انزوای آمریکا در تجدید تحریم‌ها
این درحالی است که مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید کرده‌اند ،اما به نظر می‌رسد این تایید نتوانسته روند تلاش‌های آمریکا برای از میان بردن توافق هسته‌ای را متوقف کند. واقعیت این است که مبارزه ترامپ با توافق هسته‌ای تا اندازه زیادی محصول رقابت‌های سیاسی داخلی در آمریکاست. به ویژه ترامپ مایل است یکی از دستاوردهای مهم حزب دموکرات را از بین ببرد. همچنین جمهوری‌خواهان همواره از این توافق متنفر بوده‌اند و اکنون که رئیس‌جمهور از جناح آنهاست فرصت را غنیمت شمرده و بر تلاش‌های خود برای از میان بردن توافق یا ایجاد تغییرات بزرگ در آن افزوده‌اند.
آنها مایلند حتی اگر توافق باقی ماند، برخی بندهای آن تغییر کند تا ثابت شود آنچه دولت باراک اوباما امضا کرده ناقص بوده است. صرف نظر از این رقابت‌ها، ترامپ و جمهوری‌خواهان باید بدانند که لغو توافق هسته‌ای با ایران تبعات بالقوه فراگیرتر دارد که تضعیف نفوذ و اعتبار آمریکا در سطح بین‌المللی یکی از این تبعات است. خروج از توافق هسته‌ای نه تنها تردیدهایی درباره ظرفیت آمریکا برای پایبندی به توافق‌های دیپلماتیک ایجاد می‌کند، بلکه ضربه‌ای جدید به روابط آمریکا و همپیمانان اروپایی این کشور وارد خواهد کرد. روابط آمریکا و اروپا بر پیوندها و ائتلاف‌هایی استوار است که برای امنیت ملی آمریکا و نفوذ سیاسی این کشور حیاتی است و واقعیت این است که این پیوندها و ائتلاف‌ها در دو سال اخیر به‌طور جدی متزلزل شده است. اخیرا ترامپ با اعلام خروج آمریکا از پیمان آب‌و‌هوایی پاریس موجب خشم کشورهای اروپایی شد و مدتی است تردیدهایی درباره تضمین‌های امنیتی آمریکا به اروپا در چارچوب پیمان آتلانتیک شمالی - ناتو - به‌وجود آمده است.
ایران به اعتراف نهادهای بین‌المللی به توافق هسته‌ای پایبند بوده و اگر آمریکا به هر دلیل بخواهد از آن خارج شود عملا با مخالفت اروپایی‌ها مواجه خواهد شد. ابزار اصلی تلاش‌های دولت آمریکا برای از میان بردن توافق هسته‌ای، تغییر محتوای این توافق است. دولت آمریکا بارها اعلام کرده از توافق خارج خواهد شد مگر آنکه تغییرات یکجانبه در آن ایجاد شود. این تقاضا به باور تحلیلگران طوری تدوین شده که سبب از میان رفتن توافق شود.کارشناسان می‌گویند دولت‌های اروپایی اکنون با دولتی در آمریکا مواجه هستند که به دلایل غیرقابل فهم برای دیگران از پیمان‌های بین‌المللی خارج می‌شود. به همین دلیل، هم پیمانان آمریکا به زودی روش‌هایی برای نادیده گرفتن درخواست‌های آمریکا خواهند یافت. در واقع هر گونه تلاش آمریکا برای تغییر محتوای توافق هسته‌ای به معنای نقض این توافق و توهین به طرف‌های دیگر مذاکره هسته‌ای است. ترامپ با ایجاد ابهام درباره افق توافق هسته‌ای سبب تضعیف آن شده زیرا این ابهام ریسک همکاری با ایران را برای شرکت‌ها و بانک‌های خارجی که مایلند به ایران بازگردند افزایش می‌دهد.
احتمال اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران سبب شده بسیاری از شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ و بین‌المللی از همکاری با ایران اجتناب کنند. حضور دوباره در اقتصاد جهان، یکی از اصلی‌ترین فوایدی است که دولت ایران امیدوار بود با امضای توافق هسته‌ای کسب کند. تهدید مکرر به اعمال مجدد تحریم‌ها سبب ایجاد ابهام شده و شرکت‌های خارجی را به این نتیجه می‌رساند که کارکردن با ایران غیر ممکن است. اگر ایران به این نتیجه برسد که شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ تحت تاثیر تهدید آمریکا از همکاری اجتناب می‌کنند و سودی از توافق هسته‌ای نصیب ایران نخواهد شد، احتمال از میان رفتن این توافق بسیار افزایش خواهد یافت.
اگر ایران از توافق خارج شود منزوی خواهد شد. اما میزان انزوای آمریکا در بلندمدت عمیق‌تر خواهد بود زیرا هم‌پیمان‌های این کشور ممکن است به این باور برسند که دولت آمریکا نقض عهد کرده و توافقی را که موفق بوده از بین برده است. اگر توافق هسته‌ای از میان برود احتمالا ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را که موجب نگرانی غرب بوده از سر خواهد گرفت اما از میان رفتن توافق لطمات بزرگ تری به روابط آمریکا و شرکای اروپایی این کشور وارد خواهد کرد.
