تجربه سه بندر موفق
بانکرینگ (Bunkering) یا سوخت‌رسانی به عملیاتی گفته می‌شود که در آن یک ایستگاه ساحلی یا مخزن متحرک دریایی، سوخت موردنیاز شناور‌ها را در اختیارشان قرار می‌دهد. زنجیره تامین و مواد اولیه این صنعت از پالایشگاه و انبار‌های نفت (نفت کوره) آغاز می‌شود. صنعت بانکرینگ به لحاظ تنوع و تعدد زیرشاخه‌های وابسته، همچون پالایشگاه‌ها به‌عنوان مراکز اصلی تامین‌کننده سوخت کشتی، صنعت حمل‌ونقل دریایی، خطوط لوله، مخازن ذخیره‌سازی، اسکله‌های اختصاصی و خدمات جانبی (هتلینگ) به کشتی‌ها دارای ارزش افزوده بالا و به دنبال آن گردش مالی زیادی است. وجود مزیت‌های فراوان بانکرینگ، کشورهای مختلف را به توسعه این صنعت ترغیب کرده است. از این‌رو، بنادر بزرگ دنیا صنعت بانکرینگ را توسعه داده‌اند و از این راه درآمدهای زیادی به‌دست می‌آورند. بنادر سنگاپور، فجیره امارات و روتردام هلند به ترتیب با میانگین فروش ۴۴، ۲۴ و ۱۱ میلیون تن سوخت ازجمله بزرگ‌ترین بنادری هستند که هم‌اکنون فعالیت‌های مربوط به صنعت بانکرینگ را انجام می‌دهند. سه بندر مذکور بیش از ۵۰ درصد عملیات بانکرینگ جهان را در اختیار دارند. در ادامه به بررسی وضعیت صنعت بانکرینگ در بندر روتردام هلند پرداخته می‌شود.
روتردام؛ هاب بانکرینگ و محصولات نفتی در اروپا
روتردام بزرگ‌ترین بندر تجاری و اقتصادی اروپا، اولین بندر تاسیس شده در زمینه صنعت بانکرینگ و سومین بندر بزرگ دنیا در فعالیت مرتبط با سوخت‌رسانی به کشتی است.این بندر سال‌هاست به‌عنوان مرکز مهم جهانی در زمینه مبادله نفت و سایر مواد شیمیایی فعالیت دارد. بندر روتردام بیش از ۹۰ ترمینال دارد که هریک از این ترمینال‌ها در انواع مختلفی از محموله‌های پتروشیمی تخصص دارند. سوخت موردنیاز بانکرینگ در بندر روتردام از دو راه پالایش نفت خام و واردات سوخت دریایی تامین می‌شود. نفت خام از مناطق مختلف دنیا به بندر روتردام آورده و در این بندر فرآوری و به‌عنوان سوخت به کشتی‌ها فروخته می‌شود. حدود یک‌سوم واردات نفت خام به بندر روتردام از دریای شمال، یک‌سوم از خاورمیانه و یک‌سوم باقی‌مانده نیز از روسیه تامین می‌شود. از این‌رو روتردام برای انجام فعالیت‌های بانکرینگ به کشورهای دارای منابع نفت وابسته است. آمارهای سازمان بندر روتردام نشاندهنده فروش سالانه بیش از ۱۱ میلیون تن سوخت به کشتی‌ها است. این بندر در سال ۲۰۱۱ بیش از ۷ میلیارد دلار از خدمات بانکرینگ درآمد کسب کرد. هم‌اکنون حدود ۱۵ شرکت سوخت‌رسان در این بندر فعالیت می‌کنند و بیش از ۱۵۰۰ نفر به‌طور مستقیم در صنعت بانکرینگ آن مشغول به‌کار هستند.
استراتژی‌های توسعه صنعت بانکرینگ در بندر روتردام
مسوولان هلندی برنامه‌های گسترده‌ای برای توسعه بندر هلند در نظر دارند. توسعه صنعت بانکرینگ از برنامه‌های مهم بندر روتردام بوده و برای این منظور استراتژی‌هایی مشخص شده است.حفظ و ارتقای جایگاه بندر روتردام به‌عنوان یکی از بنادر اصلی بانکرینگ جهان، بهبود بخشیدن و به حداکثر رساندن اثربخشی و کارآمدی فرآیندهای بانکرینگ در این بندر، تقویت بندر روتردام به‌عنوان هاب اصلی اروپا برای محصولات نفتی و سوخت‌های زیستی، اجاره اراضی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بانکرینگ، تاکید بر مسائل امنیتی و حفاظتی در حوزه بانکرینگ و در نهایت نظارت بر عملیات بانکرینگ و کیفیت آن ازجمله مهم‌ترین این استراتژی‌ها هستند. تحقق این اهداف و استراتژی‌ها می‌تواند جایگاه بندر روتردام را در میان بنادر بزرگ جهان که عملیات بانکرینگ در آنها انجام می‌گیرد، ارتقا دهد. در این‌صورت میزان اشتغال و سودآوری این شرکت بیش از پیش افزایش خواهد یافت.
