فتح بازار همسایگان چه دست‌انداز‌هایی دارد؟ بخش خصوصی درس‌های تجارت با پاکستان را بررسی کرد
رفتار دوگانه متولی تجارت
البته در این نشست که توسط کارگروه تخصصی شورای گفت‌وگوی دولت و بخش‌خصوصی برگزار شد و نمایندگانی از دولت و بخش‌خصوصی حضور داشتند، ناهماهنگی بین دستگاهها مهم‌ترین عامل در عدم‌توسعه مناسبات تجاری بین ایران و پاکستان معرفی شد. در عین حال توصیه‌‌هایی نیز برای تهاتر، مسائل بانکی، تعرفههای ترجیحی و تجارت آزاد مطرح شد که بی‌ربط با صحبت‌های رئیس سازمان توسعه تجارت نبود. اگرچه علیرضا پیمان‌پاک از تشکیل اتاق تهاتر سخن به میان آورده است، اما در این نشست طراحی مکانیزم مشخص و وسعت دایره کالاهای مورد تهاتر مورد تاکید قرار گرفت. ضمن آنکه عنوان شد که ایران پیشنهادات خود را درخصوص تهاتر کالا به طرف پاکستانی ارائه کرده است، اما هنوز درخصوص روش‌های آن توافقی صورت نگرفته است. بخش‌خصوصی پیشنهاد داد که با توجه به تحریمها می‌توان تهاتر را از طریق صندوق‌های مالی که قابل‌تحریم نیستند، انجام داد. خبر دیگر پیمان‌پاک که درخصوص تعرفههای ترجیحی بود نیز یکی دیگر از مباحث مطرح شده در نشست مذکور بود. در این رابطه اعتقاد حاضران بر این است که موافقت‌نامه ایران و پاکستان اجرایی نشده و برقراری تعرفه ترجیحی نیز هنوز معلوم نیست، اما از آنجا که تعرفههای ترجیحی راهی برای برقراری تجارت آزاد است، سیاست‌های داخلی ایران می‌تواند مهم‌ترین مانع برای آن باشد. نبود رویکرد واحد در دستگاه‌های مربوط به تجارت خارجی مهم‌ترین موضوع در این رابطه است. در نشست کارگروه دولت و بخش خصوصی، نماینده وزارت امورخارجه به نکته‌ای جالب اشاره کرد. او از نبود رویکرد واحد برای برقراری روابط بین ایران و پاکستان در چارچوب تجارت آزاد در داخل کشور، انتقاد کرد و گفت: باید پیش از هر اقدامی تکلیف خود را در داخل مشخص کنیم که آیا می‌‌خواهیم به سمت تجارت آزاد برویم یا نه؟ وقتی لیستی شامل ۲ هزار قلم کالای ممنوعه از سوی ایران در حین مذاکرات برای انعقاد موافقت‌نامه تجارت آزاد ارائه می‌شود، واضح است که طرف پاکستانی تعجب می‌کند؛ چگونه ممکن است دو هزار قلم کالای ممنوع داشته باشیم و خواستار تجارت آزاد هم باشیم.
ممنوعیت‌ها و محدودیتهای ورود و خروج کالا از جذابیت تجارت شرکای تجاری با ایران می‌کاهد و همین موضوع موجب می‌شود تا رغبتی برای برقراری تجارت آزاد با ایران از سوی کشورهای هدف وجود نداشته باشد، بنابراین برای عملیاتی‌شدن تعرفههای ترجیحی و تجارت آزاد نیاز است که ممنوعیت‌ها و محدودیتهای وارداتی و صادراتی برداشته شود.
در نشست فعالان اقتصادی و نمایندگان دولت، کالاهای دارای مزیت‌‌های نسبی صادراتی به پاکستان نیز معرفی شدند که از جمله آنها می‌توان به سیمان، کاشی، سرامیک، شیر‌‌آلات، محصولات دارویی، لوازم خانگی، انواع مواد شوینده و مواد غذایی، میوه (سیب، گلابی، خرما و...) و غیره اشاره کرد.
