آمار رسمی چک‌‌های مبادله‌ای فروردین‌ماه منتشر شد
رشد سهم برگشتی‌‌ها درآمار چک
همچنین آمارها نشان میدهد تعداد چک‌‌های وصولی نسبت به سال گذشته حدودا 26درصد کاهش اما از نظر مبلغ 23درصد افزایش یافته است. بررسی آمارهای مربوط به چک‌‌های برگشتی نیز بیانگر آن است که تعداد این چک‌‌ها نسبت به مدت مشابه در سال گذشته کاهش 17درصدی داشته اما با این وجود از نظر مبلغ حدود 30درصد افزایش یافته است. نسبت چک‌‌های برگشتی به کل مبادلات انجام‌شده در فروردین ماه از نظر تعداد 1/ 9درصد و از نظر مبلغ 2/ 11درصد بوده است. نکته قابل توجه آن است که با وجود کاهش تعداد چک‌‌های برگشتی نسبت به سال گذشته، نسبت چک‌‌های برگشتی به کل چک‌‌های مبادله‌ای در مقایسه با فروردین سال1400 از نظرتعداد حدود 11درصد و از نظر مبلغ حدود 6/ 4درصد رشد کرده است. بنابراین می‌‌توان نتیجه گرفت که قوانین جلوگیری از صدور چک توسط افراد بدحساب منجر به کاهش چک‌‌های برگشتی نشده و کاهش استفاده از چک به‌عنوان ابزار مبادله، دلیل اصلی کاهش تعداد چک‌‌های برگشتی بوده است.
با وجود پیشرفت تکنولوژی و جابه‌‌جایی اعتبارات با استفاده از ابزار مختلف، هنوز هم چک یکی از مهم‌ترین اسناد تجاری است و مردم برای انجام مبادلات خود از آن استفاده می‌‌کنند. ازآنجاکه چک دارای انواع مختلفی است، مردم می‌توانند متناسب با نیاز خود از انواع آن استفاده کنند. این گزارش نیز بیان می‌‌کند که در دو دهه اخیر به‌دلیل تداوم توسعه سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، تراکنش‌‌های پردازش شده از طریق ابزارها و سامانه‌ها رشد متناسبی داشته و ابزارهای پرداخت الکترونیکی به مرور زمان جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی نظیر اسکناس و انواع چک شده است. با این وجود، به‌دلیل اهمیت کارکرد و امتیاز چک و به‌ویژه جایگاه اعتباری آن در مبادلات کشور، این ابزار پرداخت هنوز هم از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می‌‌شود.
کاهش استفاده مهم‌ترین سند تجاری
آمارهای رسمی نشان میدهد در فروردین‌ماه سال جاری در کل کشور حدود 2/ 5میلیون فقره چک به ارزشی بیش از 183هزارمیلیارد تومان مبادله شده است که نسبت به ماه قبل از آن از نظر تعداد 26درصد و از نظر مبلغ 6/ 38درصد کاهش یافته است. بررسی آمار چک‌‌های مبادله‌ای در فروردین سال گذشته بیانگر آن است که کل مبادلات انجام‌شده سال جاری نسبت به مدت مشابه در سال گذشته از نظر تعداد 4/ 25درصد کاهش و از نظر مبلغ 2/ 24درصد افزایش یافته است. دلیل اصلی این مساله یا به عبارت دیگر افزایش مبلغ چک‌‌های مبادلهشده با وجود کاهش تعداد آنها میتواند افزایش سطح عمومی قیمت‌‌ها باشد. از طرفی کاهش تعداد چک‌‌های مبادله‌ای نسبت به سال گذشته میتواند نشان‌دهنده آنها باشد که با وجود پیشرفت تکنولوژی و استفاده از سامانه‌های متنوع برای انجام مبادله، استفاده از چک رو به کاهش است.
کاهش وصول چک
این گزارش بیان می‌‌کند در فروردین1401 در کل کشور بیش از 7/ 4میلیون فقره چک به ارزشی حدود 163هزارمیلیارد تومان وصول شده است. مقایسه میزان وصول چک‌‌ها با ماه گذشته بیانگر آن است که تعداد چک‌‌های وصول‌شده نسبت به ماه گذشته 2/ 26درصد و از نظر مبلغ 8/ 38درصد کاهش یافته است. آمار کل مبادلات که در ماه فروردین به وسیله چک انجام شده است، نشان میدهد از کل تعداد چک‌‌های مبادلهشده 9/ 90درصد و از نظر ارزش8/ 88درصد آنها وصول شده است. نسبت چک‌‌های وصولی به مبادله‌ای ماه گذشته از نظر تعداد 1/ 91درصد و از نظر ارزش 89درصد بوده است. این به آن معنا است که میزان وصول چک‌‌ها نسبت به ماه گذشته از نظر تعداد و مبلغ حدود 2/ 0درصد کاهش یافته است.
