اخباری درباره ضمانت‌های صادراتی با استفاده از یورو با هدف اجتناب از دلار و دور ماندن از تحریم‌های آمریکا مطرح شده است. همچنین این احتمال وجود دارد که اتحادیه اروپا از ابزارهای مسدودکننده تحریم استفاده کند و به شرکت‌های خود دستور دهد در برابر فشار آمریکا ایستادگی کنند. البته آینده هنوز مشخص نیست. سال ۲۰۱۶ میزان صادرات انگلستان به ایران با ۴۰ درصد افزایش به ۲۶۲ میلیون پوند رسید در این میان شرکت بریتیش پترولیوم بیشترین زیان را از قطع همکاری با ایران تحمل خواهد کرد. شرکت‌های ایرباس و بوئینگ قراردادهایی به ارزش ۳۹ میلیارد دلار برای فروش هواپیما به ایران دارند در حالی که وزارت دارایی آمریکا اعلام کرده مجوز فروش هواپیما به ایران لغو می‌شود. شرکت هواپیمایی بریتیش ایرویز در سال ۲۰۱۶ پس از چهار سال پروازهای بین لندن و تهران را از سر گرفت و نیز تعداد دیگری از شرکت‌های انگلیسی در دو سال اخیر در ایران شعبه تاسیس کرده‌اند. با آنکه سه کشور امضا‌کننده توافق هسته‌ای ایران یعنی انگلستان، فرانسه و آلمان اعلام کرده‌اند به این پیمان پایبند خواهند بود اما تصمیم‌گیری درباره ادامه فعالیت به خود شرکت‌ها محول و از آنها خواسته شده تمامی جوانب را بسنجند. در سال ۲۰۱۲ بانک اچ‌اس‌بی‌سی برای رعایت نکردن برخی تحریم‌ها از جمله تحریمی که علیه ایران اعمال شده بود ۹/ ۱ میلیارد دلار جریمه شد. بانک استاندارد چارترد نیز به دلیل زیر پا گذاشتن تحریم ایران ۴۰۰ میلیون دلار جریمه شده است.

تاکنون وزارت خارجه کشورهای اروپایی به‌طور شفاف بیان نکرده‌اند که چه تصمیمی برای حفاظت از شرکت‌های خود در برابر تحریم‌های آمریکا اتخاذ خواهند کرد در واقع دیپلمات‌های ارشد اروپایی تاکنون صرفا تاکید کرده‌اند که تلاش خواهند کرد روابط تجاری با ایران تداوم یابد. عده‌ای از کارشناسان سیاسی معتقدند اکنون شرایط برای تصمیم‌گیری یکپارچه اروپایی‌ها در قبال مواضع آمریکا مناسب است. در حالی که اتحادیه اروپا تلاش می‌کند پیمان هسته‌ای ایران را زنده نگه دارد، هدف آمریکا منزوی کردن ایران است و زیان دیدن همپیمان‌های اروپایی آمریکا برای واشنگتن موضوع مهمی نیست. با آنکه احتمال تداوم همکاری شرکت‌های بزرگ اروپایی با ایران بسیار کم است، اما اختلاف نظرها بین اروپا و آمریکا دو طرف را به حوزه‌های جدید از تضاد منافع خواهد کشاند و نتیجه آن تضعیف ائتلاف دو سوی اقیانوس اطلس و در نهایت کاهش نفوذ آمریکاست.

نکته مهم این است که با آنکه حجم تجارت بین ایران و اتحادیه اروپا زیاد نیست، اما از میان رفتن این روابط راه را برای رقبای اروپا به‌ویژه چین برای حضور گسترده‌تر در بازار ایران هموار می‌کند. اروپایی‌ها اگر بخواهند ابزارهای لازم برای حفاظت از شرکت‌های خود در برابر تحریم‌های آمریکا را دارند. برای مثال یکی از دیپلمات‌های اروپایی به خبرگزاری رویترز گفته است، کمیسیون اروپا قصد دارد قوانینی را که از رعایت تحریم‌های آمریکا از سوی شرکت‌های اروپایی جلوگیری می‌کند، احیا کند. این قوانین نخستین بار در سال ۱۹۹۶ برای مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه کوبا تصویب شد. همچنین کمیسیون اروپا مشغول بررسی انتقال مستقیم منابع مالی از دولت‌های اروپایی به بانک مرکزی ایران و اجازه دادن به بانک سرمایه‌گذاری اروپا برای ضمانت پروژه‌ها در ایران است.

در واقع موضع‌گیری‌های اتحادیه اروپا نشان داده اروپا با آمریکا همراه نیست و این بدان معناست که آمریکا قبل از ماه نوامبر یعنی پایان مهلت ۱۸۰ روزه باید ترتیبی دهد که اروپا نیز علیه ایران موضع‌گیری کند. موضوع دیگری که ترامپ به آن توجه نداشته این است که اجماع بین‌المللی علیه ایران وجود ندارد. دولت‌های بوش و اوباما چنین اجماعی را ایجاد کردند و تحریم‌هایی که در آن دوران بر ایران اعمال شد موثر بود. اکنون شرایط تغییر کرده است. حال آمریکا قصد دارد به‌طور یک‌جانبه ایران را تحت فشار قرار دهد و این درحالی است که نه تنها وضعیت اقتصاد ایران در مقایسه با سال ۲۰۱۲ بهتر است، بلکه راه‌های متعددی برای دور ماندن از تحریم‌ها وجود دارد و نیز تنها آمریکا و چند هم‌پیمان خاورمیانه‌ای این کشور با سیاست‌های ترامپ در قبال ایران موافق هستند. اساسا توسل دولت آمریکا به تحریم‌های ثانویه یعنی قطع دسترسی شرکت‌های خارجی فعال در ایران به نظام مالی آمریکا نشان می‌دهد آمریکا نتوانسته اجماع بین‌المللی علیه تهران ایجاد کند.

در هفته‌های آینده روند رایزنی‌ها بین ایران، اروپا، چین و روسیه به شفاف شدن شرایط برای شرکت‌های خارجی فعال در ایران کمک خواهد کرد. به نظر می‌رسد اروپا در حال محک زدن ایران و نیز بررسی میزان پایبندی آمریکا به ادعاهای خود در زمینه تحریم سختگیرانه ایران است.

 

اخبار مرتبط