اهمیت سواحل مکران در قرن 21

پاسخ درباره تاکید مقام معظم رهبری بر توسعه سواحل مکران را باید در اهمیت ژئواکونومی و ژئواستراتژی در اقتصاد و سیاست بین‌الملل جست‌وجو کرد. امروزه سیاست که عاملی مهم در وزن ژئوپلیتیک نقاط مختلف جهان است، جای خود را به اقتصاد داده و به همین دلیل باعث اهمیت اقتصاد در عرصه راهبردهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شده است. از این‌رو امروزه در گروه‌بندی‌های نوین، ژئوپلیتیک پس از اقتصاد حرف اول را در دنیا می‌زند. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که ژئواکونومی چیست و چه ارتباطی با توسعه مناطق دارای اهمیت بالا از جمله سواحل مکران دارد؛ ابتدا باید تعریفی کوتاه از ژئواکونومی ارائه داد. ژئواکونومی در واقع از ترکیب سه عنصر جغرافیا، قدرت و اقتصاد شکل گرفته است. ژئواکونومی زمینه‌های اقتصاد پایه مناطق و نواحی است، یعنی سرزمین‌هایی که در اقتصاد بین‌الملل نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.

در تعریفی دیگر و ساده‌تر می‌توان ژئواکونومی را تاثیر داده‌های جغرافیایی بر داده‌های اقتصادی دانست که در این صورت، این داده‌های جغرافیایی که ثروت عظیم ملی را تشکیل می‌دهند به دو قسمت تقسیم می‌شوند:

۱. داده‌های جغرافیای طبیعی مانند کوه، دشت، دریا، سواحل صخره‌ای یا ماسه‌ای، جنگل، رودخانه، کویر، عمق سواحل باران و برف و آب و هوا.

۲. داده‌های جغرافیای مصنوعی از جمله پل، راه‌آهن، اسکله‌ها، ایجاد بندرگاه‌ها و پایگاه‌های لجستیک، انبارها و سایر زیرساخت‌ها و فاکتورهای اقتصادی مانند سرمایه‌گذاری و گسترش زیرساخت‌های اقتصادی که اهمیت بسیار وافری دارند.

داده‌های جغرافیای طبیعی که سواحل مکران از این حیث دارای اهمیت است شامل موارد زیر است:

۱. خط ساحلی زیبا و خیره‌کننده

۲. کوه‌های بیابانی که به دریا ختم می‌شوند

۳. کوه‌های مریخی

۴. تالاب صورتی

۵. گل‌افشان‌ها

۶. درخت‌های مکرزن

اما سواحل مکران صرفا شامل داده‌های جغرافیای طبیعی نیست؛ بلکه به لحاظ جغرافیای مصنوعی بسیار دارای حائز است که سطح ژئواکونومیک این سواحل را تا حد زیادی ارتقا می‌دهد. داده‌های جغرافیایی مصنوعی شامل ظرفیت بالقوه مکران برای توسعه زیرساخت‌ها در این منطقه است. اما اگر به پاسخ درباره تاکید مقام معظم رهبری بر توسعه سواحل مکران که در ابتدای این نوشته مطرح شد بازگردیم به این نتیجه می‌رسیم که دلیل این امر، اهمیت سواحل مکران هم به لحاظ ژئواکونومی و هم ژئواستراتژی است. موقعیت جغرافیایی و استراتژیک دریای مکران به‌دلیل قرارگرفتن در خارج از محدوده خلیج‌فارس و تنگه هرمز باعث می‌شود که کمتر در معرض تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی قرار بگیرد.  بر خلاف محیط‌زیست خلیج‌فارس، دریای عمان و اقیانوس هند با پیوند دادن ما به آب‌های آزاد این امکان را فراهم می‌سازند که توان تحرک میان آب‌های اقیانوسی ایران افزایش یابد. درست است که تفکر راهبردی دفاعی ایران در جنوب بر خلیج‌فارس متمرکز است اما به عقیده بنده چنانچه عقبه عملیاتی ایران قبل از ورود به خلیج‌فارس از دریای عمان طراحی شود توان استراتژیک ایران افزایش می‌یابد که از این طریق می‌تواند معادلات منطقه‌‍‌ای را تغییر دهد. آب‌های این منطقه به دلیل عمق استراتژیک ممتازی که دارند قدرت ایران را در برخورد با چالش‌های ژئواستراتژیک ارتقا می‌دهند؛ عمق استراتژیکی که برخی از کشورهای منطقه از آن برخوردار نیستند.  به همین دلیل است که در آینده‌ای نزدیک بیشتر از مکران خواهیم شنید. نباید از اهمیت ژئواکونومیک مکران غفلت کرد، چراکه توسعه شرق کشور نقش مهمی در اقتصاد کشور بازی خواهد کرد.

 

کامبیز مهدی‌زاده

مشاور معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری

اخبار مرتبط