رفتار شاخص تولید شرکت‌های بورسی در اردیبهشت بررسی شد
ترمیم رشد صنعت در میانه بهار
نمایی از فراز و فرودهای صنعت
بر اساس گزارش پژوهشکده پولی بانکی بانک مرکزی پس از کاهش قابل توجه تولید صنعتی در نیمه دوم سال1397 و ابتدای سال1398، رشد تولید این بخش از فصل چهارم 1398 روند صعودی به خود گرفت و این روند صعودی تا خردادماه1400 ادامه یافت. روند افزایشی رشد شاخص تولید در تابستان متوقف شد و رشد شاخص تولید در تیرماه و مردادماه به ترتیب به 1/ 3درصد و صفر درصد رسید. اما در پاییز مجددا روند رشد شاخص تولید صنعتی نزولی شد و رشد آن در ماه‌های پاییز نسبت به سال گذشته به بازه منفی یک تا صفر درصد رسید. در دی‌‌ماه و بهمن‌ماه رشد شاخص تولید صنعتی نسبت به سال گذشته به ترتیب منفی 1/ 0درصد و منفی 7/ 0درصد رسید. در ادامه روند نزولی ملایم، شاخص تولید صنعتی شرکت‌های صنعتی، این شاخص در اسفندماه نسبت به سال گذشته حدود 2/ 1درصد کاهش داشته است. در فروردین1401 این شاخص نسبت سال قبل 8/ 5درصد کاهش داشته که در دو سال اخیر بی‌سابقه بوده است. اما در اردیبهشتماه روند نزولی نرخ شاخص تولید صنعتی متوقف و رشد این شاخص به محدوده صفر بازگشت. بنابراین رشد این شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل به منفی 2/ 0درصد رسیده است.
بهبود رشد خودرو و قطعات
در محاسبه نرخ رشد تولید صنایع، صنایع شیمیایی، فلزات اساسی، خودرو و قطعات و صنایع غذایی به ترتیب دارای بیشترین وزن و اهمیت هستند. این گزارش که رشد گروه‌های مختلف صنعت نسبت به مدت مشابه در سال گذشته را مورد بررسی قرارد داده، بیانگر آن است که اگرچه رشد شاخص تولید محصولات شیمیایی در اردیبهشتماه نیز نسبت به سال گذشته منفی بوده، ولی در مقایسه با رشد این شاخص در فروردین می‌‌توان گفت که از شدت آن کاسته شده است. رشد صنایع شیمیایی در فروردین ماه منفی 6درصد بود که در اردیبهشت به منفی 8/ 1درصد رسیده است. فلزات اساسی در اردیبهشت با کاهش رشد مواجه بوده‌‌اند. به‌طوری‌که رشد این گروه در فروردین ماه معادل4/ 10درصد بوده؛ درحالی‌که در اردیبهشت به 8/ 1درصد رسیده است. بر خلاف فلزات اساسی که در اردیبهشت کاهش رشد را تجربه کردهاند، گروه خودرو و قطعات نسبت به فروردین رشد خوبی را تجربه کردهاند. در فروردین رشد گروه خودرو و قطعات معادل منفی 2/ 26درصد بود؛ اما در اردیبهشت رشد این گروه به 9/ 7درصد رسیده است. روند رشد منفی صنایع غذایی در اردیبهشت نیز تداوم یافت؛ به‌طوری‌که رشد این گروه در فروردین ماه معادل منفی 5/ 20درصد و در اردیبهشت معادل 5/ 22درصد بوده است.
وابستگی به صادرات و واردات
رشد تولید در برخی از صنایع به‌شدت به صادرات و واردات وابسته است. به همین دلیل است که رویه‌های صادراتی و گسترده یا محدود شدن بازار صادراتی از عواملی است که بخشی از تغییرات در تولید را توضیح می‌‌دهد. بر همین اساس این گزارش نشان می‌‌دهد در اردیبهشت سال جاری با وجود آنکه رشد شاخص تولید شرکت‌های صادرات‌محور شدید حدود صفر بوده، رشد شاخص تولید در شرکت‌هایی که کمتر به صادرات اتکا داشتند به بیش از 6درصد رسیده است. درباره واردات نیز درحالی‌که رشد شرکت‌های کمتر وابسته به واردات در بازه صفر درصد بود، اما رشد تولید شرکت‌های واردات محور بیش از 5 درصد بوده است.
