آمریکا در انتظار همراهی اروپا
ترامپ در یک سالی که در کاخ سفید مستقر بوده از برخی توافق‌ها و پیمان‌های بین‌المللی خارج شده و بارها اقداماتی انجام داده که مخالف توصیه مشاوران بوده است. حالا هم ممکن است درخصوص توافق هسته‌ای ایران همان رویه‌ها را دنبال کند. به همین دلیل ضروری است برخی تبعات خروج آمریکا از این توافق بیان شود. نخستین واقعیت این است که خروج آمریکا از توافق هسته‌ای بدون دلیل و منطق قابل قبول برای دیگر طرف‌های این توافق، عملا آمریکا را در انزوا قرار خواهد داد.
درست است که به دلایل مختلف آمریکا نفوذ سیاسی و اقتصادی زیادی در جهان دارد اما متقاعد شدن برخی کشورهای اروپایی و آسیایی به همراهی با تحریم‌ها علیه ایران قبل از سال ۲۰۱۵ صرفا حاصل این نفوذ نبود. آنها در این همراهی مجبور بودند بسیاری از منافع خود را زیر پا بگذارند. آنها به این دلیل ایران را تحریم کردند که متقاعد شدند برنامه هسته‌ای ایران باید مهار شود و آمریکا راهی دیپلماتیک برای رفع این نگرانی ارائه کرد. حال اگر آمریکا به‌طور یکجانبه از توافق بین‌المللی خارج شود، توافقی که ایران به آن پایبند بوده و فعالیت‌های هسته‌ای خود را محدود کرده است عملا آمریکا سرزنش خواهد شد و در انزوا قرار خواهد گرفت. در مقابل، ایران موضع بالاتری در جهان کسب خواهد کرد. نکته مهم دیگر این است که بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت از ایران از جمله چین، کره‌جنوبی و ژاپن با این امید که توافق بهتری در آینده حاصل خواهد شد حاضر نخواهند بود منافع خود را فدای درخواست آمریکا کنند. ترامپ از کنگره آمریکا خواسته بود تغییراتی در توافق هسته‌ای در نظر بگیرد و مصوبه‌ای در این زمینه ارائه کند اما کنگره در مهلت ۶۰ روزه خود به چنین مصوبه‌ای نرسید. کشورهایی که شریک تجاری ایران هستند از خود می‌پرسند تا چه وقت باید منتظر توافق جدید باشند و منافع خود را نادیده بگیرند.
یک مورد پندآموز برای آمریکا این است که چند روز پیش سفیر آمریکا در سازمان ملل خواستار برگزاری نشست فوق العاده شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی ناآرامی‌ها در ایران شد. اما آنچه در این نشست رخ داد اساسا با خواست آمریکا در تضاد قرار داشت. با آنکه اکثر اعضا درباره ناآرامی‌های ایران ابراز نگرانی کردند و از دولت این کشور خواستند با خویشتن داری با تظاهرات کنندگان برخورد کند اما تعدادی از اعضای شورای امنیت از جمله هم‌پیمان‌های آمریکا نظیر فرانسه و انگلستان از این فرصت استفاده کرده و از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ دفاع کردند. سفیر انگلستان پس از انتقاد از ایران به خاطر برنامه موشکی این کشور و اقداماتی که در خاورمیانه انجام می‌دهد، اعلام کرد انگلستان به‌طور کامل نسبت به توافق هسته‌ای پایبند است. او گفت ما از همه خواسته ایم به این توافق پایبند باشند. یک ایران با ثبات به نفع ماست. سفیر فرانسه نیز گفت پایان بخشیدن به توافق هسته‌ای یک عقبگرد بزرگ برای کل جامعه جهانی است. این توافق از ستون‌های ثبات در خاورمیانه محسوب می‌شود.