تهاتر با پاکستان و ملزومات آن
علیرضا پیمان‌پاک رئیس سازمان توسعه تجارت از فعال‌شدن اتاق تهاتر کالا با پاکستان خبر داد. خبری که نشان می‌دهد اتاق تهاتر تشکیل شده است. این موضوع در حالی از سوی معاون وزیر صمت مطرح شد که نمایندگان دولت و بخش‌خصوصی در نشست کارگروه تخصصی شورای گفتوگو در این‌خصوص به اظهارنظر پرداختند. امینی نماینده سازمان توسعه تجارت دراین‌باره گفت: دنبال سازوکاری هستیم که از سوی اتاق مشترک و اتاق زاهدان پیشنهاد شود. بحث گاز و برنج یعنی از دست دادن فرصت. باید این دایره را گسترش دهیم. سعید سارویی، کارشناس وزارت جهاد‌کشاورزی نیز ضمن تاکید بر اهمیت برقراری روابط بر اساس تهاتر، گفت: این موضوع نیازمند طراحی یک مکانیزم مشخص است، اما هنوز مدلی طراحی نکرده‌ایم.
حمیدرضا جمشیدی، رئیس دایره تامین‌مالی صادرات بانک مرکزی از بی‌‌توجهی طرف پاکستانی به روش‌‌هایی که از سوی ایران برای برقراری تهاتر پیشنهاد می‌شود، سخن گفت. بر اساس اظهارات او بهرغم پیشنهاد روش‌‌هایی مانند پیمان پولی به طرف پاکستانی، همچنان به روشی مشخص نرسیدیم. استدلال دولت پاکستان این است که بانک مرکزی این کشور در امور بانک‌‌های خصوصی، دخل و تصرفی ندارد و نمی‌تواند آنها را مجبور کند که از مدل خاصی برای کار با ایران تبعیت کنند. با توجه به این وضعیت، مدل دیگری را طراحی کردیم؛ اما هنوز پاسخی دریافت نکردیم. به اعتقاد او خیلی نمیتوان به سیستم بانکی پاکستان امیدوار بود.
امان‌‌الله شهنوازی، نایب‌‌رئیس اتاق مشترک ایران و پاکستان به موضوع تهاتر اشاره کرد و پیشنهاد داد: برای این منظور صندوق مالی که قابل‌تحریم نیست، ایجاد شود. در واقع صندوقی که قابل نظارت باشد و بتوان به کمک آن بستر تهاتر را مهیا کرد.
تسهیل تردد کامیونها به پاکستان
پیمان‌پاک نیز عنوان کرده است که کامیونهای ما که سال‌ها در مرز پاکستان متوقف می‌شدند هم‌اکنون تا کویته پاکستان تردد دارند. درنشست کارگروه تخصصی شورای گفتوگو در این‌خصوص نیز مباحثی مطرح شد. دبیرکل اتاق مشترک ایران و پاکستان، پایان دادن به ترافیک سنگین در مرز میرجاوه و سرعت‌دادن به روند رفت‌‌وآمد کامیونها و ایجاد گیت جدید در مرز میرجاوه توسط کشور پاکستان را پیشنهاد داد.
جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌‌ونقل بین‌الملل سازمان راهداری و حمل‌‌ونقل جاده‌‌ای عمده تجارت با پاکستان را زمینی توصیف کرد که بیشترین و مستمرترین مشکلات را در مقایسه با سایر مبادی ورودی و خروجی رسمی به خود اختصاص می‌دهد. او میزان معطلی در مرزهای بین ایران و پاکستان را حدود ۶ الی ۷ روز دانست و این سوال را مطرح کرد که اگر قرار باشد سطح مناسبات افزایش پیدا کند چگونه مساله معطلی در مرزها را حل خواهیم کرد؟ چراکه بخش عمده علت این معطلی‌‌های ناشی از تصمیمات و برنامه‌‌‌هایی است که از سوی دولت پاکستان اجرا می‌شود. هدایتی مانع بعدی در برابر توسعه روابط ایران و پاکستان را توقف حمل یک‌‌سره از ایران به شهرهای این کشور به بهانه کرونا از مرز میرجاوه عنوان کرد و افزود: متاسفانه روند کنترل‌‌ها و توقف‌‌ها مضاعف شده و این تغییر سازوکار برای کامیونهای ایرانی مساله ایجاد کرده است؛ چراکه توان پاسخگویی لازم از نظر لجستیکی را ندارند و موجب افزایش هزینه تجاری برای ایرانی‌‌ها شده است. متاسفانه با پیشنهاد ایران برای ۲۴ساعته‌شدن فعالیت مرز هم مخالفت کردند. در این بین پیشنهاد دو خط خروج در مرز را دادیم که پاسخی دریافت نکردیم.
