چهار ویژگی خیزش جدید
در سال ۲۰۱۱ هر چیز ممکن به نظر می‌رسید. دیکتاتور تونس سرنگون شد و پس از او نوبت به حسنی مبارک رسید. تظاهرات در بحرین، لیبی، سوریه و یمن آغاز شد. در چهار کشور دولت جدید به قدرت رسید اما در نهایت تغییرات واقعی تنها در تونس رخ داد. در سال ۲۰۱۱ در سودان و الجزایر عده‌ای از مردم برای اعلام خواست خود یعنی تغییر به خیابان‌ها آمدند اما در هر دو مورد تظاهرات محدود بود و در سودان مردم سرکوب شدند.
این‌بار تظاهرات‌کنندگان درس‌های زیادی از گذشته خود و کشورهای همسایه فراگرفته‌اند. اگرچه هنوز برای قضاوت بسیار زود است و رویدادهای مختلف در این دو کشور رخ خواهد داد، اما تلاش‌های مردم به نتایجی رسیده است: در الجزایر بوتفلیقه کناره‌گیری کرده و در سودان عمر البشیر از سوی ارتش کنار گذاشته شده است. بسیار ضروری است تفاوت‌های تظاهرات‌های اخیر با تظاهرات سال ۲۰۱۱ بررسی شود. نخستین تفاوت، حضور گسترده مردم در خیابان‌هاست. در سودان طی سال‌های متمادی احزاب سیاسی سنتی و گروه‌های شورشی که ائتلاف‌های شکننده تشکیل می‌دادند، نقش مخالفان دولت عمر البشیر را بازی می‌کردند. در سال ۲۰۱۱ مخالفان عمر البشیر جوانان و دانشجویان بودند و در دانشگاه‌ها یا مناطقی که اقشار متوسط به بالای جامعه زندگی می‌کردند گردهم می‌آمدند. مخالفت آنها طی چند هفته با شکست مواجه شد. عده‌ای دستگیر و شکنجه و عده‌ای تبعید شدند.
در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ نیز تظاهرات‌های محدود در سودان مشاهده شد اما امسال انجمن متخصصان سودان که یک اتحادیه تجاری مستقل است رهبری تظاهرات‌ها و مخالفت‌ها را بر عهده داشته است، در این انجمن عده‌ای به گروه‌های سیاسی وابسته هستند اما این انجمن یک نهاد مستقل غیرایدئولوژیک است و این ویژگی‌ها برای کشاندن جمعی بزرگ از مردم به خیابان‌ها ضروری است. اتحادیه‌های تجاری از گذشته‌های دور در ساختار سیاسی سودان اثرگذار بوده‌اند. زنان جوان سودانی نیز نقش بسیار موثری در گسترش تظاهرات و تثبیت نقش زنان در جامعه سودان داشته‌اند. در الجزایر احساسات ملی‌گرایانه و اشتیاق به دموکراسی بسیار موثر بوده است.
دومین، تفاوت تظاهرات امسال با آنچه در سال ۲۰۱۱ رخ داد اتحاد تظاهرکنندگان است. هنگامی که برای نخستین‌بار تظاهرات آغاز شد دولت سودان تلاش کرد تظاهرات‌کنندگان را به گروه‌های شورشی ربط دهد اما تظاهرات‌کنندگان این اتهام را رد کردند و آن را یک ترفند قدیمی حکومت‌ها برای منحرف کردن افکار عمومی اعلام کردند. واقعیت این است که این‌بار تظاهرات‌کنندگان سودانی از تمام اقشار جامعه هستند و توانستند وحدت خود را در برابر حکومت حفظ کنند.
سومین تفاوت استفاده از فناوری‌های جدید ارتباطی است. در الجزایر و سودان اپلیکیشن‌های ارتباطی نقشی مهم برای برقراری ارتباط بین تظاهرات‌کنندگان داشتند. در واقع این اپلیکیشن‌ها در کنار ظهور نسلی که با استفاده از این نرم‌افزارها آشنا هستند زمینه اقدام هماهنگ را فراهم کرده‌اند. در سودان یک تفاوت بزرگ اکنون با سال ۲۰۱۱ به رسمیت شناخته شدن امنیت دیجیتال و دور زدن محدودیت‌های اعمال شده از سوی دولت بر اینترنت بوده است.
چهارمین تفاوت این است که اکنون تظاهرات‌کنندگان می‌دانند که نباید به ارتش اعتماد کرد. آنها در الجزایر و سودان برای اجتناب از تکرار شدن سناریوی تحقق یافته در مصر، اعتمادی به وعده‌های ارتش نداشته و در خیابان‌ها باقی مانده‌اند. در الجزایر حتی پس از استعفای بوتفلیقه تظاهرات ادامه داشته و در سودان کنار گذاشته شدن عمر البشیر سبب نشده مردم به خانه‌های خود بازگردند. در سودان نگرانی‌هایی درباره بروز درگیری مسلحانه وجود داشته که منطقی بود. زیرا سودان از لحاظ وسعت، جایگاه جغرافیایی و وجود تعداد زیاد گروه‌های شورشی زمینه‌های بروز این نوع درگیری‌ها را دارد اما تظاهرات‌کنندگان تاکید کرده‌اند که مایل نیستند به رویارویی‌های مسلحانه با ارتش کشیده شوند. آنها بر صلح‌آمیز بودن تظاهرات تاکید کرده‌اند و نیز خواستار حضور جمعیت‌های عظیم در تظاهرات شده‌اند تا ارتش نتواند با کشتن چند ده نفر مخالفت‌ها را سرکوب کند. در سال ۲۰۱۳ ارتش مصر همین اقدام را انجام داده بود. به باور کارشناسان، مردم عرب در شمال آفریقا در شرایط جدیدی قرار دارند و نیروهای نظامی نباید تصور کنند سناریوی سال ۲۰۱۱ قابل تکرار است.
ارسال نظر