در ویژه‌نامه تحلیلی گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» بررسی شد
راه ریسک‌‌زدایی از صادرات
ویژه‌نامه «روز ملی صادرات» ضمیمه روزنامه است
همه این سوال‌ها در ویژه‌نامه مشترک روزنامه «دنیای اقتصاد» و هفته‌نامه «تجارت‌فردا» بررسی و پاسخ داده شده است. تازه‌ترین ویژه‌نامه تحلیلی «دنیای اقتصاد» و «تجارت فردا» همزمان با روز ملی صادرات (۲۹ مهرماه) تدوین شده است. در این ویژه‌نامه، کارشناسان و فعالان اقتصادی با تحلیل وضعیت گذشته و فعلی صادرات کشور به تشریح مشکلات مختلف این بخش می‌پردازند، پیش‌بینی خود از آینده صادرات را مطرح می‌کنند و البته توصیه‌هایی هم برای بهبود اوضاع فعلی صادرات دارند. از سوی دیگر، در این ویژه‌نامه تدابیر متولی تجارت کشور برای آینده صادرات غیرنفتی ایران و کاهش ریسک‌های صادرات نیز بررسی شده است.
ریسک‌‌هایی که کمرنگ خواهند شد
مصاحبه با رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران بخش مهمی از ویژه‌نامه تحلیلی گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» را تشکیل می‌دهد. رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران با تشریح عواملی که باعث کاهش روند رو به رشد صادرات غیرنفتی در نیمه نخست سال جاری شده‌اند، وضعیت این عوامل را در نیمه دوم امسال تشریح می‌کند. نرخ سود بانکی بالا، نوسانات احتمالی ارز، متنوع نبودن محصولات و مقاصد صادراتی از جمله مسائلی است که از نگاه «مجتبی خسروتاج» در کاهش صادرات غیرنفتی طی نیمه نخست امسال نقش داشته‌اند.
به اعتقاد رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، وقتی که صادرات غیرنفتی محدود به چند قلم عمده باشد و در طیف محصولات صادراتی تنوع وجود نداشته باشد بزرگ‌ترین آسیب چنین صادراتی این است که با کوچک‌ترین تغییری در قیمت‌های جهانی یا تغییرات دیگر در بازارها (مانند ظهور یک رقیب جدید که محصولات را با قیمت پایین‌تری عرضه کند) ارزش صادرات تحت تاثیر قرار گرفته و شاهد کاهش مقطعی صادرات خواهیم بود. در یک اقتصاد نفتی هم با کاهش یا افزایش قیمت نفت، درآمدهای نفتی متاثر می‌شود. در اقتصاد متکی به منابع غیرنفتی نیز اگر این اقلام محدود باشد، تغییرات بازار جهانی و تغییرات ساختار بازار می‌توانند بر صادرات غیرنفتی اثر بگذارند. وی با رشد آمارهای صادرات در نیمه نخست سال این طور تحلیل می‌کند که بخشی از مشکلات کاهش صادرات میتواند به‌صورت خرد و کالا به کالا مطرح شود، بخشی دیگر دلایل کاهش صادرات دلایل عمومی و کلان است. مهم‌ترین عامل عمومی در صادرات این است که صادرکننده‌ها اذعان می‌کنند توان صادرات رقابتی را ندارند. این مساله به نبود قیمت مناسب و کیفیت مطلوب محصولات تولیدی ایران بر می‌گردد که وی در این مصاحبه عوامل موثر بر این موضوع را توضیح می‌دهد.
تدابیر متولی تجارت
خسروتاج، تدابیر متولی تجارت کشور مسائلی که کاهش صادرات غیرنفتی را به دنبال داشته نیز بیان می‌کند. قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور بازرگانی از ثبات تجاری و در نظر گرفتن مشوق‌های صادراتی برای صادرکنندگان سخن می‌گوید و برنامه‌های دولت برای تسهیل صادرات را توضیح می‌دهد.
به اعتقاد وی، رشد صادرات نیازمند توجه نمایندگان مجلس و همه ارکان کشور است. وقتی می‌گوییم افزایش صادرات به یک عزم ملی نیاز دارد، دیگر نباید انتظار داشته باشیم که فقط یک دستگاه زیر بار مسوولیت آن برود. فضای کسب وکار، فضای قانون‌گذاری، فضای قضایی و موارد دیگر همه بر صادرات تاثیر می‌گذارد و به همین دلیل در همه بخش‌ها باید به صادرات توجه داشته باشند. خسروتاج تاکید دارد که با یک دستور و بخشنامه مساله صادرات حل نمی‌شود، بلکه باید سازمان به سازمان و دستگاه به دستگاه موضوع صادرات پیگیری شود.