در ادامه محمود حسینی، نماینده گمرک دخالت در وظایف و ماموریت‌‌های گمرک در پایانه‌‌ها از سوی سایر دستگاهها را مورد انتقاد قرار داد و با تاکید بر حرفه‌‌ای‌بودن نمایندگان گمرک در مرزهای کشور، علت اصلی مشکلات گمرکی را دخالت سایر دستگاهها در امور این نهاد دانست. او با بیان این مطلب که زیرساخت‌های الکترونیکی در حال پیگیری است و به‌زودی نهایی می‌شود، تصریح کرد: از مرز بین ایران و پاکستان میعانات نفتی و مواد پتروشیمی صادر می‌شود و متاسفانه به دلیل ازدحام و صف‌‌های طولانی در مرز بهرغم تاکیدات بسیار مبنی‌بر ناامن‌بودن این وضعیت و احتمال بروز آتش‌‌سوزی، نتوانستیم اقدام لازم در این بخش انجام دهیم.
«تعرفههای ترجیحی فعال شده است»
«تعرفههای ترجیحی فعال شده است»؛ این خبر را پیمان‌پاک اعلام کرده است. خبری که در مورد آن شبهات زیادی وجود دارد. محسن عامری، مدیر دبیرخانه شورای گفتوگو در جلسه فعالان اقتصادی و نمایندگان دولت اجرای دقیق قرارداد تعرفههای ترجیحی، برقراری بستر مناسب برای واردات در مقابل صادرات کالا، امضای قرارداد تعرفه تجارت آزاد با کشور پاکستان و اعزام هیات تجاری و بر‌گزاری نمایشگاه تخصصی را پیشنهاد کرد.
در عین حال، فهیمه دامرودی، دبیرکل اتاق مشترک ایران و پاکستان با اشاره به اجرایی‌نشدن موافقت‌نامه تجارت ترجیحی که بین دو کشور منعقد شده، عنوان کرد: نیاز است اقلام مندرج در قرارداد تعرفههای ترجیحی کاهش یابد و تخفیف‌های حداقل ۳۰درصدی برای آن اقلام لحاظ شود. او همچنین رسیدن به تجارت آزاد با پاکستان را در راستای توسعه همکاری‌‌ها ضروری خواند. دامرودی، دبیرکل اتاق مشترک ایران و پاکستان در بخش گمرکات نیز بر اهمیت رایزنی با مقامات پاکستانی برای کاهش تعرفههای صادرات این محصول از ایران به پاکستان تاکید کرد و افزود: سال‌هاست که این تعرفه سنگین برای صادرات سیب درختی ایران از سوی دولت پاکستان بسته شده و روی سطح مناسبات دو کشور اثر منفی گذاشته است، بنابراین باید برای حل این مشکل رایزنی کرد. مراد نعمتی، مشاور امور بین‌الملل اتاق تهران در امور پاکستان با انتقاد از این مساله که از همان ابتدا چارچوب همکاری مشترکی بین دو کشور تعریف نشده است، گفت: ایران درباره اعمال تخفیف برای برخی اقلامی که در موافقت‌نامه تجارت ترجیحی آمده، نمی‌تواند پیشنهادی را مطرح کند چون گاهی یک‌‌شبه ممنوعیت صادرات برای همین اقلام تعیین کردهایم؛ البته همین موضوع از سوی پاکستانی‌‌ها نیز انجام شده و بنابراین باید گفت که موافقت‌نامه تجارت ترجیحی بین دو کشور اثرگذاری خود را از دست داده است. او خواسته اصلی بخش‌خصوصی را جلوگیری از ممنوعیت‌‌های صادراتی یک‌‌باره و یک‌‌شبه دانست.
محمود صفری نماینده وزارت امورخارجه اظهار کرد با روش‌ها سنتی و شناخته‌شده نمیتوان مشکلات ناشی از تحریم‌‌های همه‌‌جانبه را برطرف کرد و باید پیش از هر اقدامی مدل‌‌های جدیدی را برای مقابله با تحریمها، تعریف کنیم. او از نبود رویکرد واحد برای برقراری روابط بین ایران و پاکستان در چارچوب تجارت آزاد در داخل کشور، انتقاد کرد و افزود: باید پیش از هر اقدامی تکلیف خود را در داخل مشخص کنیم که آیا می‌‌خواهیم به سمت تجارت آزاد برویم یا نه؟ وقتی لیستی شامل ۲ هزار قلم کالای ممنوعه از سوی ایران در حین مذاکرات برای انعقاد موافقت‌نامه تجارت آزاد پیشنهاد می‌شود، واضح است که طرف پاکستانی تعجب می‌کند؛ چگونه ممکن است دو هزار قلم کالای ممنوع داشته باشیم و خواستار تجارت آزاد هم باشیم.
