حفاظت از حقوق سهامداران
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) طبق قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذر ماه ۱۳۸۴، جهت انجام امور پس از معاملات بازارهای بورس یا خارج از بورس تشکیل شده است. سازوکار پس از معاملات بازارهای مالی شامل سپرده‌گذاری و ثبت، نگهداری و انتقال اوراق بهادار، پایاپای و تسویه معاملات در بازارهای مالی از جمله مهم‌ترین وظایف این سازمان است. از آنجا که سمات مستقیما حافظ منافع سرمایه‌گذاران است، بقا و تداوم بازارهای مالی و حفظ اطلاعات محرمانه سهامداران از اهمیت بسیار بالایی برای شرکت برخوردار است.
علاوه بر این در ماده ۳۶ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور و در ادامه ماده ۹۹ برنامه پنجم توسعه، یک‌سری وظایف به بورس‌ها وسپرده‌گذاری محول شد. بر این اساس عملیات تسویه وجوه و پایاپای (نقل و انتقال) سهام شرکت‌ها پس از معاملات در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام می‌شود. این ماده قانونی بر ضروری بودن ثبت اطلاعات سهامداران آن شرکت نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، تاکید کرده است.
اما از آنجا که قوانین برنامه‌های توسعه مقطعی بود و شامل دوره‌های ۵ساله می‌شد، لذا با توجه به اهمیت این موضوع، دستورالعمل مزبور ماهیت دائمی پیدا کرد. بر این اساس نقش شرکت سپرده‌گذاری به‌صورت یک سازمان انحصاری مشخص شد. به این ترتیب سمات به‌عنوان یک محل متمرکز دربرگیرنده تمامی اطلاعات مربوط به دارایی اوراق بهادار شناخته شد. در این مرکز تمامی خرید و فروش‌ها اعم از نوع اشخاص معامله‌گر از قبیل حقیقی یا حقوقی و اطلاعاتی از اینکه افراد مزبور در لحظه چه میزان دارایی از قبیل اوراق بهادار از جنس سهام و اوراق بهادار از جنس غیرسهام از قبیل انواع اوراق مشارکت، اسناد و اوراق خزانه و واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها را دارند، نگهداری می‌شود. این اطلاعات در سامانه‌های شرکت ثبت و رجیستر شده است. در همین راستا اطلاعات مربوط به معاملات روزانه نیز در پایان معاملات در همین سیستم‌ها ثبت می‌شود. به این ترتیب شرکت سپرده‌گذاری به مثابه یک بانک اطلاعاتی از مشخصات و اطلاعات جزئی و کلی سهامداران عمل می‌کند.
در این راستا مهم‌ترین و اساسی‌ترین اقدام، محافظت از اطلاعات موجود در سیستم‌های سازمان است؛ نه‌تنها قوانین و دستورالعمل‌های مربوطه از لحاظ افشای اطلاعات و نحوه دسترسی به این اطلاعات به تصویب رسیده است، بلکه خود سمات نیز درخصوص نحوه دسترسی کارمندان و مدیران بخش‌های فعال در شرکت به این اطلاعات نظارت و ضوابط خاصی را فراهم کرده است، به‌طوری‌که هیچ‌یک از افراد به‌طور کامل به جزئیات اطلاعات دسترسی نخواهند داشت مگر بر اساس پیش‌زمینه‌هایی که برای رسیدگی به برخی امور در نظر گرفته شده است.
سامانه مزبور بر اساس نام شخص واردشونده به اطلاعات سهامداران، هویت شخص، سامانه ورودی، ساعت دسترسی و حتی مکان دسترسی محدودیت‌هایی اعمال کرده که از هر سیستمی نتوان به این اطلاعات دسترسی پیدا کرد. این در حالی است که چنانچه مجوزهای لازم برای ورود به این سیستم و دسترسی به اطلاعات هم وجود داشته باشد، تمام عملیات انجام‌شده توسط کاربر مشخص خواهد شد. حتی نوع جمع‌آوری اطلاعات از قبیل مشاهده یا حتی تهیه گزارش نوشتاری و کپی‌برداری از این اطلاعات را نیز سیستم نمایان خواهد ساخت. به‌طور مثال سیستم اعلام می‌کند که کاربر فعال در «سمات» در کدام روز و کدام ساعت و با استفاده از کدام سیستم تعبیه شده در سازمان به اطلاعات دسترسی پیدا کرده و هدف این فرد از ورود به این اطلاعات به چه دلیل بوده است. به عبارت دقیق‌تر تمامی اطلاعات و اقدامات صورت گرفته در سیستم‌های نظارتی ثبت و ضبط می‌شود.
طبق تعاریف مطرح شده در این زمینه درست است که فرد به‌عنوان یک شخص مجاز به این سامانه ورود پیدا کرده است، اما امکان دسترسی به تمامی اطلاعات و جزئیات مربوط به سرمایه‌گذاران را دارا نیست. چنانچه در این مشاهدات به پرتفوی و سبد معاملاتی افراد، نحوه و میزان خرید و فروش‌های روزانه سهامداران یا فرد خاصی نیز دسترسی پیدا کند، خلاف مقررات عمل کرده و باید پاسخگو باشد.
در این میان یک‌سری خدمات و اقدامات نیز از سوی شرکت سپرده‌گذاری درخصوص درگاه حقوقی به سرمایه‌گذاران ارائه می‌شود. خدماتی از قبیل وکالت‌نامه‌های فروش و توثیق سهام از جمله این موارد است که بنا به این وکالت‌نامه‌ها اجازه خرید و فروش سهام به افراد داده می‌شود. «سمات» در این راستا نیز قوانین سختگیرانه‌ای دارد که باید تمامی مدارک و وکالت‌نامه‌ها به‌طور دقیق و کارشناسی بررسی شود تا جعلی در آنها صورت نگرفته باشد.
با توجه به موارد مطرح شده و سختگیری‌هایی که در این زمینه اعمال می‌شود، «سمات» هیچ اطلاعاتی به‌صورت باز و دارای کلیت مشخصات در اختیار هیچ نهاد و ارگانی قرار نمی‌دهد. چنانچه در برخی موارد مراجع ذی‌صلاح درخواست ارائه اطلاعات از یک سرمایه‌گذار یا شرکت را داشته باشند نیز باید این درخواست‌ها به‌صورت کتبی و همراه با اطلاعات مشخص از سوی این مراجع درخواست شود. در این‌صورت سپرده‌گذاری در چارچوب اطلاعات درخواستی، اقدام به ارائه این اطلاعات خواهد کرد. به این ترتیب اطلاعات درخواستی از آن مراجع نیز قابل رصد و پیگیری خواهد بود.
در مجموع شرکت سپرده‌گذاری مرکزی هرچند تمامی اطلاعات مربوط به سرمایه‌گذاران فعال در بازار سرمایه را در اختیار دارد، اما با به‌کارگیری سیستم‌های نظارتی دقیق از تمامی اطلاعات محفاظت کرده تاهیچ‌گونه نشت اطلاعاتی از سوی این سازمان صورت نگیرد.
ارسال نظر