رئیس سازمان توسعه تجارت ایران همچنین با برشمردن عواملی که میتواند ریسک تجارت در ماه‌های آتی سال را افزایش دهند، برنامه‌های پیش‌بینی شده برای کاهش ریسک تجارت در آینده را بیان می‌کند. خسروتاج در مورد وضعیت صادرات در نیمه دوم امسال توضیح می‌دهد: «اگر بسته حمایت از صادرات به‌طور کامل اجرا شود، نرخ کارمزد تسهیلات برای صادرکنندگان تا ۵/ ۱۳ درصد کاهش یابد، وعده‌های سازمان بنادر برای کاهش هزینه‌های بندری اجرایی شود، اگر حضور در نمایشگاه‌های خارجی استمرار پیدا کند و هیات‌های تجاری به کشورهای دیگر اعزام شده یا پذیرش شوند، اگر تجارت ترجیحی با کشورهای دیگر برقرار و گسترش یابد و...، آن وقت می‌توانیم بگوییم که دولت وظایف خود را به نحو احسن انجام داده است و از این به بعد خود صادرکنندگان باید تلاش کنند تا صادرات را افزایش دهند.» خسروتاج در مورد ثبات سیاست‌های تجاری کشور و تسهیل صادرات نیز می‌گوید: «قطعا این دغدغه تنها مربوط به بحث امروز ما نیست؛ این دغدغه از زمانی که آقای محمد شریعتمداری در دوره‌های گذشته وزیر بازرگانی بودند هم وجود داشت و امروز هم همچنان برای ما وجود دارد. واقعا ما تمایل داریم با هر ابزاری تجارت را تسهیل کنیم؛ مثلا مکانیزم کارت بازرگانی یا ثبت سفارش (اگر در مسیر صادرات مانع ایجاد می‌کنند و به تجارت لطمه می‌زنند) را حذف کنیم.»
وی در این مصاحبه درباره نوسانات ارزی و بحث صادرات نیز می‌گوید: «من معتقدم موضوعی که در نرخ ارز مهم به نظر می‌رسد ثبات نرخ ارز است. یعنی به جای اینکه مرتب اقتصاد کشور را با نوسان نرخ ارز متاثر کنیم، باید سعی داشته باشیم با یک نرخ بسیار پایدار و ثابت این را با یک رقم بسیار جزئی در طی سال حفظ کنیم. به‌عنوان مثال در کشورهای دیگر اگر تورم دو یا سه درصدی دارند براساس این تورم سعی می‌کنند نرخ ارز خود را با ثبات حفظ کنند تا همواره صادرکننده دغدغه این را نداشته باشد که ناگهان به واسطه ارزان شدن ارز، ضرر کند. اگر صادرکننده بداند یک نرخ ارز باثبات وجود دارد و سرمایه‌گذاری امروزش با ارزانی دلار متضرر نمی‌شود با آرامش خاطر بیشتر، کار می‌کند.
صادرکنندگان معمولا گلایه دارند که اگر ثبات نرخ ارز وجود نداشته باشد، نمی‌توانند برنامه‌ریزی کنند. اگر نرخ ارز بر فرض ۳۹۰۰ تومان و سیاست دولت ثبات ارز باشد، صادرکننده بالاخره سعی می‌کند کالایی را صادر کند که با این نرخ ارز توجیه اقتصادی برای صادرات داشته باشد. به همین دلیل ما برای اینکه بخشی از این نگرانی را حل کنیم، در مصوبه‌ای از سوی دولت (در اوایل سال جاری) صندوق ضمانت صادرات را موظف کردیم اگر صادرکننده‌ای به دلیل اینکه نرخ ارز بیشتر از سه درصد کاهش یافته متضرر شد، صندوق ضمانت صادرات آن را پوشش دهد.» خسروتاج در ادامه یادآور می‌شود: «البته صادرکنندگان اعلام کردند که این سه درصد زیاد است، بنابراین با صندوق ضمانت صادرات مذاکره کردیم تا بتوانیم این رقم را به یک درصد برسانیم، بنابراین حداکثر نوسان نرخ ارز متوجه صادرکننده یک درصد است و رقم بیشتر از آن را اگر صادرکننده بیمه صندوق ضمانت صادرات داشته باشد، میتواند نوسانات کاهش نرخ ارز خود را پوشش دهد.
