«یونیدو» با انتشار گزارش شاخص تولیدات صنعتی در فصل سوم ۲۰۲۱ اعلام کرد

بارانداز رشد صنعتی جهان

دنیای‌اقتصاد - محمدحسین شاوردی : «یونیدو» از نرخ رشد تولید صنعتی در سومین فصل سال رونمایی کرد. جهان در فصل سوم ۲۰۲۱ توانست رشد صنعتی بیشتری را نسبت به مدت مشابه سال قبل با نرخ ۷/ ۵درصد تجربه کند. با وجود این دستاورد مهم که بخشی از آن به واسطه مهار کرونا از مجرای تزریق حجم عظیمی واکسن در جهان حاصل شده است، افت نرخ رشد تولیدات صنعتی جهان از حدود ۱۸درصد در فصل دوم به کمتر از ۶درصد در فصل سوم، گویای فشاری است که از شیوع سویه‌‌‌های جدید کووید-۱۹و بروز دوباره محدودیت‌ها در برخی از مناطق جهان ناشی شده است. به نظر می‌رسد، کرونا دوباره تاثیر منفی خود را بر شاخص تولیدات صنعتی جهان گذاشته است تا صنایع جهان در راند سوم ۲۰۲۱ بارانداز شوند. استمرار روند کاهشی رشد تولیدات صنعتی چین برای دومین فصل پیاپی در چین در فصل سوم ۲۰۲۱ یکی از نشانه‌‌‌های این وضعیت است.

افول رشد صنعت در چین تاثیر زیادی بر افت رشد تولید صنعتی در فاصله فصل دوم تا فصل سوم 2021 داشته است. گزارش سازمان توسعه صنعتی ملل متحد از وضعیت صنایع جهان در فصل سوم 2021 گویای لزوم توزیع عادلانه‌‌‌تر واکسن در جهان در کنار توجه بیشتر به اعمال هوشمندانه محدودیت‌های کرونایی است. گزارش «یونیدو» نشان می‌دهد، صنایع دارای سطح فناوری بالاتر، از نظر رشد تولید، وضعیت بهتری را تجربه کرده‌اند. صنعت خودرو که با تولید محصولات سبک، تریلر و نیمه‌تریلر شناخته می‌شود، بدترین افت را با رشد حدود منفی 9درصد داشته، در حالی که بخش داروسازی بهترین رشد را با حدود 16درصد تجربه کرده است. طی فصل سوم 2021 در مقایسه با فصل سوم 2020 در میان گروه‌‌‌های صنعتی، تنها تولیدات گروه وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیمه‌تریلر و سیگار با کاهش همراه بوده‌‌‌اند. کاهش سرعت رشد تولیدات صنعتی جهان چنان زیاد بوده که علاوه بر چین، دامان اقتصادهای صنعتی و کشورهای درحال توسعه را هم در فصل سوم 2021 گرفته است. البته افت رشد صنعتی در فاصله فصل دوم تا سوم 2021 در چین بدتر بوده است. به‌رغم این وضعیت، «یونیدو» پیش‌بینی کرده است که جهان تا پایان سال 2021 شاهد تحقق رشد 3/ 7درصدی تولیدات صنعتی باشد. پیش‌بینی «یونیدو» رشد تولید صنعتی در سال 2021 به میزان 3/ 7درصد است؛ اما آمریکای‌شمالی وضعیتی به‌مراتب بهتر از سایر نقاط جهان خواهد داشت. در واقع، بهترین پیش‌‌‌‌بینی رشد تولید صنعتی در سال 2021 مربوط به آمریکای شمالی با نرخ 6/ 9درصد است که این موضوع از تغییر وضعیت جهان و تبدیل شدن آمریکای‌شمالی به نیروی پیشران توسعه صنعتی به جای چین رو به افول، حکایت دارد. البته چین کماکان رشد مثبت صنعتی را تجربه خواهد کرد؛ چرا که براساس گزارش «یونیدو»، بدترین پیش‌بینی رشد تولید صنعتی در سال 2021 مربوط به کشورهای کمتر توسعه‌یافته با منفی 7/ 2‌درصد و آفریقا با نرخ 2/ 3 درصد است. بررسی گزارش جدید «یونیدو» از شاخص تولیدات صنعتی جهان نشان می‌دهد، وزن هر یک از مناطق جهان در تداوم رشد صنعتی متفاوت است؛ نرخ رشد تولید محصولات صنعتی در کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی بیشترین سهم را از رشد صنعتی جهان با بیش از 56‌درصد دارد و چین در رده بعدی است. کشورهای درحال توسعه و نوظهور هم با سهم حدود 15درصدی در رده آخر مناطق جهان از نظر تاثیرگذاری بر رشد تولید صنعتی در سال 2021 هستند. بر این اساس برای پرهیز از افت بیشتر رشد تولید صنعتی در فصل چهارم 2021 باید نحوه توزیع واکسن در جهان عادلانه‌‌‌تر شود؛ هرچند خطر شیوع سویه‌‌‌های جدید احتمالا به تشدید محدودیت‌ها و مهار رشد اقتصادی در برخی از مناطق، از جمله اروپا منجر خواهد شد که باید برای آن تدابیری اندیشیده شود؛ موضوعی که بی‌توجهی به آن دوباره جهان را به سمت نرخ‌های رشد صنعتی منفی می‌برد. مصداق این موضوع، صنعت خودرو و کمبود جدی قطعاتی مثل چیپ و پردازنده‌‌‌های هوشمند است که تولید خودرو را با وقفه روبه‌رو کرده است.  

