بررسی طرح اورژانسی گمرک ایران در کاهش دپوی کالا در بندر شهید رجایی و همچنین ترخیص سریع کالاهای وارداتی به کشور نشان می‌دهد که در طول روزهای اخیر و از زمان آغاز طرح بررسی اورژانسی در گمرک شهیدرجایی، بیش از ۱۰۰ پرونده در روز اول و در ادامه دست‌کم ۶۰ پرونده در روز دوم توسط مسوولان ارشد گمرک ایران و در حضور معاون فنی گمرک ایران بررسی و ارائه راهکار شده است.

در این بین، برخی کالاهای باقی‌مانده در گمرک از سال ۸۰ نیز مطرح بوده که به گفته مسوولان گمرکی، برخی از این موارد نیازمند اخذ مجوزهایی از جمله از سازمان حفاظت محیط‌زیست بوده‌اند که توسط واردکنندگان و صاحبان کالاها تعیین تکلیف نشده‌اند. مقامات گمرکی همچنین با بررسی برخی پرونده‌های باقی‌مانده از سال‌های ۹۳ و ۹۴ عنوان کردند که دلیل عدم خروج و ترخیص این کالاها از گمرک متفاوت بوده و برخی از مهم‌ترین دلایل توقف و رسوب این کالاها نیز در دو روز گذشته و همچنین روزهای آینده به منظور تعیین تکلیف بررسی خواهند شد. در عین حال، موضوع دسترسی برخی از دستگاه‌های مرتبط با واردات کالا به کشور نیز مطرح شده که مسوولان گمرکی معتقدند باید نوع نیاز و سطح دسترسی دستگاه‌هایی که در زمینه رسوب کالا در گمرکات نقش دارند مشخص شود. مدیران ارشد گمرک اعلام کرده‌اند که قرار است در طرح اورژانسی تا مدت زمان یک هفته تکلیف بیشتر کالاهای رسوب کرده و دپو موجود در بندر شهید رجایی مشخص شود.

برخی از مشکلات اساسی مطرح شده از سوی واردکنندگان مربوط به ثبت‌سفارش‌ها، ‌اتمام مهلت قانونی انجام پروسه واردات و لزوم اخذ مجوز دوباره از وزارت صمت و سایر دستگاه‌ها، مسائل مربوط به تخصیص ارز،‌ مباحثی در زمینه انتقال بدون ارز، اتمام مهلت کارت بازرگانی در حین انجام عملیات ورود کالا به گمرک و طی مراحل ترخیص کالا و... است. مسوولان گمرکی اعلام کرده‌اند با وجود اینکه گفته شده ۴۶ هزار کانتینر کالا در گمرک شهید رجایی رسوب کرده، اما زمانی می‌توان واقعا این میزان کالا را رسوب شده تلقی کرد که امکان ترخیص آن وجود نداشته باشد. در عین حال، ‌گمرک در روزهای اخیر فراهم شدن امکان ثبت‌سفارش بدون انتقال ارز و پیگیری آن در وزارت صمت از سوی وزارت اقتصاد را پیشنهاد و پیگیری می‌کند. همچنین از دیگر دلایل عمده عدم ترخیص کالا از گمرک در بررسی‌های اورژانسی یکی دو روز اخیر می‌توان به مسائل بانکی، ‌اعتبارات اسنادی، تخصیص و تامین ارز و ناتوانی واردکننده برای دریافت کد از بانک‌ها اشاره کرد. از موضوعات مهم بررسی شده در طرح اورژانسی ترخیص کالا از گمرک، موضوع مربوط به قوانین متروکه شدن کالاها و تعیین تکلیف این دست از کالاهای رسوب شده در بندر شهید رجایی است.

از ابتدای سال‌جاری تا پایان آذرماه امسال ۱۸ هزار و ۸۷۱ کانتینر کالا از مجموع ۴۲ هزار کانتینر کالای رسوب شده در گمرک،‌ متروکه اعلام شد،‌ با این حال تا یک هفته پیش صاحبان بیش از ۸ هزار و ۵۰۰ کانتینر کالا دارای اظهارنامه به گمرک مراجعه کرده‌اند. مقامات گمرکی می‌گویند بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد کالاهایی که به دلایل مشکل ترخیص و گذشت زمان قانونی متروکه اعلام شده‌اند، دارای ثبت‌سفارش هستند. در سال ۹۶ بیش از ۱۰ هزار کانتینر کالای موجود در گمرک به‌عنوان متروکه اعلام شده بود که پس از آن، ۴ هزار و ۸۰۰ مورد تعیین تکلیف شد. تبصره‌های ذیل ماده ۲۴ قانون گمرکی می‌گوید اگر کالایی درحال انجام تشریفات گمرکی است،‌ نمی‌تواند به‌عنوان متروکه اعلام شود.

مقامات گمرکی عنوان کرده‌اند که علاوه بر شناسایی موارد و مشکلات یاد شده در طرح اورژانسی ترخیص کالا از گمرک، موضوعاتی نیز پیرامون کالاهایی با علامت اغفال‌کننده نیز وجود دارد که طبق مقررات باید امحا شود. بررسی‌های میدانی از آخرین اقدامات اورژانسی گمرک ایران نشان می‌دهد که واردکنندگان برخی کالاها از جمله مواد اولیه و قطعات مورد نیاز خودروسازان، ملزومات مورد نیاز پتروشیمی‌ها، پارچه، تجهیزات پزشکی، ژنراتور، تجهیزات مربوط به مترو و کارخانه‌های لوازم‌خانگی و... در روزهای اخیر برای تعیین تکلیف کالاهای دپو شده در گمرک و همچنین حل‌وفصل مشکلات مراجعه داشته‌اند.