در صورت تحقق این سناریو، آمریکا منزوی شده و توانایی این کشور برای مذاکره با دیگر کشورها و در دیگر پیمان‌های بین‌المللی تضعیف می‌شود. از دید بسیاری از مخالفان سرسخت توافق هسته ای، مهم‌ترین نقص این توافق آن است که در آن به دیگر فعالیت‌های ایران در خاورمیانه پرداخته نشده است. آنها معتقدند تاثیرگذاری ایران در لبنان، عراق و سوریه با منافع آمریکا و متحدان آن در تضاد است، اما این گروه از مخالفان توافق هسته‌ای باید بدانند حفظ این توافق بهترین راه برای آغاز گفت‌وگو درباره دیگر مسائل مورد اختلاف و تنازع بین ایران و آمریکاست.
در واقع تا وقتی پرونده هسته‌ای بین ایران و آمریکا باز باشد هیچ یک از دو طرف نمی‌توانند یا مایل نیستند به رفع دیگر اختلاف‌ها و موارد تنش زا بپردازند. اگر توافق هسته‌ای از میان برود در حقیقت دولت آمریکا باب گفت‌وگوهای بیشتر بر سر موضوعات دیگر را بسته است. دو طرف می‌توانند بر سر موضوعاتی نظیر مهاجرت، مسائل زیست محیطی و مبارزه با تروریسم به گفت‌وگو بپردازند. محتمل ترین نتیجه توقف فرآیند دیپلماتیک، افزایش تنش‌ها بین ایران و آمریکا خواهد بود و هیچ تضمینی وجود ندارد که این تنش‌ها در نهایت به درگیری نظامی مستقیم یا غیر مستقیم منجر نشود.
این احتمال عامل نگرانی عمیق مقامات اروپایی است. برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا که از ماجراجویی‌های آمریکا در خاورمیانه لطمه دیده‌اند، تلاش‌های دولت ترامپ برای از میان بردن توافق هسته‌ای، عاملی برای نگرانی و هراس بوده است. بسیاری از مقامات اروپایی انگیزه پیدا کرده‌اند تا در برابر سیاست آمریکا در قبال توافق هسته‌ای مقاومت کنند، حتی اگر این مقاومت در برابر خواسته یک هم پیمان قدیمی، تبعاتی داشته باشد.یکی از کارشناسان کالج سلطنتی لندن می‌گوید: «از دید اروپایی‌ها مساله هسته‌ای حل شده و این انتظار وجود دارد که مذاکرات درباره موضوعات دیگر آغاز شود. اینکه آمریکا بخواهد بار دیگر موضوعی را که دو سال پیش درباره آن توافق حاصل شده مطرح کند و سبب پدید آمدن مجدد همان نگرانی‌ها شود، برای اروپایی‌ها مورد قبول نیست.»
نکته مهمی که آمریکایی‌ها باید به آن توجه کنند این است که قدرت تحریم‌های اولیه علیه ایران که به آغاز مذاکرات هسته‌ای منجر شد، عمدتا حاصل حمایت اتحادیه اروپا، چین و روسیه از آن تحریم‌ها بود. تاثیرگذاری فشارهای مالی که بر ایران وارد شده به حمایت و همراهی آن کشورها وابسته بود زیرا آمریکا با ایران مراودات تجاری و مالی نداشته است. تحریم‌های فراملی که از سوی آمریکا بر ایران اعمال شد شرکت‌های بین‌المللی خارجی را وادار کرد به تحریم‌ها پایبند باشند اما حمایت‌های سیاسی اروپا عامل تاثیرگذاری این تحریم‌ها بود و اجازه نداد آمریکا در اعمال تحریم‌ها منزوی شود.
اما اکنون اعمال مجدد تحریم‌های بین‌المللی به انزوای آمریکا منجر می‌شود. ایران به مفاد توافق هسته‌ای پایبند بوده در نتیجه احتمال آنکه همان ائتلاف فراگیر علیه این کشور تشکیل شود بسیار کم است. شرکت‌هایی که به خاطر مراوده با ایران مورد جریمه احتمالی آمریکا قرار می‌گیرند ممکن است به این نتیجه برسند که زیان این همکاری تجاری بیش از سود آن است. برخی کشورهای اروپایی در واکنش به این احتمال، بررسی موضوع مستثنی کردن شرکت‌های خود از تحریم‌های فراملی آمریکا علیه ایران را آغاز کرده‌اند. هدف اصلی، حفظ منافع اقتصادی و تداوم همکاری با ایران است.
دولت‌های اتحادیه اروپا تلاش کرده‌اند با بخش‌های تجاری خود مذاکره کنند تا راه‌هایی برای تضمین ادامه همکاری با ایران بیایند طوری که ایران از پایبندی به توافق هسته‌ای سود مورد انتظار خود را ببرد. نهادهای بزرگ‌تر اتحادیه اروپا که در معرض جریمه احتمالی آمریکا هستند ممکن است همکاری با ایران را بسیار پرریسک قلمداد کنند اما با توجه به تمایل اتحادیه اروپا به ایستادن در برابر خواسته ترامپ، قدم‌های بزرگ‌تری برای تشویق نهادهای متوسط و کوچک به همکاری با ایران برداشته شده است.
ارسال نظر