کاهش سود حقیقی و قیمت‌‌گذاری دستوری
با وجود آنکه سودآوری در شرکت‌ها و صنایع مساله مالی به حساب می‌‌آید، با این حال باید به این نکته توجه کرد که برای تداوم و تولید و پایداری رشد در صنایع، داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات است. بر اساس این گزارش در میان صنایع مهم شرکت‌های خودروسازی و ساخت قطعات بدترین وضعیت را از نظر سودآوری دارند؛ به‌صورتی‌که این صنعت تنها صنعتی است که جمع سود خالص شرکت‌های آن منفی می‌‌شود. البته می‌‌توان گفت که در 9ماه 1400 تعداد شرکت‌های زیان‌‌ده در این صنعت کمتر از سال قبل شده است؛ اما زیان تولیدشده در این صنعت در 9ماه1400 تقریبا برابر با 9ماه1399 است که نشانه‌های ناامیدکننده‌‌ای از وضعیت سودآوری این صنعت است. صنعت فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی به ترتیب با 97 و 66درصد رشد سود اسمی 9ماهه نسبت به سال قبل بیشترین رشد در سودآوری در بین صنایع را داشته‌اند. به‌گونه‌‌ای‌که رشد سودآوری صنعت محصولات غذایی در 6ماهه و 9ماهه1400 نسبت به مدت مشابه در سال گذشته حدود صفردرصد بوده است. این نرخ رشدها برای صنعت دارویی نیز به ترتیب 22درصد و 30درصد بوده است. به عبارت دیگر می‌‌توان گفت ارزش حقیقی سودآوری این صنایع کاهش داشته است. به علاوه شرکت‌های زیان‌‌ده در این صنایع نیز در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته است. کاهش ارزش حقیقی سود این صنایع و افزایش تعداد شرکت‌های زیادن‌‌ده می‌‌تواند ریشه در قیمت‌‌گذاری دستوری این صنایع داشته باشد که حاشیه سود این صنایع را تحت تاثیر منفی قرار داده است.
محدودیت مالی و رشد صنعت
بر اساس گزارش پژوهشکده پولی و بانکی در اقتصاد ایران محدودیت نقدینگی در صنایع همواره از اصلی‌‌ترین مشکل‌‌های تولید برشمرده شده است. البته محدودیت مالی برای همه شرکت‌ها به یک اندازه نیست و در برخی شرکت‌ها شدیدتر و در برخی شرکت‌ها محدودیت مالی کمرنگ‌‌تر است. در این بخش از گزارش شرکت‌ها بر اساس شاخص محدودیت مالی به دو گروه با هم مقایسه شده است. در بازه‌هایی که رشد شرکت‌های با محدودیت مالی بیشتر پایین‌‌تر است، می‌‌توان گفت که فشار محدودیت مالی بر رشد تولید بیشتر از سایر دوره‌ها است. می‌‌توان گفت در سال‌های 1397 تا 1399 تقریبا در تمام دوره‌ها رشد شرکت‌هایی که محدودیت مالی شدیدتری داشتند کمتر از رشد شرکت‌های دیگر بوده است. در برخی برهه‌های زمانی مانند خرداد تا 1398 و آبان تا دی‌‌ماه 1399 این محدودیت اثر شدیدتری بر رشد تولید داشته است. اما از ابتدای سال1400 تا اردیبهشت1401 رشد دو گروه از شرکت‌ها که با توجه به محدودیت مالی بسیار نزدیک به هم بوده است. به عبارتی از ابتدای فروردین1400 تاکنون محدودیت مالی تغییرات و نوسانات تولید را به‌طور معناداری تحت تاثیر قرارنداده است.