چشم‌انداز جهانی صنعت بانکرینگ
صنعت بانکرینگ ارتباط تنگاتنگی با میزان رشد اقتصادی در جهان دارد. هرگاه روند اقتصاد جهانی رشد داشته، حمل‌ونقل دریایی و به‌تبع آن فعالیت‌های بانکرینگ نیز توسعه یافته است. آمارها نشان می‌دهد که هم‌اکنون حدود ۹۰ درصد از کل مصرف سوخت بانکرینگ در بخش حمل‌ونقل دریایی باری استفاده می‌شود و بقیه مصرف سوخت بانکرینگ به خدمات حمل ونقل مسافر مربوط است. براساس پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی تا سال ۲۰۴۰، کل تقاضا برای سوخت در بخش کشتیرانی بین‌المللی ۹/ ۱ درصد در سال رشد می‌کند؛ موضوعی که ضرورت برنامه‌ریزی کشورهای فعال در حوزه بانکرینگ، جهت افزایش میزان تولید و کسب سهم بیشتر از این بازار را دوچندان کرده است.
جایگاه صنعت بانکرینگ در منطقه خلیج فارس
منطقه خلیج‌فارس به‌عنوان یکی از نقاط استراتژیک دنیا شناخته می‌شود. این منطقه سالانه محل تردد کشتی‌های باری و نفتکش فراوانی است، موضوعی که منجر به توسعه و سرمایه‌گذاری کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در صنعت بانکرینگ شده است. ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت‌کوره باکیفیت و تامین‌کننده اصلی سوخت کشتی‌ها در منطقه از یک‌طرف و دارا بودن بنادر و شرایط جغرافیایی از سوی دیگر، دارای موقعیت استثنایی برای توسعه سوخت‌رسانی دریایی است. اما متاسفانه با وجود این ظرفیت‌ها هنوز تا جایگاه شایسته خود فاصله زیادی دارد. با وجود اینکه ۸۰ درصد از سوخت موردنیاز صنعت بانکرینگ در منطقه خلیج فارس از ایران تامین می‌شود، سهم کشور از این صنعت در منطقه نسبت به امارات ناچیز است. سهم بندر فجیره امارات و ایران از بازار بانکرینگ منطقه به ترتیب ۲۷ و ۳ میلیارد دلار است. برآوردها نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران می‌تواند درآمد ۱۰ میلیارد دلاری در سال از محل صنعت بانکرینگ داشته باشد.
استفاده ۲۳ درصدی نفت کوره در صنعت بانکرینگ
براساس آمارهای اوپک که توسط مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر شده است، ظرفیت پالایشی ایران حدود ۹/ ۱ میلیون بشکه در روز است که پس از عربستان، بیشترین ظرفیت پالایشی را در منطقه خلیج‌فارس دارد. این ظرفیت بالا به تولید زیاد نفت کوره درکشور منجر می‌شود و با توجه به وجود مازاد نفت‌کوره در کشور، امکان بهره‌گیری از نفت کوره تولیدی برای سوخت‌رسانی به کشتی‌ها فراهم است. در سال ۱۳۹۴ تولید و مصرف نفت کوره کشور به ترتیب ۵/ ۶۴ و ۵/ ۲۴ میلیون لیتر در روز بوده که نشاندهنده ۴۰ میلیون لیتر در روز مازاد نفت‌کوره در کشور است. طی همین سال میزان نفت کوره مورد استفاده برای بانکرینگ حدود ۸/ ۱۴ میلیون لیتر در روز بوده که این میزان معادل ۲۳ درصد از کل نفت کوره تولیدشده در کشور است. در هر حال آنچه که از تجمیع آمار موردنظر به‌دست می‌آید، این است که به‌رغم افزایش کیفیت و میزان نفت کوره آماده برای بانکرینگ در ایران، همچنان سهم اندکی از بازار برخلاف طرح جامع بانکرینگ نصیب ایران می‌شود.
عدم توسعه صنعت بانکرینگ ایران با وجود قوانین متعدد
به‌رغم وجود قوانین متعدد و تاکید بر سهم ۵۰درصدی ایران از این بازار بانکرینگ، تاکنون فقط برای تحقق یک‌پنجم آن هدف‌گذاری شده است. با تاکید بر اینکه بانکرینگ بیش از آنکه یک عملیات سوخت‌رسانی باشد، یک صنعت است که بخش‌های مختلفی را به‌عنوان مکمل در خود جای داده است، جهت دستیابی به اهداف موردنظر لازم است که به تمامی بخش‌ها و موانع داخلی و خارجی، به‌صورت جامع نگریسته شود. در این بین، نقش شرکت امور بین‌الملل وزارت نفت به‌عنوان متولی قیمت‌گذاری رقابتی و تسهیل شرایط به منظور توسعه صنعت بانکرینگ و وزارت راه و شهرسازی به‌عنوان متولی فراهم آوردن زیرساخت‌های بندری به منظور ساخت مخازن و تخصیص زمین مناسب و هموار برای ایجاد سایر زیرساخت‌ها، پررنگ است.
ارسال نظر