۳رسید. لیر هفته گذشته پس از میلیاردها دلار مداخله دولت در بازار و اقدام دولت برای پوشش زیان‌های ارزی در برخی سپرده‌ها ۵۰درصد تقویت شد و ارزش آن به ارزش ماه قبل میلادی رسید. محاسبات حاکی از آن است که خالص ذخایر بانک مرکزی ترکیه در هفته جاری ۸میلیارد دلار کاهش یافت که بیشترین کاهش ذخایر ارزی در دو روز اول هفته بود. از ماه گذشته یعنی زمانی که بانک مرکزی دخالت در بازار ارز را آغاز کرد، ذخایر این بانک بین ۱۷ تا ۱۸میلیارد دلار کاهش را تجربه کرده است. اردوغان هفته گذشته از برنامه خود برای جبران زیان پس اندازکنندگان به لیر رونمایی کرد که بر اساس آن خزانه‌داری و بانک مرکزی زیان‌های واردشده به‌دلیل هرگونه کاهش ارزش لیر در دوره سپرده‌گذاری را جبران خواهند کرد.
تکرار یک شایعه
روز گذشته نورالدین نباتی، وزیر خزانه‌داری ترکیه در یک مصاحبه تلویزیونی، درپاسخ به سوالی درباره استقلال بانک مرکزی ترکیه بیان کرد: «بانک مرکزی در آمریکا متعلق به مردم نیست، به پنج خانواده تعلق دارد.» این اظهارات واکنش‌های بسیاری را در میان کاربران فضای مجازی و سیاستمداران ترکیه‌ای به دنبال داشت. روز پنج‌شنبه اردوغان با حمایت از سیاست‌های نامتعارف خود از اقدامات بانک مرکزی این کشور حمایت کرد و گفت: «ما مدتی است که نبرد نجات اقتصاد ترکیه از چرخه نرخ بهره بالا و تورم بالا را در پیش گرفته‌ایم و آن را از طریق سرمایه‌گذاری، اشتغال، تولید، صادرات و مازاد حساب جاری در مسیر رشد قرار داده‌ایم.» او از مردم ترکیه خواست برای حفظ ارزش پول ملی این کشور پس اندازهایشان را به لیر نگه دارند.
سیاست کاهش نرخ بهره
بانک مرکزی ترکیه از ماه سپتامبر تا به امروز، به‌رغم سطح ۲۰درصدی نرخ تورم این کشور در آن زمان، طی چهار مرحله، ۵ درصد کاهش داده است. رئیس‌جمهور ترکیه به دنبال آن است با کاهش نرخ بهره به ایجاد رونقی موقت در اقتصاد ترکیه دست یابد تا بتواند با افزایش سطح صادرات و اشتغال محبوبیت خود را افزایش دهد و بخشی از پایگاه رای خود را بازیابی کند. برهمین اساس رجب طیب‌اردوغان از دیدگاهی نامتعارف در سیاست پولی پیروی می‌کند که بر اساس آن با کاهش دادن نرخ بهره، نرخ تورم کاهش پیدا خواهد کرد. اردوغان با اصرار بر این ایده خود رئیس بانک مرکزی این کشور را برکنار کرده و سه نفر از اعضای کمیته تعیین نرخ بهره را نیز جایگزی ساخته است، وی با این اقدام تمام موانع احتمالی در بانک مرکزی، بر سر عملی کردن برنامه‌هایش را کنار زد. در آخرین اقدام، رئیس‌جمهور این کشور وزیر خزانه‌داری ترکیه را نیز جایگزین کرد تا آخرین مانع احتمالی در برابر سیاست‌هایشان را از میان برداشته باشد و بتواند به سهل‌ترین شکل به اهدافش دست پیدا کند. البته این اقدامات اردوغان بی‌هزینه نبوده و تورم بی‌سابقه و افزایش قابل توجه نرخ ارز از واضح‌ترین نتایج پیگیری این سیاست‌ها از سوی رئیس جمهور ترکیه است.