مشاهده می‌شود که هم‌پیمان‌های آمریکا با از میان رفتن این توافق موثر موافق نیستند و نشست روز جمعه شورای امنیت سازمان ملل نشان داد اگر آمریکا از این توافق خارج شود، منزوی خواهد شد. در این نشست کاملا مشخص بود که دیدگاه طرف‌های مذاکره با ایران و توافق هسته‌ای، نسبت به این توافق مثبت است. همچنین روسیه و چین که معمولا تمایلی ندارند در شورای امنیت ناآرامی‌های سیاسی مورد بحث قرار گیرد، همراه با کشورهای دیگر اعلام کردند تظاهرات در ایران یک موضوع داخلی است که امنیت بین‌المللی را تهدید نمی‌کند و نباید در شورای امنیت مطرح شود. سفیر چین اعلام کرد اگر قرار بود منطق سفیر آمریکا دنبال شود باید پس از تظاهرات نژادی سال ۲۰۱۴ در فرگوسن آمریکا، شورای امنیت تشکیل جلسه می‌داد. جو کنونی به شکلی است که هرگونه موضع‌گیری غیرمنطقی ترامپ علیه توافق هسته‌ای با مخالفت دیگر کشورها مواجه خواهد شد. هم‌پیمان‌های آمریکا در اروپا به قرار گرفتن در چنین وضعیتی تمایل ندارند اما بعید است ترامپ به این موضوع اهمیت بدهد. سال گذشته میلادی ترامپ از پیمان آب و هوایی پاریس خارج شد. این اقدام با انتقاد تند بسیاری از کشورها و در مخالفت با توصیه‌های مشاوران ترامپ صورت گرفت. البته این اقدام ترامپ ثابت نمی‌کند او همواره در تضاد با تصمیم‌ها و توافق‌های بین‌المللی رفتار می‌کند.
در یک سال اخیر مقابله با کره شمالی، مذاکره مجدد درباره پیمان نفتا و فشار شدیدتر بر چین برای کاستن از کسری تجاری آمریکا و این کشور که وعده‌های ترامپ بوده اجرا نشده است. مخالفان موضع‌گیری‌های ترامپ همواره امیدوار بودند این وعده‌ها تو خالی باشد در حالی که طرفداران ترامپ علاقه دارند او به این وعده‌ها عمل کند. جنگ با کره شمالی جزو وعده‌هایی بود که ترامپ به آن عمل نکرده است. ابتدای سال گذشته میلادی ترامپ اعلام کرد به کره شمالی اجازه نخواهد داد موشکی داشته باشد که به خاک آمریکا برسد. اکنون یک سال از آن زمان گذشته و کره شمالی چنین موشکی در اختیار دارد و ترامپ اقدامی در این زمینه انجام نداده است. او همچنین در زمینه پیمان هسته‌ای ایران وعده داده بود آن را لغو خواهد کرد اما چنین نکرده و مشاهده می‌شود که مهم‌ترین بندهای آن یعنی لغو تحریم‌های وابسته به فعالیت‌های هسته‌ای ایران، اجرا شده است.
او در ماه اکتبر اظهارنظر قطعی درباره پایبندی یا عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای نکرد، به این معنا که به باور او، توافق یادشده به نفع امنیت ملی آمریکا نیست. نکته مهم این است که کنگره باید در دوره ۶۰ روزه، قانونی تصویب می‌کرد که به این نهاد اجازه می‌داد هر گاه لازم ببیند تحریم‌های قبلی را علیه ایران اعمال کنند اما کنگره که اکثریت آن را جمهوری‌خواهان تشکیل می‌دهند تصمیم گرفت از این فرصت طلایی برای کسب اختیار اعمال تحریم علیه ایران استفاده نکند. ترامپ نیز طبق قانون بارها فرصت داشت از توافق هسته‌ای خارج شود اما چنین نکرده است. هم ترامپ و هم کنگره، بارها به این توافقنامه حمله کرده‌اند اما اقدام عملی برای لغو آن انجام نداده‌اند و اجرای این توافق ادامه پیدا کرده است. با توجه به موضع‌گیری‌های دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای، به نظر می‌رسد ترامپ به این نتیجه رسیده که لغو یکجانبه توافق به سود آمریکا نیست. شاید او منتظر گذشت زمان و ایجاد اجماع بین‌المللی علیه ایران است. اقدامات ترامپ در سال گذشته ائتلاف بین آمریکا و هم‌پیمان‌های این کشور در اروپا و آسیا را تضعیف کرد تا جایی که وزیر خارجه آلمان گفته بود سیاست‌های ترامپ در حال از میان بردن پیوندهای دیرینه آمریکا و اروپاست.
ارسال نظر