بیشترین رشد تولیدات گروه‌‌‌های صنعتی جهان طی فصل سوم 2021 نسبت به فصل مشابه 2020 با افزایش حدود 16درصدی متعلق به محصولات اصلی دارویی است. وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیمه‌تریلر نیز با کاهش حدود 9/ 8درصدی کمترین رشد را طی مدت مذکور به خود اختصاص داده‌اند.

بارانداز رشد صنعتی جهان که در نتیجه تداوم وضعیت استثنایی کرونا به وقوع پیوسته، از تداوم سایه سنگین کرونا بر صنعت در جهان حکایت دارد. به‌رغم چشم‌‌‌انداز مثبت تولید در سال 2021، روایت «یونیدو» از آتیه نامطمئن تولید صنعتی در جهان بدون کنترل کرونا خبر می‌دهد. فعلا صنعت در فاز سوم رشد فصلی توانسته است خاطره بد سال 2020 را فراموش کند اما سقوط آزاد سریع رشد تولید صنعتی در جای‌جای جهان موجب شده است تا امکان غلتیدن به نرخ‌های منفی رشد در بخش صنعت در سال 2022 وجود داشته باشد.

  صنایع برنده و بازنده در فصل سوم 2021

صنایع با نرخ تکنولوژی بالا از بیشترین نرخ رشد در فصل سوم 2021 برخوردار بوده به‌طوری که توانسته در این دوره زمانی 1/ 7درصد رشد کند. نرخ رشد صنایع با تکنولوژی پایین اما درکمترین سطح ممکن قرار داشته است. نرخ رشد صنایع با سطح تکنولوژی متوسط هم در میانه گروه قرار داشته و جایی در محدوده صنایع با نرخ تکنولوژی بالا و صنایع با نرخ تکنولوژی پایین قرار دارد.  در این دوره زمانی، از 23رشته صنعت مختلف با سه سطح از تکنولوژی پایین، متوسط و پایین، و متوسط و بالا، 8بخش رشد منفی و 15 بخش رشد مثبت را تجربه کرده‌‌‌اند.

به‌نظر می‌رسد در بین همه صنایع بخش حمل و نقل و به‌طور ویژه خودروسازی مهم‌ترین فعالیتی است که بدترین سطح از رشد را تجربه کرده است. در کنار این بخش مهم، تجهیزات حمل و نقل وضعیتی نزولی را تجربه کرده ضمن اینکه صنایعی همچون «دوده و پتروشیمی»، «چاپ»، «چرم و تولیدات وابسته»، «پارچه و منسوجات»، «سیگار» و «پوشاک» هم نرخ منفی رشد تولید را سپری کرده‌‌‌اند. از آن‌سو وضعیت در برخی صنایع بسیار خوب بوده و در برخی نیز مثبت شده است.  گزارش تولیدات صنعتی جهان در فصل2021 نشان می‌دهد صنعت غذا و نیز بخش تولید نوشیدنی نرخ پایینی از رشد مثبت را در فصل سوم 2021 تجربه کرده‌‌‌اند. هردو بخش در زمره صنایعی هستند که نرخ پایینی از تکنولوژی در آنها به‌کار رفته است. بخش «محصولات فلزی» هم به‌رغم نرخ پایین‌تر تکنولوژی از نرخ رشد بالایی برخوردار بوده و بر شاخص یونیدو تاثیر گذاشته‌‌‌ است. بخش چوب و تولیدات چوبی هم به‌رغم نرخ پایین تکنولوژی موفق‌شده نرخ نسبتا بالایی از رشد را در فصل سوم 2021 تجربه کند. بخش کاغذ و تولیدات وابسته نیز گرچه رشدی مثبت را در این دوره زمانی به ثبت رسانده اما رشد این صنعت آنقدر نیست که بتوان از اثر صنعت کاغذ بر کل تولید صنعتی جهان سخن گفت. همچنین بخش مبلمان نیز با نرخ پایین برخورداری از تکنولوژی و رشد اندک تاثیر کمی روی شاخص جهانی تولید صنعتی داشته است. به نظر می‌رسد بخش‌‌هایی که بیشترین اثر را روی تولید صنعتی جهان در راند سوم سال2021 داشته‌‌‌اند، دو بخش «محصولات شیمیایی» و «تولیدات دارویی» بوده‌اند که ضمن کسب نرخ بسیار بالایی از رشد، سطح بالایی از تکنولوژی ساخت نیز در آن استفاده شده است.