چک برگشتی
بر اساس گزارش بانک مرکزی چک برگشتی به چکی اطلاق می‌‌شود که هنگام ارائه به بانک جهت وصول، به دلایلی مانند عدم مطابقت امضا، مغایرت تاریخ عددی و حرفی، مغایرت مبلغ حروفی با عددی چک، مسدود بودن حساب درخواست مشتری و کسری موجودی حساب، عدم پرداختشان با درخواست مشتری صادر می‌‌شود. تعداد و میزان چک‌‌های برگشتی در مقایسه با چک‌‌های معامله‌‌ای میتواند منعکس‌کننده روند فعالیت‌‌های اقتصادی باشد. افزایش میزان چک‌‌های برگشتی در مقایسه با چک‌‌های معامله‌‌ای که به علت فقدان یا کسری موجودی برگشت خورده‌‌اند، نشان میدهد که توان افراد برای پرداخت چک‌‌های خود کاهش یافته است. در فروردین سال جاری در کل کشور بیش از 471هزار فقره چک به ارزشی حدود 20هزار میلیارد تومان برگشت داده شده که نسبت به ماه قبل هم از نظر تعداد و هم از نظر مبلغ کاهشی بوده است. تعداد چک‌‌های برگشتی نسبت به اسفندماه سال گذشته 2/ 24درصد کاهش یافته است.
از نظر مبلغ هم چک‌‌های برگشتی فروردین سال جاری در مقایسه با اسفند ماه 6/ 37درصد کاهش را نشان میدهد. نگاهی به کل چک‌‌های مبادلهشده در فروردین سال جاری نشان میدهد از کل تعداد چک‌‌های مبادلهشده اسفند 1/ 9درصد و از نظر مبلغ 2/ 11درصد برگشت داده شده است. در فروردین1400 تعداد و میزان چک‌‌های برگشتی در کل مبادلات انجام‌شده به ترتیب 2/ 8درصد و 7/ 10درصد بوده است. بنابراین نسبت چک‌‌های برگشتی به کل چک‌‌های مبادله‌ای در مقایسه با فروردین سال گذشته از نظرتعداد حدود 11درصد و از نظر مبلغ حدود 6/ 4درصد رشد کرده است. بنابراین می‌‌توان نتیجه گرفت که قوانین جلوگیری از صدور چک توسط افراد بدحساب منجر به کاهش چک‌‌های برگشتی نشده و کاهش استفاده از چک به‌عنوان ابزار مبادله، دلیل اصلی کاهش تعداد چک‌‌های برگشتی بوده است.
فقدان موجودی
گزارش بانک مرکزی بیانگرآن است که در فروردین1401 در کل کشور حدود 457هزار فقره چک به ارزش حدود 19هزارمیلیارد تومان به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. درواقع در کل کشور از نظر تعداد 9/ 96درصد و از نظر ارزش 6/ 96درصد از کل چک‌‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است. درباره استان تهران نیز معادل 126هزار فقره چک به ارزشی بیش از 8هزارمیلیارد تومان به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است.
جزئیات مبادله چک در استان‌ها
بر اساس این گزارش در فروردین ماه 2/ 48درصد از چک‌‌های مبادله‌ای کل کشور کشور در سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی مبادله شده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها داشته‌‌اند. از نظر ارزش نیز بیشتر سهم مبادله متعلق به این استان‌ها بوده است. درباره چک‌‌های برگشتی در این ماه بیشترین نسبت چک‌‌های وصولی به کل چک‌‌های مبادله‌ای در استان‌ها به ترتیب به استان‌های گیلان، مازندران و البرز اختصاص یافته است و استان‌های کهگیلویه و بویر احمد، لرستان و خراسان شمالی پایین‌‌ترین نسبت تعداد چک‌‌های وصولی به کل چک‌‌های مبادلهشده در استان‌ها را به خود اختصاص دادهاند. بیشترین ارزش چک‌‌های وصولی به کل ارزش چک‌‌های مبادله‌ای در استان‌ها به ترتیب به استا‌‌های بوشهر، البرز و گیلان اختصاص یافته است و استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و خراسان جنوبی کمترین نسبت ارزش چک‌‌های وصولی به کل ارزش چک‌‌های مبادلهشده در استان‌ها را به خود اختصاص دادهاند.
درباره چک‌‌های برگشتی نیز بیشترین چک‌‌های برگشتی به کل چک‌‌های مبادله‌ای در استان‌ها، به ترتیب به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، خراسان‌شمالی اختصاص یافته است. استان‌های گیلان، مازندران، البرز نیز پایین‌‌ترین نسبت تعداد چک‌‌های برگشتی به کل تعداد چک‌‌های مبادلهشده را به خود اختصاص دادهاند. بیشترین نسبت ارزش چک‌‌های برگشتی به کل ارزش چک‌‌های مبادلهشده در استان‌ها به ترتیب به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، خراسان جنوبی اختصاص یافته است و استان‌های بوشهر، البرز و گیلان کمترین نسبت ارزش چک‌‌های برگشتی به کل ارزش چک‌‌های مبادلهشده در استان را به خود اختصاص دادهاند.