امینی نماینده سازمان توسعه تجارت هم گفت: نداشتن روابط بانکی به‌عنوان مهم‌ترین مشکل مطرح است. مذاکراتی هم داشتیم و امیدواریم بانک مرکزی اقداماتی را انجام دهد و اگر این مساله حل شود، روند تجارت بهبود پیدا می‌کند.
از استقرار رایزن بازرگانی تا راه‌اندازی مرکز تجاری
رئیس سازمان توسعه تجارت در بخش دیگری از سخنان خود به استقرار رایزن بازرگانی در پاکستان اشاره کرد و راه‌اندازی مرکز تجاری در این کشور را مورد اشاره قرار داد. پیمان‌پاک در این‌باره گفت: یکی از اقدامات ما فعال‌سازی مراکز تجاری ایران در خارج از کشور بوده است و در این‌باره مجوز فعال‌سازی مراکز تجاری را در کشورهای پاکستان، ارمنستان، ترکیه و جمهوری‌آذربایجان صادر کردیم که این مراکز به صورت تخصصی فعالیت دارند. او همچنین گفت: اعزام رایزنان بازرگانی به کشورهای هدف صادراتی را با جدیت پیگیری می‌کنیم که در این زمینه، رایزنان بازرگانی ایران در پاکستان و افغانستان مستقر شدند و رایزن بازرگانی ایران در ترکیه نیز به‌زودی کار خودش را آغاز خواهد کرد.
حذف آیین‌نامه‌های دست و پاگیر
رئیس سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه قواعد موجود در مسیر بازگشت ارز حاصل از صادرات، دردسر‌‌‌هایی برای صادرکنندگان ایجاد کرده بود، گفت: در آییننامه ضوابط تجاری و ارزی که در هیات‌دولت مصوب و ابلاغ شد این فرآیند‌‌ها تسهیل شد، در نتیجه بیشترین افزایش صادرات ماهانه در چهار سال اخیر، در مهر‌ماه گذشته رقم خورد. کمیته بررسی آیین‌نامه‌‌ها، ضوابط و قوانین را با کمک اتاق بازرگانی تشکیل دادیم، زیرا صد‌‌ها آییننامه و مقررات موجود در امر صادرات، اگر برای صادرکننده، گیج‌کننده نباشد قطعا دست و پاگیر است. بسیاری از این آیین‌نامه‌‌ها و ضوابط با یکدیگر تعارض دارند و نقص‌‌های موجود در بسیاری از این آیین‌نامه‌‌ها، مانع توسعه صادرات است که این آیین‌نامه‌‌ها به‌زودی حذف خواهد شد.
وی با بیان اینکه تدوین نقشه‌راه تجارت ایران بر مبنای هدف‌‌گذاری افزایش ۳۵میلیارد دلاری صادرات، نخستین اقدام در زمان مسوولیت سازمان توسعه تجارت بود، ادامه داد: در این فرآیند به کمک اتاق‌های مشترک بازرگانی و کارشناسان، کشورهای هدف صادراتی را دسته‌بندی و اولویت‌بندی کردهایم که به‌زودی برنامه ما مبنی‌بر اینکه به چه کشوری چه کالایی باید صادر کنیم نهایی می‌شود ضمن اینکه چالش‌های مربوط در حوزه لجستیک، گمرکات و توسعه بازار نیز احصا خواهد شد. پیمان‌پاک اعلام کرد که با همکاری سازمان برنامه و بودجه، میزان مشوق‌‌های صادراتی را در بودجه سال آینده به دوبرابر افزایش دادیم.
وی با بیان اینکه از ظرفیت همه دستگاهها در موضوع افزایش صادرات استفاده می‌کنیم، گفت: با همکاری ارتش، حمل و نقل هوایی کالاهای صادراتی را اجرایی کردیم تا هزینه‌‌ها را برای صادرکننده‌‌ها کاهش دهیم. رئیس سازمان توسعه تجارت گفت: ارتباط سامانه جامع تجارت با گمرک مصوب شده و هم‌اکنون این ارتباط درباره قیمت پایه صادراتی در حال برقراری است؛ ضمن اینکه ارتباط با سازمان امور مالیاتی نیز در این سامانه آغاز شده است که تا پایان سال می‌‌توانیم یک کالا را از مبدأ تا مقصد رصد کرده و چالش‌های آن را مدیریت و رفع کنیم. سامانه جامع تجارت توسط وزیر صمت مدیریت و پایش می‌شود.