سه بخش «کامپیوتر و قطعات وابسته»، «محصولات الکترونیکی» و «ماشین‌‌‌آلات» از جمله بخش‌‌هایی هستند که در کنار نرخ بسیار بالای رشد تولید از تکنولوژی بالایی در تولید خود استفاده کرده و اثر بالایی را بر شاخص جهانی یونیدو گذاشته‌‌‌اند. سه بخش «لاستیک و پلاستیک»، «محصولات معدنی غیرفلزی» و «فلزات اساسی» هم با نرخ تکنولوژی متوسط و رشد معمول از دیگر بخش‌‌هایی هستند که تاثیر محدود و مشخصی روی شاخص تولید صنعتی جهان در فصل سوم 2021 گذاشته‌اند. بخش «سایر صنایع» هم با نرخ متوسطی از تکنولوژی، نرخ مناسبی از رشد تولید را تجربه کرده است.

  رشد صنعتی در سه منطقه جهان

از یک منظر دیگر نیز می‌توان به بررسی وضعیت رشد تولیدات صنعتی در فصل سوم 2021 پرداخت. تقسیم‌‌‌بندی صنایع مختلف از منظر کم‌رشد و پررشد در سه منطقه از جهان یعنی؛ جهان صنعتی و توسعه‌یافته، چین و کشورهای درحال‌توسعه به‌جز چین می‌تواند ارزیابی جالبی از پراکندگی صنعت در سال2021 در کره‌زمین بدهد. برای نمونه چین از 16 بخش و صنعت مختلف، 4بخش منفی و 12 بخش مثبت و روبه رشد داشته است. بیشترین میزان از رشد در این کشور در صنعت دارویی تجربه شده ضمن اینکه کمترین رشد را بخش منسوجات و پارچه در این کشور داشته است. بیشترین میزان رشد در آمریکای‌شمالی در صنعت ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات به‌دست آمده و از آن‌سو، بخش خودرو و وسایل نقلیه روندی به‌شدت نزولی را تجربه کرده است.

نکته جالب گزارش وضعیت صنعت در جهان درحال‌توسعه است که به‌جز بخش کامپیوتر و قطعات وابسته، در همه بخش‌ها روندی صعودی را به خود دیده است. از بعد جغرافیا، منطقه آسیا-پاسیفیک کماکان بیشترین میزان رشد را در شاخص تولیدات صنعتی به نسبت سایر قاره‌‌‌ها دارد و آمریکای‌لاتین در رده بعدی قرار دارد. اروپا سومین بخش پررشد در گزارش یونیدو بوده و آفریقا نیز در رتبه آخر قرار داشته است.

این وضعیت در فصل سوم2021 در مقایسه با فصل مشابه سال قبل رخ داده است. در بررسی وضعیت اتحادیه اروپا، نکته جالب به نرخ پایین رشد تولیدات صنعتی در فصل سوم در بین کشورهای صنعتی مربوط است که نباید به‌سادگی از کنار آن گذشت. در این اتحادیه، سه کشور لیتوانی، بلژیک و ایرلند بیشترین رشد را در سومین فصل سال تجربه کرده‌‌‌اند در حالی که آلمان، فرانسه و اسپانیا در بین 27 عضو حوزه یورو کمترین نرخ‌های رشد را کسب کرده‌‌‌‌اند.