افزایش نرخ ارز هم که برای صادرکننده‌ها مشکلی ندارد، آنها بیشتر نگران کاهش نرخ ارز هستند. اگر ۳۹۰۰ تومان تا ۳۹ تومان ارزان‌تر شود خود صادرکننده این ضرر ناشی از ارزانی ارز را می‌پذیرد، اما اگر ارزانی ارز از ۳۹ تومان نوسان بیشتری داشت، صندوق ضمانت صادرات این نوسان را می‌پذیرد و پوشش می‌دهد منتها لازمه بهره‌مندی از این حمایت آن است که صادرکننده برای بهره‌مندی از آن، خود را بیمه صندوق ضمانت صادرات کند.» اما رئیس سازمان توسعه تجارت یک توصیه قابل توجه دارد؛ وی می‌گوید: «ما باید از یک طرف فضای کلان اقتصادی را برای بنگاه مهیا کنیم تا رقابتی شود و از یک طرف خود بنگاه‌ها باید توانمندی خود را افزایش دهند تا رقابتی شوند. به همین دلیل نقش اتحادیه‌ها و اتاق‌ها که شرکت‌ها را بازسازی و برای فضای بازار رقابتی آماده می‌کنند، خیلی مهم است.»
وظیفه مسوولان و صادرکنندگان
از موضوعات دیگر بررسی‌شده در این ویژه‌نامه، بررسی عوامل توسعه صادرات غیرنفتی کشور است که مرتضی ایمانی‌راد، اقتصاددان در این باره نوشته است: «عوامل توسعه صادرات کشور تنها و تنها صادرکنندگان هستند. وظیفه مسوولان هم تنها و تنها رفع موانع آنها است، بنابراین مسوولان لازم نیست خیلی تئوری‌های صادرات را بدانند و پایان‌نامه خود را در زمینه صادرات نوشته باشند. تنها باید قبول داشته باشند که مرجع (تنها مرجع) مسائل و مشکلات صادرات کشور خود صادرکنندگان هستند و مسوولان باید در خدمت آنها باشند که مساله آنها حل شود.» وی عنوان کرده است: «آنچه باید تغییر کند زاویه نگاه و دیدگاه‌ها است. اگر دنبال سیاست جدیدی برای حل مساله صادرات باشیم در همان مسیر ۴۰ ساله افتاده‌ایم که تا الان خوب جواب نداده است. این تغییر نگاه یک کلید دارد. ما نباید به دنبال استراتژی توسعه صادرات باشیم، ما باید به دنبال تعامل بیشتر و گسترده‌تر با نظام جهان باشیم، آنگاه توسعه صادرات به‌عنوان نتیجه این تعامل شکل خواهد گرفت. اگر این تعامل شکل نگیرد پس مطمئن باشید که صادرات هم نمی‌تواند به‌صورت پایدار افزایش یابد.»
عامل ناپایداری صادرات کشور
پدرام سلطانی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز درباره ناپایداری صادرات کشور در تحلیلی نوشته است: «دلیل اول این مساله این است که تولید کشور در اندازه اقتصاد ما نیست. ما صادرات کالایی را باید انجام دهیم که تولید کرده باشیم. وقتی یک تولید قوی در کشور نداشته باشیم، طبیعی است که کالایی هم برای صادرات پیدا نمی‌کنیم. اما چرا تولید قوی در کشور خود نداریم؟ اصلا چرا چنین ادعایی وجود دارد؟» وی سپس به وضعیت شاخص تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بهار امسال اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «این شاخص نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۱ تا زمستان ۱۳۹۵ این نرخ به غیر از سال ۱۳۹۳ در سایر سال‌ها منفی بوده است. معنای آن، این است که در کشور ما نه‌تنها سرمایه‌گذاری انجام نشده، بلکه استهلاک‌های ناشی از سرمایهگذاریهای قبلی بر سرمایهگذاریهای جدید فزونی پیدا کرده است. در اقتصادی که پنج سال نرخ تشکیل سرمایه ثابت آن تقریبا منفی است، یعنی نوسازی در صنایع آن اقتصاد به عمل نمی‌آید، یعنی تکنولوژی وارد نمی‌شود، یعنی توسعه ظرفیت‌های تولیدی انجام نمی‌شود، در این شرایط پس قرار است چه کالایی صادر شود؟ نباید از اینکه صادرات ما روند نزولی به خود گرفته است تعجب کنیم.»
توصیه برای فرصت‌شناسی
«فرصت‌شناسی» نیز توصیه حسین سلاح‌ورزی، نایب رئیس دیگر اتاق بازرگانی ایران است که در این ویژه‌نامه به آن اشاره می‌کند. وی نوشته است: «قدرت درک همه مدیران ایرانی است که بدانند هرگز تا همیشه تاریخ، فرصت در اختیار نیست که بتوانیم با تاخیر و با رفتار پریشان و فرصت‌سوز به آرمان توسعه صادرات برسیم. کشورها و بازارهای بین‌المللی تمایلی ندارند که درنگ کنند تا این سرزمین، گرفتار‌ی‌های ذهنی‌اش برطرف شده و زیرساخت‌های نرم‌افزاری‌اش آماده و اختلافاتش با دنیا برطرف شود و بخواهد صادرات خود را متنوع و پایدار سازد. دنیا سازش را با ساز ایران کوک نمی‌کند و از تحولات جهانی تبعیت می‌کند.»
ارسال نظر